Η εικόνα του αήττητου Πούτιν δείχνει να καταρρέει με τον πόλεμο στην Ουκρανία τελικά να στρέφεται εναντίον του
Για πρώτη φορά εδώ και δύο δεκαετίες, οι αντίπαλοι του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν πιστεύουν ότι είναι πιο πιθανό να αποχωρήσει από την εξουσία στο εγγύς μέλλον, αν και διαφωνούν σχετικά με το πώς θα γίνει αυτό, ποιος θα μπορούσε να τον αντικαταστήσει και πότε, αναφέρει η ιστοσελίδα Politico. Πολλά εξαρτώνται από την πορεία ενός πολέμου που στρέφεται εναντίον του και υπονομεύει τον αέρα του αήττητου που άλλοτε απέπνεε ο Πούτιν.
Τις τελευταίες εβδομάδες, οι εσωτερικές έριδες στο Κρεμλίνο έχουν βγει στο φως, με τους φορείς της εξουσίας να επικρίνουν δημόσια ο ένας τον άλλον, και την ανώτατη στρατιωτική διοίκηση της Μόσχας, καθώς οι αποδυναμωμένες ρωσικές δυνάμεις αναγκάζονται να υποχωρήσουν μετά από ταπεινωτικές ήττες στην Ουκρανία, και μια εσπευσμένη αντιδημοφιλής επιστράτευση γυρίζει μπούμερανγκ.
Ανώτατα στελέχη φαίνεται τώρα να αγωνίζονται να επωφεληθούν από το μεταβαλλόμενο πολιτικό τοπίο. Οι παρατηρητές του Κρεμλίνου υποστηρίζουν ότι οι «αναλαμπές δημόσιας διαφωνίας» από μέλη της ρωσικής ελίτ — συμπεριλαμβανομένου του Τσετσένου ηγέτη Ραμζάν Καντίροφ και του «αφεντικού» των μυστικών υπηρεσιών Γεβγκένι Πριγκόζιν είναι άνευ προηγουμένου.
Ο Μιχαήλ Κασιάνοφ, πρωθυπουργός του Πούτιν από το 2000 έως το 2004, προβλέπει ότι ο Πούτιν μπορεί ξαφνικά να χάσει την εξουσία. «Σε τρεις ή τέσσερις μήνες, πιστεύω ότι θα υπάρξει μια κρίσιμη αλλαγή», είπε ο Κασιάνοφ, ο οποίος τώρα ζει εξόριστος, στο Sky News στις 30 Σεπτεμβρίου.
Άλλοι αντίπαλοι του Πούτιν δεν είναι τόσο συγκεκριμένοι ως προς το χρονοδιάγραμμα, αλλά, με τις κατηγορίες και την κριτική στους στρατιωτικούς διοικητές της Ρωσίας να αυξάνονται, αισθάνονται ότι ο πόλεμος σηματοδοτεί μια καμπή, ελπίζοντας στην αρχή του τέλους για τον «νέο τσάρο της Ρωσίας».
«Μπορεί να το αποφύγει; δεν ξέρω», είπε στο Politico ο εξόριστος Ρώσος και εξέχων επικριτής του Πούτιν Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. Χάρη στην αντίσταση της Ουκρανίας, τα λάθη της Ρωσίας και τις άστοχες τακτικές στο πεδίο της μάχης, άνθρωποι του Κρεμλίνου και άλλοι μεγάλοι πολιτικοί παράγοντες φαίνεται να σκέφτονται «τη ζωή μετά τον Πούτιν», πρόσθεσε.
Ο Χοντορκόφσκι πιστεύει ότι αυτό εξηγεί γιατί ορισμένοι άνθρωποι του Κρεμλίνου αναζητούν τα φώτα της δημοσιότητας – ιδίως ο Καντίροφ και ο Πριγκόζιν, άλλοτε στενοί σύμμαχοι του Ρώσου ηγέτη. Έχουν εξαπολύσει αιχμές εναντίον των στρατιωτικών διοικητών της Ρωσίας, ανδρών που περιφρονούν ως «στρατηγούς εν καιρώ ειρήνης».
Ως ηγέτες ενός «πολεμικού κόμματος» προτρέπουν για πιο άγρια δράση στην Ουκρανία. Και οι δύο άνδρες προσέχουν να φαίνονται πιστοί, αλλά ο Χοντορκόφσκι υποψιάζεται ότι παίζουν διπλό παιχνίδι. «Ο Πριγκόζιν βρίσκεται σήμερα υπό τον έλεγχο του Πούτιν», είπε ο Χοντορκόφσκι. «Αλλά ετοιμάζεται και για τη ζωή μετά τον Πούτιν. Και χτίζει μια σχέση με τον Καντίροφ», προσθέτει.
Ο Πριγκόζιν έχει αλλάξει τον τρόπο που λειτουργεί. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, για πρώτη φορά αναγνώρισε ότι ίδρυσε την Ομάδα Βάγκνερ, τη ρωσική παραστρατιωτική ομάδα που κατηγορείται ότι διέπραξε κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αφρική, τη Συρία και την Ουκρανία για λογαριασμό του Κρεμλίνου. Αυτή είναι μια εκπληκτική παραδοχή, δεδομένου ότι έχει κάνει μήνυση σε μέσα ενημέρωσης στο παρελθόν επειδή τον κατονόμασαν ως «αφεντικό» της Βάγκνερ.
Τώρα παρουσιάζεται ως κάποιος που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ως στρατιωτικός διοικητής, και ενόψει των αντεπιθέσεων της Ουκρανίας γύρω από το Χάρκοβο και τη Χερσώνα επικροτεί τον Καντίροφ για τις απαιτήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για «πιο δραστικά μέτρα», συμπεριλαμβανομένης της κήρυξης στρατιωτικού νόμου. στις συνοριακές περιοχές της Ρωσίας και «χρήση πυρηνικών όπλων χαμηλής ισχύος».
Ο Πριγκόζιν έχει επίσης υποστηρίξει την έκκληση του Καντίροφ να τιμωρηθούν οι άτυχοι διοικητές, να αφαιρεθούν ο βαθμός και τα μετάλλιά τους και να σταλούν στο μέτωπο. «Όμορφε, Ραμζάν, συνέχισε έτσι», είπε ο Πριγκόζιν σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Αυτοί οι τραμπούκοι θα πρέπει να μεταφερθούν στο μπροστινό μέρος ξυπόλητοι με πολυβόλα», πρόσθεσε.
Το σημαντικό είναι ότι και οι δύο απέφυγαν την άμεση μομφή του Πούτιν. Αυτό μπορεί να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Κρεμλίνου — κατηγορώντας τον στρατό και εκτρέποντας την οργή από τον Πούτιν, λένε Ρώσοι εξόριστοι και δυτικοί αναλυτές. Και ο Πούτιν δεν συγκρατήθηκε από το να επικρίνει το υπουργείο Άμυνας – την περασμένη εβδομάδα επισήμανε την κακή διαχείριση της εντολής του για κινητοποίηση και την επιστράτευση φοιτητών.
Είναι αξιοσημείωτο ότι το Κρεμλίνο δεν επέπληξε ούτε τον Πριγκόζιν ούτε τον Καντίροφ, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε με χαρά ότι είχε προαχθεί στον βαθμό του υποστράτηγου. Μετά το αίτημα του Καντίροφ για κλιμάκωση, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ σημείωσε ήπια στους δημοσιογράφους στη Μόσχα ότι «οι αρχηγοί των περιφερειών έχουν το δικαίωμα να εκφράσουν την άποψή τους».
Υπάρχει κάποια υποψία ότι είναι χρήσιμο για τον Πούτιν να ζητούν ο Καντίροφ και ο Πριγκόζιν ολοένα και πιο ακραίες ενέργειες για να ανησυχούν οι δυτικοί ηγέτες για το βαθύτερο νόημα: «Προσέξτε τι επιδιώκετε — μια Ρωσία χωρίς Πούτιν θα μπορούσε να σημαίνει μια Ρωσία του Καντίροφ και Πριγκόζιν». Ο Λεονίντ Βολκόφ, επικεφαλής του επιτελείου του Αλεξέι Ναβάλνι, του φυλακισμένου ηγέτη της αντιπολίτευσης, περιγράφει τον Πριγκόζιν ως «τον πιο επικίνδυνο εγκληματία στο περιβάλλον του Πούτιν».
Ωστόσο, όποιος επιτίθεται στα ανώτατα κλιμάκια «κάνει πατινάζ σε λεπτό πάγο». Τον περασμένο μήνα, ο Πεσκόφ προειδοποίησε ότι «οι κρίσιμες απόψεις βρίσκονται επί του παρόντος εντός του πλαισίου του νόμου… η γραμμή είναι λεπτή, πολύ λεπτή».
Ο ειδησεογραφικός ιστότοπος Meduza ανέφερε πρόσφατα ότι τα ανερχόμενα αστέρια Αλεξέι Ντιούμιν, ο κυβερνήτης της Τούλα, και ο Ντμίτρι Μιρόνοφ, πρώην επικεφαλής της περιοχής Γιαροσλάβ και βοηθός του Πούτιν, υποστηρίζουν αθόρυβα τον Καντίροφ και τον Πριγκόζιν.
Ο πόλεμος «έθεσε σε κίνηση μια δημόσια κούρσα διαδόχων», σημείωσε ο Ρώσος δημοσιογράφος Αντρέι Πέρτσεφ. «Τα τελευταία χρόνια, οι πολιτικοί ελιγμοί στη Ρωσία κρατήθηκαν στη σκιά, αλλά σε αυτή τη νέα εποχή, οι διακηρύξεις υψηλών τόνων και οι εμφατικές πολιτικές χειρονομίες είναι και πάλι ο κανόνας», έγραψε σε μια πρόσφατη ανάλυση του για το Carnegie Endowment.
Ο πρώην Πρόεδρος και πρώην Πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ, κάποτε πρόθυμος να εμφανιστεί ως εκσυγχρονιστής με κλίση προς τη Δύση, εκπέμπει πολεμοχαρείς απειλές καταγγέλλοντας το ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος της Κρατικής Δούμας Βιάτσεσλαβ Βολόντιν έχει επίσης φέρει τον εαυτό του περισσότερο στο προσκήνιο. Το ίδιο και ο πρώτος αναπληρωτής αρχηγός επιτελείου Σεργκέι Κιριγιένκο, κάποτε πρωθυπουργός που συνήθως αποφεύγει τα φώτα της δημοσιότητας, τώρα κάνει βόλτες γύρω από το Ντονμπάς φορώντας χακί.
Άλλοι σημαντικοί «παίκτες» παραμένουν σιωπηλοί, και απουσιάζουν από τα δημόσια φώτα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο διευθυντής της υπηρεσίας πληροφοριών FSB (πρώην KGB) Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ και ο Βίκτορ Ζολότοφ, επικεφαλής της Εθνικής Φρουράς και ένας από τους ισχυρότερους αξιωματούχους ασφαλείας. Η Εθνική Φρουρά αποτελείται από εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών αστυνομικών μονάδων και των δυνάμεων ταχείας αντίδρασης. Ο Ζολότοφ και ο Πούτιν συνεργάστηκαν στην Αγία Πετρούπολη τη δεκαετία του 1990, αλλά ο Ζολότοφ είναι επίσης γνωστό ότι βρίσκεται κοντά στον Καντίροφ. Το γιατί έμειναν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας δεν είναι ξεκάθαρο. Ορισμένοι αναλυτές αναρωτιούνται αν «απλώς είναι σε εγρήγορση».
Νωρίτερα αυτό το έτος, η ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών ισχυρίστηκε ότι ο αρχηγός της FSB μπορεί να ήταν μέρος μιας ομάδας που σχεδίαζε πραξικόπημα.
Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές είναι δύσπιστοι ότι η εξουσία του Πούτιν εξαφανίζεται. «Πιστεύω ότι υπάρχει ένα στοιχείο ευσεβούς πόθου», σχολιάζει η Έμιλι Φέρις, Ρωσίδα αναλύτρια στο Βρετανικό Ινστιτούτο Royal United Services. «Θα ήταν συνετό. Αλλά δεν ξέρω πραγματικά τον βαθμό στον οποίο είναι σε θέση να κάνουν σχέδια», καθώς ο Πούτιν «πάντα ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό» – μια στρατηγική διαίρει και βασίλευε.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις μιας εσωτερικής διαμάχης για την εξουσία σε εξέλιξη, με δύο κύριες συμμαχίες να σχηματίζονται: ένα «πολεμικό κόμμα» με επικεφαλής τους Καντίροφ και Πριγκόζιν, και μια αντίπαλη φατρία που αποτελείται από τις υπηρεσίες ασφαλείας, τον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού και τον Βαλερί Γκερασίμοφ, τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου, λέει ο Χοντορκόφσκι. Την περασμένη εβδομάδα, ο Αλεξέι Σλομποντένιουκ, βοηθός και προπαγανδιστής του Πριγκόζιν συνελήφθη από μια ειδική μονάδα της Εθνικής Φρουράς σύμφωνα με ρωσικές αναφορές.
Εάν ο πόλεμος του Πούτιν συνεχίσει να πηγαίνει άσχημα για τη Ρωσία, ο Χοντορκόφσκι βλέπει δύο πιθανά σενάρια. Στο πρώτο, οι αντίπαλες φατρίες συνεργάζονται, και πιέζουν τον Πούτιν να παραιτηθεί, ώστε το σύστημα που δημιούργησε να επιβιώσει περισσότερο από αυτόν, με υπόσχεση την ασυλία και τη διατήρηση της περιουσίας του. Σε αυτή την περίπτωση, ο πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν, ένας σκληροτράχηλος πρώην διευθυντής της Ομοσπονδιακής Φορολογικής Υπηρεσίας, θα αντικαταστήσει τον Πούτιν. «Αλλά τότε θα υπήρχε κόντρα για το ποιος τον ελέγχει», σχολιάζει ο Χοντορκόφσκι.
Ένα άλλο σενάριο είναι ότι θα υπάρξει σύγκρουση μεταξύ του «κόμματος πολέμου» και των αντιπάλων του στις υπηρεσίες ασφαλείας και άμυνας, οι οποίοι όμως είναι πολύ πιο κατακερματισμένοι και αποθαρρυμένοι.
Μπορεί ο Πούτιν να ξεπεράσει τις συνέπειες του ίδιου του πολέμου του; Ο Χοντορκόφσκι παραμένει αβέβαιος, αλλά προσθέτει: «Πάντα σκεφτόμουν τον Πούτιν ως πολύ πραγματιστή. Δεν τον σκέφτομαι έτσι πια. Βασίζεται όλο και περισσότερο στα συναισθήματά του».
