του Δ. Κωνσταντακόπουλου*
Παρά τις καλοκαιρινές διακοπές, δεν λέει να κοπάσει η καταιγίδα τρομακτικών προειδοποιήσεων των εγκυρότερων επιστημονικών οργανισμών που διαθέτει η ανθρωπότητα, για το τι πρόκειται να συμβεί αν η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή συνεχίζει να δρα.
Μόλις την περασμένη εβδομάδα είχαμε την δημοσιοποίηση της τελευταίας έκθεσης του ΟΗΕ «Κλιματική Αλλαγή και Έδαφος», ενώ περίπου ταυτόχρονα δόθηκε στη δημοσιότητα και άλλη έκθεση του Aqueduct Project του Ινστιτούτου Παγκοσμίων Πόρων για την κλιματική αλλαγή και τα παγκόσμια αποθέματα νερού. Αμφότερες εξαιρετικά ζοφερές στις προβλέψεις τους.
Kαι φυσικά δεν σταματάνε και οι … πρακτικές προειδοποιήσεις του Καιρού, που μοιάζει να θέλει να διεκδικήσει τη θεία ιδιότητα που του απέδιδαν οι Αρχαίοι (ο Ίων ο Χίος τον ανέφερε ως τον νεώτερο από τους γιους του Δία). Ένας απολύτως ασυνήθιστος ανεμοστρόβιλος έπληξε προ ημερών το Λουξεμβούργο, στην καρδιά της Ευρώπης, τραυματίζοντας 17 άτομα εκ των οποίων δύο σοβαρά, καταστρέφοντας εκατό αυτοκίνητα και αποδεικνύοντας ότι η κλιματική αλλαγή δεν κάνει … ταξικές διακρίσεις, πλήττει και τους πλούσιους. (Αν και βέβαια μπορούν να προστατευθούν πολύ καλύτερα από τις επιπτώσεις της).
Χάνονται εδάφη και νερό
Στην έκθεση «Κλιματική Αλλαγή και Έδαφος» του ΟΗΕ, αναφέρεται ότι 821 εκατομμύρια άνθρωποι ήδη υποφέρουν από πείνα εξαιτίας του ότι η γη, από την οποία εξαρτώνται για να ζήσουν, χάνει την ικανότητά της να υποστηρίξει τις γεωργικές υποδομές. Αυτά όμως τα 800 εκατομμύρια δεν είναι παρά ένα τμήμα ενός τεραστίου συνόλου 3,2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν σήμερα σε περιοχές που θα διαβρωθούν, θα πλημμυρίσουν, θα μετατραπούν σε ερήμους ή θα καταστραφούν από πυρκαγιές, τυφώνες και κυκλώνες, μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Επίσης την περασμένη εβδομάδα, άλλη έκθεση του Aqueduct Project του Ινστιτούτου Παγκοσμίων Πόρων που δόθηκε στη δημοσιότητα, υπογραμμίζει ότι δεκαεπτά χώρες της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Νότιας Ασίας, όπου κατοικεί το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού κινδυνεύουν να εξαντλήσουν τα αποθέματα νερού τους. Οι ξηρασίες που θα προκληθούν θα έχουν τέσσερις φορές μεγαλύτερο κόστος από τις πλημμύρες, καταστρέφοντας συγκομιδές, προκαλώντας ενεργειακά προβλήματα, αυξάνοντας τον κίνδυνο ασθενειών και προκαλώντας πιθανώς μαζικές μετακινήσεις ανθρώπων, που θα πιέσουν τα αποθέματα νερού και σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
Τεράστια τα προβλήματα αυτά από μόνα τους, έρχονται να προστεθούν σε πολλά άλλα που προκαλούν πολύ μεγάλες εντάσεις στο περιβάλλον, όπως η αποψίλωση των δασών, η υπερθέρμανση των ωκεανών, το λιώσιμο των πάγων και της permafrost στην Αρκτική, η χημική και άλλη μόλυνση εδαφών, νερών και αέρα, η αγνώστων συνεπειών είσοδος των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, η μαζική είσοδος στους οργανισμούς ανθρώπων και ζώων χιλιάδων χημικών ουσιών, που ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει ποια θα είναι η μακροχρόνια επίδρασή τους στην υγεία των ανθρώπων.
Σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή, εκατοντάδες ή χιλιάδες επιστημονικές μελέτες έχουν τεκμηριώσει ότι είναι η διαρκώς επεκτεινόμενη, επί έναν αιώνα, καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, που οδηγεί στην ερημοποίηση εδαφών, την εξαφάνιση παράκτιων περιοχών λόγω ανόδου της στάθμης των ωκεανών και την βύθιση περιοχών λόγω λιωσίματος της permafrost, παράγοντας ακραία καιρικά φαινόμενα, καύσωνες και λιώσιμο των πάγων. Η αύξηση της εκπομπής αερίων θερμοκηπίου συνδέεται στατιστικά με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μετά το 1958, που άρχισαν οι σχετικές μετρήσεις και η τάση έχει ενταθεί από τη δεκαετία του 1980.
Μη αντιστρέψιμη μεταβολή
Αυτά όλα είναι εξαιρετικά σοβαρά, αλλά δεν είναι δυστυχώς το πιο σοβαρό. Ο κίνδυνος, που δεν έχει γίνει αντιληπτός ακόμα παρά από μία μικρή μειοψηφία ακόμη και των προβληματισμένων για το θέμα, είναι ότι δεν αντιμετωπίζουμε απλώς πολύ σοβαρά προβλήματα που επιβαρύνουν όλο και πιο πολύ τον κόσμο μας. Αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο να καταστραφεί ο κόσμος μας, δηλαδή να γίνει ο πλανήτης μη κατοικήσιμος για τον άνθρωπο και τις ανώτερες μορφές ζωής!
Αυτόν τον κίνδυνο ακριβώς υποδεικνύει μια μελέτη επιστημόνων από τα πιο φημισμένα πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών, τα συμπεράσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν πέρυσι στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ υπό τον τίτλο «Τροχιές του Συστήματος της Γης στην Ανθρωπόκαινο».
Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, τείνουμε με τη δράση μας να απομακρύνουμε τον πλανήτη από το τωρινό σημείο σχετικά ασταθούς κλιματικής ισορροπίας, ωθώντας τη Γη σε διαφορετική «κλιματική τροχιά» και μεταβάλλοντάς την σε «παγίδα θερμότητας» (Hothouse). Μια τέτοια μεταβολή, από ένα σημείο και πέρα είναι αυτοτροφοδοτούμενη και δεν μπορούμε να την αντιστρέψουμε ό,τι κι αν κάνουμε. Πρέπει να σταματήσει τώρα. Χρειάζεται πολύ λίγη δύναμη για να κλωτσήσει κανείς μια μπάλα στην κορυφή ενός λόφου, αλλά αν η μπάλα ξεφύγει και πάρει την κατηφόρα, δεν υπάρχει τρόπος να την ξαναφέρεις πίσω.
Δυσανάλογη αντίδραση
Ίσως βέβαια, ακόμα πιο τρομακτική από τα συμπεράσματα των επιστημόνων είναι η απάθεια – παρά τα πολλά κατά καιρούς λόγια και δηλώσεις – των περισσοτέρων κυβερνήσεων και περιφερειακών οργανισμών παγκοσμίως απέναντι σε ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετώπισε στην ιστορία του το ανθρώπινο γένος. Όπως και η κραυγαλέα υποτίμηση του προβλήματος από τα ΜΜΕ και η πολύ δυσανάλογη, ως προς τη σοβαρότητα του ζητήματος, κινητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Ίσως, αντανάκλαση και της τεράστιας οικονομικής, εν τέλει και πολιτικής ισχύος, που διαθέτουν οι «γίγαντες» της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, που πλήττονται άμεσα από οποιαδήποτε σχέδια περιορισμού της χρήσης τους.
Βέβαια υπάρχουν και ενθαρρυντικά σημεία. Στις ΗΠΑ γίνεται τώρα μεγάλη συζήτηση για ένα πράσινο New Deal, συζήτηση που θα ήταν απλώς αδιανόητη πριν από λίγα χρόνια. Νέα κινήματα αναπτύσσονται όπως το διεθνές μαθητικό κίνημα για τη σωτηρία του πλανήτη, με το σύνθημα «Δεν υπάρχει πλανήτης Β’» και το Extinction Rebellion, ενώ άλλα κινήματα, όπως τα «Κίτρινα Γιλέκα» στην Γαλλία, έχουν συμπεριλάβει στη θεματική τους την οικολογική προβληματική (σε μια προσπάθεια να ενώσουν τα προβλήματα του «τέλους του μήνα», την κοινωνική κρίση δηλαδή, με την αντιμετώπιση των προβλημάτων του «τέλους του κόσμου», την οικολογική κρίση, όπως λένε χαρακτηριστικά). Το αυξημένο ενδιαφέρον για το περιβάλλον αντανακλάται και στην αύξηση της υποστήριξης προς οικολογικά κόμματα κατά τις τελευταίες ευρωεκλογές.
Εντούτοις, προς το παρόν, όχι μόνο αυτά φαίνονται «πολύ λίγα, πολύ αργά», αλλά και προσκρούουν σε πολιτικές δράσεις των κυβερνήσεων προς όφελος της μεγάλης βιομηχανίας (Big Business) που κινδυνεύουν να μας πάνε ακόμα πιο γρήγορα στην καταστροφή. Την περασμένη Δευτέρα, η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε, προκαλώντας τις διαμαρτυρίες οικολόγων και Δημοκρατικών, ότι θα μεταβάλλει τον τρόπο που εφαρμόζεται η Εndangered Species Act, δηλαδή η σπουδαιότερη αμερικανική ρύθμιση που, από την δεκαετία του 1970 (επί Προεδρίας Νίξον), προστατεύει τις περιοχές που κατοικούνται από είδη απειλούμενα με εξαφάνιση.
Σημειωτέον ότι η ανακοίνωση Τραμπ έρχεται σε μια στιγμή που μια τελευταία έκθεση του ΟΗΕ επεσήμανε την επιταχυνόμενη εξαφάνιση ειδών και την απειλούμενη κατάρρευση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη.
Αντιδρώντας στην πολιτική για το περιβάλλον του Προέδρου, μια σειρά αμερικανικών Πολιτειών έσπευσαν να συμπήξουν «συμμαχία» εναντίον της.
Και ενώ αυτά συμβαίνουν στη Βόρειο Αμερική, οι πολιτικές που εφαρμόζει στη Βραζιλία η κυβέρνηση Μπολσονάρο, προκαλούν επιταχυνόμενη αποψίλωση της Αμαζονίας, του σημαντικότερου «πνεύμονα» του πλανήτη και έντονες διεθνείς ανησυχίες για τις συνέπειές τους.
*Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων
Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ-ΜΠΕ δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του Πρακτορείου.
