Γεννημένη πριν από 40 χρόνια σε μια φτωχή οικογένεια της επαρχίας Κάουκα, που μαστίζεται από την βία η οποία συνδέεται με τις ένοπλες οργανώσεις που συγκρούονται για τον έλεγχο της διακίνησης ναρκωτικών και της νομής των χρυσωρυχείων, η Φράντσα Μάρκες έφθασε το 2019 να ενταχθεί στον κατάλογο του BBC με τις 100 Σημαντικότερες Γυναίκες.
Όταν ο Γκουστάβο Πέτρο έγραφε ιστορία ως ο πρώτος αριστερός εκλεγμένος πρόεδρος της Κολομβίας, το ίδιο έκανε και η Φράντσα Μάρκες.
Εκείνη έγινε η πρώτη μαύρη Κολομβιανή και η δεύτερη γυναίκα αντιπρόεδρος της χώρας μετά την Μάρτα Λουσία Ραμίρες.
Μάλιστα η Μάρκες ήρθε δεύτερη σε ψήφους, μετά τον Πέτρο, στις προκριματικές εκλογές της συμμαχίας τους τον Μάρτιο εξασφαλίζοντας 783.160 ψήφους.
Αυτή η φτωχή χωρική (στην Κάουκα περίπου το 80% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας) είναι μια ακτιβίστρια υπέρ του περιβάλλοντος και εναντίον των μεταλλείων χρυσού στην κοινότητά της, τη Σουάρες, και χάρη σε αυτό το έργο της βραβεύτηκε το 2018 με το Βραβείο Goldman για το Περιβάλλον αφού ηγήθηκε μιας γυναικείας πορείας διαμαρτυρίας κατά της παράνομης εξόρυξης χρυσού σε όλη τη χώρα.
Η Μάρκες ηγήθηκε 80 γυναικών, οι οποίες κάλυψαν 560 χιλιόμετρα μέχρι την πρωτεύουσα Μπογκοτά.
‘Οπως αναφέρει το βιογραφικό της, έγινε ακτιβίστρια για πρώτη φορά στα 13 της χρόνια, όταν η κατασκευή ενός φράγματος απειλούσε την κοινότητά της.
Ανύπανδρη μητέρα, απέκτησε το πρώτο της παιδί σε ηλικία μόλις 16 ετών, εγκατέλειψε τον τόπο της καθώς δεχόταν απειλές και πήγε σε άλλη περιοχή για να εργαστεί ενώ ταυτόχρονα σπούδαζε Νομικά. Χρειάστηκε δέκα χρόνια για να ολοκληρώσει τις σπουδές της καθώς συχνά διέκοπτε αφού αναγκαζόταν να εργάζεται για να κερδίζει χρήματα για τα δίδακτρα. Κάποιες φορές εργάστηκε ως καθαρίστρια.
Μετά τις σπουδές της επέστρεψε στον τόπο της για να συμμετάσχει ενεργά στην πολιτική ζωή του και να υπερασπιστεί το δίκιο των περιθωριοποιημένων.
Η ανέλιξή της στην αντιπροεδρία της χώρας είναι αποτέλεσμα της ανάγκης των πολιτών για αλλαγή και του αιτήματός τους να αντιμετωπιστούν τα κοινωνικο-περιβαλλοντικά θέματα, εξηγεί στο Reuters η Ντανιέλα Κουελάρ της εταιρείας συμβούλων FTI Consulting.
Στη διάρκεια της εκστρατείας της εμφανιζόταν πληθωρική και εντυπωσιακή, ντυμένη με πολύχρωμα αφρο-κολομβιανά ρούχα με γεωμετρικά σχήματα και μεγάλα κοσμήματα.
Έτσι ήταν ντυμένη και στην επινίκια ομιλία της στην Μπογκοτά.
«’Ηρθε η ώρα να περάσουμε από την αντίσταση στην εξουσία», ήταν το προεκλογικό της σύνθημα που το συνόδευε πάντα με χαμόγελο και υψωμένη γροθιά.
«Έπειτα από 214 χρόνια πετύχαμε μια λαϊκή κυβέρνηση, μια κυβέρνηση για τους πολίτες, μια κυβέρνηση πολιτών με ροζιασμένα χέρια…η κυβέρνηση των αφανών της Κολομβίας», είπε πανηγυρίζοντας για την νίκη της.
Κάτι ανάλογο είχε δηλώσει στο AFP τον Μάρτιο: “Εμείς οι αφανείς, εμείς που η ανθρώπινη υπόστασή μας και τα δικαιώματά μας δεν αναγνωρίζονται σ’ αυτή τη χώρα, υψώνουμε το ανάστημά μας ζητώντας να αλλάξουμε την ιστορία, να καταλάβουμε την πολιτική ζωή”.
Και περιστοιχισμένη από την οικογένειά της δεσμευόταν: «Μαζί θα νικήσουμε τον συστημικό ρατσισμό στην Κολομβία».
ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ
Παρότι συνιστούν το 10% του πληθυσμού των 50 εκατομμυρίων της Κολομβίας, οι πολίτες αφρικανικής καταγωγής της χώρας είναι σε μεγάλο βαθμό υποεκπροσωπούμενοι.
Η Μάρκες υπόσχεται στην κοινότητα αυτή μια νέα ελπίδα.
Και δεν περιμένει μέχρι τον Αύγουστο που θα αναλάβει τα καθήκοντά της.
Εκτός από αντιπρόεδρος της χώρας, αναμένεται ότι θα αναλάβει ένα νέο υπουργείο Ισότητας, ώστε να θέσει σε εφαρμογή τους στόχους της για την βελτίωση των δικαιωμάτων των γυναικών και την πρόσβαση των φτωχών στην υγεία και την εκπαίδευση.
«Προέρχομαι από μια περιοχή, η οποία είναι ιστορικά εγκαταλελειμμένη», έγραψε στο Twitter.
«Το έργο μου είναι να εγγυηθώ τα δικαιώματα αυτών των αποκλεισμένων και περιθωριοποιημένων εδαφών, να εγγυηθώ τα δικαιώματα των πολιτών αφρικανικής καταγωγής και των αυτοχθόνων», είπε.
#AEstaHora | La #VicepresidenteYCanciller, @mluciaramirez, se reúne en @ViceColombia, con la Vicepresidente electa @FranciaMarquezM, para dar inicio a las tareas de empalme. #ColombiaEsDemocracia 🇨🇴 pic.twitter.com/1m0eVirdVX
— Vicepresidencia Colombia (@ViceColombia) June 24, 2022
Ο ρατσισμός είναι συχνό φαινόμενο στην Κολομβία και στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας τόσο διασημότητες όσο και χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τής επιτέθηκαν για την αφρικανική καταγωγή της και την τάξη της.
Από τον Απρίλιο έχει δεχτεί περισσότερα από 1.000 ρατσιστικά σχόλια και μηνύματα μέσω από τον Τύπο και μέσα από τα social media, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ρατσιστικών Διακρίσεων στο πανεπιστήμιο Los Andes.
ΕΜΦΥΛΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ
Η νέα αντιπρόεδρος αναμένεται να ασκήσει πιέσεις για την εφαρμογή μιας πρόσφατης απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου που αποποινικοποιεί την άμβλωση ταυτόχρονα επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της στην πρόσβαση στη διαδικασία για τις αυτόχθονες, τις γυναίκες που ζουν στην ύπαιθρο και τις Αφροκολομβιανές.
«Εμείς οι γυναίκες θα ξεριζώσουμε την πατριαρχία από την χώρα μας, ας προασπίσουμε τα δικαιώματα της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+, ας ταχθούμε υπέρ της Μητέρας Γης μας», είπε στην επινίκια ομιλία της.
Σε μια χώρα όπου άνδρες της ελίτ κατέχουν τα περισσότερα πολιτικά αξιώματα, η εκλογή της σηματοδοτεί την αυξανόμενη επιρροή των γυναικών και των μειονοτήτων από τις επαρχιακές και τις σπαρασσόμενες από συγκρούσεις περιοχές.
Αλλά, όπως εξηγεί η Τζούλια Ζάλβερ στο νέο της βιβλίο με τίτλο “Φεμινισμός Υψηλού Κινδύνου στην Κολομβία”, το αίτημα για δικαιοσύνη στη χώρα είναι επικίνδυνο έργο, ειδικά για τις γυναίκες. Από το 2016 που υπογράφηκαν ειρηνευτικές συμφωνίες ανάμεσα στην FARC και την κολομβιανή κυβέρνηση, χιλιάδες ηγέτες του κινήματος για το περιβάλλον και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν δολοφονηθεί.
Διάφορες ένοπλες οργανώσεις εξακολουθούν να βρίσκονται εν ενεργεία και φέρεται να έχουν δολοφονήσει 59 αρχηγούς κοινωνικών κινημάτων από την αρχή του χρόνου.
Η Μάρκες επέζησε μιας απόπειρας κατά της ζωής της το 2019. Τον περασμένο μήνα παραστρατιωτικές οργανώσεις –που συνδέονται με ακροδεξιές δυνάμεις– της έστειλαν δύο φυλλάδια με μια επιλογή: Σταμάτα την εκστρατεία σου αλλιώς θα πεθάνεις.
Γι’ αυτό και εκείνη έχει σήμερα 24ωρη προστασία από σωματοφύλακες.
Η νίκη της σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα σε μια χώρα που υπολείπεται των άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής σε ό,τι αφορά την γυναικεία εκπροσώπηση.
Η Κολομβία έχει ένα νόμο για τις ποσοστώσεις φύλου από το 2011, αλλά αυτός προβλέπει ότι μόνο το 30% των υποψηφίων πρέπει να είναι γυναίκες και ισχύει μόνο σε εκλογικές περιφέρειες με πάνω από πέντε έδρες. Αντίθετα, 11 χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν σχετικούς νόμους που απαιτούν από τα πολιτικά κόμματα να προτείνουν ισάριθμες γυναίκες και άνδρες.
Η αναλογία των υποψήφιων γυναικών έχει σημασία καθώς από αυτόν τον αριθμό εξαρτάται και ο αριθμός των γυναικών που εκλέγονται.
Χώρες με νόμους για ποσοστώσεις φύλου εκλέγουν πιο ισορροπημένα κοινοβούλια, γεγονός που σημαίνει ότι οι γυναίκες κατέχουν το 40% με 50% των εδρών.
Οι γυναίκες όμως στην Κολομβία κατείχαν λιγότερο από το 20% των βουλευτικών εδρών στα χρόνια από το 2010 μέχρι το 2020.
Εξάλλου, οι γυναίκες υποψήφιες στη χώρα λαμβάνουν χαμηλότερη επιχορήγηση για την προεκλογική τους εκστρατεία.
ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
Ωστόσο, τα κοινωνικά κινήματα που ζητούν περισσότερα δικαιώματα για τους πολίτες αφρικανικής καταγωγής, σαρώνουν την περιοχή.
Μαύρες από το Μεξικό και τη Βραζιλία ηγούνται όλο και περισσότερο του αγώνα για ίσα δικαιώματα.
Οι γυναίκες αυτές είναι άλλωστε εκείνες που πληρώνουν το ακριβότερο τίμημα. Το 2018 η δολοφονία της Μαριέλε Φράνκο έκανε τον γύρο του κόσμου.
Η 38χρονη τότε Φράνκο, μια ακτιβίστρια που αγωνιζόταν για τα δικαιώματα των φτωχών και κατά της αστυνομικής βίας, ήταν δημοτική σύμβουλος και ανοιχτά αμφιφυλόφιλη και καταγόταν από τη φαβέλα Μαρέ, μια από τις παραγκουπόλεις στο βόρειο τμήμα του Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου το πρόβλημα του βίαιου εγκλήματος είναι εντονότερο. Είχε γίνει σύμβολο του αγώνα των μαύρων γυναικών στη Βραζιλία εναντίον του ρατσισμού και της αστυνομικής βίας.
Το αυτοκίνητο που την μετέφερε έγινε κόσκινο από σφαίρες .
Η πολεμική γύρω από τη δολοφονία της δημοτικής συμβούλου έχει στο επίκεντρό της τα πυρομαχικά που χρησιμοποιήθηκαν για να διαπραχθεί το έγκλημα: το τηλεοπτικό δίκτυο Globo μετέδωσε ότι ανήκαν σε μια παρτίδα που αγοράστηκε από τη βραζιλιάνικη αστυνομία το 2006.
Η κυβέρνηση, αντίθετα, διαβεβαίωσε πως οι σφαίρες που βλήθηκαν είχαν κλαπεί πριν από χρόνια από την αστυνομία.
Η Λατινική Αμερική έχει τον υψηλότερο αριθμό στον κόσμο ανθρωποκτονιών με θύματα υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το 18% των θυμάτων είναι γυναίκες.
Οι ακτιβίστριες στην Κολομβία και οι γυναίκες πολιτικοί αντιμετωπίζουν έμφυλες απειλές, ανάμεσά τους και απειλές σεξουαλικών επιθέσεων και επιθέσεων εναντίον των οικογενειών τους.
Οι ερευνητές χαρακτηρίζουν αυτό το διαδεδομένο φαινόμενο “βία κατά των γυναικών στην πολιτική”, όπου οι δράστες δεν έχουν πολιτικό κίνητρο, αλλά απλά μισογυνισμό. Με λίγα λόγια, οι δράστες χρησιμοποιούν βία και απειλές βίας για να διατηρήσουν τον χώρο της πολιτικής ως ανδρικό άβατο.
Χαρακτηριστική είναι η φράση που χρησιμοποίησε η Μάρκες όταν ανακοίνωσε την υποψηφιότητά της, μια φράση που χρησιμοποιούν συχνά ηγέτες κοινωνικών κινημάτων στην Κολομβία: “Αν μένουμε σιωπηλές, μας σκοτώνουν. Αν λέμε ελεύθερα τη γνώμη μας, θα μας σκοτώσουν. Επομένως μπορούμε να λέμε ελεύθερα τη γνώμη μας”.
Δείτε επίσης: Έκκληση Μπ. Τζόνσον στην G7 να μην «εγκαταλείψει» την Ουκρανία
