Πώς μυρίζει το καλοκαίρι; Λουλούδια, θάλασσα, η μυρωδιά του αντηλιακού, το καλοκαιρινό γκριλ.Πολλοί συνδέουν το καλοκαίρι με μυρωδιές της παιδικής ηλικίας, όπως ο Προυστ με τις μαντλέν.
Μια μυρωδιά, ένα άρωμα μπορεί να ξυπνήσει μνήμες αλλά και να συνδέσει συγκεκριμένα πράγματα με μια εποχή. Όπως το καλοκαίρι. Η θαλασσινή αύρα, η μυρωδιά του κρέατος και των λαχανικών στη σχάρα, το άρωμα του αντηλιακού, όλα αυτά φέρνουν σε πολλούς σχεδόν αυτόματα την αίσθηση του καλοκαιριού.
«Για μένα το καλοκαίρι μυρίζει σαν φρεσκοκομμένο γρασίδι αλλά και σαν τη μυρωδιά της ασφάλτου στους δρόμους του χωριού μου» λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Φυσιολογίας των Κυττάρων Χανς Χατ από το Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ. Ο ίδιος είναι διακεκριμένος επιστήμονας παγκοσμίως, γνωστός για τις μελέτες του πάνω στη λειτουργία της όσφρησης.
Το πώς ο καθένας βιώνει το καλοκαίρι και το πώς το έχει ταυτίσει με συγκεκριμένες μυρωδιές σχετίζεται με τον τρόπο που εγκέφαλος αποθηκεύει και καταγράφει πληροφορίες που έρχονται από οσφρητικά ερεθίσματα.
Συγκεκριμένες μυρωδιές και αρώματα διεγείρουν το υποσυνείδητο και μαζί με αυτό ξυπνούν μακρινές αναμνήσεις. Η διαδικασία αυτή μπορεί μπορεί λοιπόν να μας μεταφέρει νοερά στα αγαπημένα καλοκαίρια της παιδικής ηλικίας μας.
Το «φαινόμενο Προυστ» και η ανθρώπινη μνήμη
Αυτή ακριβώς τη λειτουργία του εγκεφάλου να διεγείρει τη συναισθηματική μνήμη μέσω ενός οσφρητικού ερεθίσματος οι επιστήμονες αποκαλούν «φαινόμενο Προυστ». Όταν ο Προυστ στο μνημειώδες μυθιστόρημα «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» γεύεται μια μικρή, αφράτη μαντλέν βουτώντας την στο τσάι του, αμέσως κατακλύζεται από όμορφες και νοσταλγικές μνήμες της παιδικής του ηλικίας.
«Το πώς εκλαμβάνουμε μια τέτοια πληροφορία εξαρτάται από το κατά πόσο την έχουμε συνδέσει με ευχάριστες ή δυσάρεστες καταστάσεις του παρελθόντος» εξηγεί ο Χανς Χατ. «Πρόκειται για διεργασίες που έχει συνηθίσει ο εγκέφαλός μας. Όταν έχουμε συνδέσει ένα άρωμα με συγκεκριμένες καταστάσεις ή συναισθήματα που βιώσαμε κάποιο καλοκαίρι, τότε αμέσως όταν τα μυρίζουμε μας θυμίζει καλοκαίρι». Όπως σημειώνει οι παιδικές οσφρητικές εμπειρίες καταγράφονται έντονα μέσα μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούμε να αποκτήσουμε και νέες αντίστοιχες εμπειρίες με το πέρασμα των χρόνων.
Αλλά γιατί συνδέουμε ειδικά το καλοκαίρι πιο έντονα με μυρωδιές και αρώματα; Είναι πιο έντονη η αίσθηση της όσφρησης το καλοκαίρι; Όπως εξηγεί ο ειδικός, πράγματι η μύτη είναι πιο ευαίσθητη σε θερμότερες θερμοκρασίες, όμως πιο σημαντικό είναι ότι το καλοκαίρι οι ίδιες οι μυρωδιές γίνονται εντονότερες λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Γι αυτό θυμόμαστε πιο έντονα για παράδειγμα τη μυρωδιά της καλοκαιρινής βροχής, αναφέρει ο Χατ. Αλλά και το νερό το καλοκαίρι αφήνει να αναδυθούν πολύ περισσότερα μόρια αρωμάτων. Τα φυτά, το χώμα ακόμη και τα βράχια μυρίζουν έντονα. Επίσης το καλοκαίρι μυρίζει διαφορετικά από χώρα σε χώρα, λόγω των ιδιαίτερων γεωλογικών και κλιματικών συνθηκών. Αλλιώς στην Αφρική, αλλιώς στην Ασία και αλλιώς στη Μεσόγειο.
