Αδυναμία πρόσβασης σε κοινόχρηστους χώρους, δημόσια κτίρια και μέσα μεταφοράς, διακρίσεις στο εργασιακό περιβάλλον, περιορισμό των δικαιούχων προνοιακών επιδομάτων και αναπηρικών συντάξεων, αδυναμία ένταξης των παιδιών στη σχολική εκπαίδευση. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες στην Ελλάδα και τα οποία καταγράφει ο Συνήγορος του Πολίτη στην πρώτη του σχετική έκθεση.
Η έκθεση, που θα συντάσσεται σε ετήσια βάση, αφορά στην εφαρμογή της Σύμβασης
του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Σημειώνεται ότι το 2017 η
ελληνική πολιτεία νομοθέτησε μηχανισμό για την εξωτερική, ανεξάρτητη
παρακολούθηση της εφαρμογής της συγκεκριμένης Σύμβασης και ανέθεσε την
αρμοδιότητα αυτή στον Συνήγορο του Πολίτη.
Ανάμεσα στα προβλήματα που διαπιστώνονται είναι η προσβασιμότητα των ΑΜΕΑ
στα μέσα μαζικής μεταφοράς, κυρίως λεωφορεία και τρόλεϊ που λόγω παλαιάς
κατασκευής έχουν στενούς χώρους και κακή συντήρηση και δεν παρέχουν
διασφάλιση για την έγκαιρη και ασφαλή μετακίνηση. Ακόμα και για τα νεότερα
οχήματα που φέρουν ειδικές ράμπες έχουν διατυπωθεί παράπονα στον Συνήγορο
ότι πολλές φορές δεν λειτουργούν λόγω κακής συντήρησης, ενώ οι στάσεις των
λεωφορείων στην πλειονότητά τους δεν είναι κατάλληλα διαμορφωμένες, ώστε
να είναι προσβάσιμες. Αντίθετα, τα μέσα σταθερής τροχιάς ως πιο σύγχρονα
βρίσκονται σε καλύτερο επίπεδο. Στη σωστή κατεύθυνση κρίνεται η προσθήκη
πινακίδων πληροφόρησης στις στάσεις, αλλά δεν απευθύνεται σε όλες τις κατηγορίες
ΑΜΕΑ, όπως τους τυφλούς.
Την ίδια ώρα, οι θεσπισμένες ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων με
αναπηρία σε κοινόχρηστους χώρους που προορίζονται για την κυκλοφορία πεζών
συχνά δεν εφαρμόζονται είτε λόγω των κλίσεων είτε λόγω της στενότητας ή
ανυπαρξίας πεζοδρομίων. Αδυναμία πρόσβασης έχουν και πολλά δημόσια κτίρια,
μεταξύ των οποίων ακόμα και δικαστήρια, παρά το γεγονός ότι κρίνεται αναγκαία
η ειδική μέριμνα για την πρόσβαση των ΑΜΕΑ στην παροχή νομικών πληροφοριών
και υπηρεσιών ώστε να διασφαλιστεί το δικαίωμα πραγματικής πρόσβασης στη
δικαιοσύνη.
Στην εργασία σημειώνεται ότι οι υποθέσεις που αφορούν διάκριση λόγω αναπηρίας
ή χρόνιας πάθησης εμφανίζουν σταδιακή αύξηση ενώ αφορούν λιγότερο τον ιδιωτικό
και περισσότερο τον δημόσιο τομέα.
Επίσης, ενώ με νόμο του 1998 ορίζονται συγκεκριμένες ποσοστώσεις για τις
προσλήψεις ατόμων με αναπηρία στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, οι
ποσοστώσεις αυτές έχουν εξαιρετικά περιορισμένη εφαρμογή στον ιδιωτικό τομέα.
Εξάλλου, με τις αλλεπάλληλες αλλαγές στην ασφαλιστική νομοθεσία, λόγω της
δημοσιονομικής προσαρμογής, η θέση των πολιτών με αναπηρία έχει επιδεινωθεί,
επειδή μειώθηκαν στην ουσία τα κατώτατα ποσά συντάξεων και ταυτόχρονα μειώθηκε
ή εξαλείφθηκε το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΑΣ) που συμπλήρωνε τις
συντάξεις. Εξίσου σοβαρό, όμως, κρίνεται και το πρόβλημα της συρρίκνωσης των
δικαιούχων, λόγω των αλλαγών που επήλθαν στους κανόνες απόδοσης ποσοστών
αναπηρίας και την εφαρμογή τους. Πρόσωπα που επί χρόνια λάμβαναν σύνταξη
αναπηρίας ή προνοιακό επίδομα βρέθηκαν να στερούνται εισόδημα ή να λαμβάνουν
μικρότερη σύνταξη.
Σχετικά με την πρόσβαση στο δημόσιο σύστημα υγείας διαπιστώνεται ότι οι υπηρεσίες
υγείας δεν εξειδικεύονται σε παροχές πρόληψης και αποκατάστασης των ΑΜΕΑ, αλλά
είναι περισσότερο εστιασμένες στις ανάγκες πιστοποίησης της αναπηρίας. Επίσης, το
κόστος συμμετοχής στη φαρμακευτική δαπάνη είναι αρκετά υψηλό.
Αναφορά γίνεται και στην πρόσβαση στο ψηφιακό περιβάλλον, η οποία στην πράξη
δεν διασφαλίζεται, καθώς διαπιστώνεται ότι ελάχιστες ιστοσελίδες είναι πλήρως
προσβάσιμες για ΑΜΕΑ.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα παρουσιάζεται ο ΟΑΕΔ.
Μολονότι οι αιτήσεις των υποψήφιων δικαιούχων για τα προγράμματα κοινωφελούς
χαρακτήρα υποβάλλονται αποκλειστικά με ηλεκτρονικό τρόπο μέσω της διαδικτυακής
πύλης του ΟΑΕΔ, απουσιάζουν οι κατάλληλες μορφές υποστήριξης για τα άτομα με
αναπηρία.
