Ποια είναι η ιστορία πίσω από την εύρεση ενός ρινόκερου, συγκεκριμένα του απολιθώματος ενός οστού του δικέρατου είδους Stephanorhinus, από την Εποχή των Παγετώνων στις Μυκήνες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού; Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Μυκηναίους του 13ου αιώνα π.Χ. να συλλέξουν και να φυλάξουν αυτό το αντικείμενο μαζί με άλλα ευρήματα στο κεντρικό υπόγειο δωμάτιο του κτιρίου Θ στη Νοτιοδυτική Συνοικία της Ακρόπολης;
Μια νέα έρευνα, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature με τίτλο “The earliest evidence of large animal fossil collecting in mainland Greece at Bronze Age Mycenae” (Η πρωιμότερη μαρτυρία συλλογής απολιθώματος μεγάλου ζώου στην ηπειρωτική Ελλάδα στις Μυκήνες της Εποχής του Χαλκού), εξετάζει τα παραπάνω ερωτήματα, προσφέροντας νέα προοπτική για τις αρχαίες αντιλήψεις. Η έρευνα αναδεικνύει την αντίληψη των Μυκηναίων για την αρχαιότητα.
Στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, οι Βασιλική Πλιάτσικα, Δρ Αρχαιολόγος από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Τζάκλιν Μέιερ (Jacqueline S. Meier), Δρ Ζωοαρχαιολόγος και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Φλόριντα, μαζί με την Κιμ Σέλτον (Kim Shelton), καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Μπέρκλεϋ), αναλύουν το μοναδικό παλαιοντολογικό εύρημα: Ένα απολιθωμένο αστράγαλο ρινόκερου του είδους Stephanorhinus, που ενδέχεται να χρησιμοποιούνταν σε τελετές ή παιχνίδια. Επιπλέον, το βάρος του (500 γραμμάρια) συμπίπτει με μία μίνα, τη μεγάλη μονάδα μέτρησης βάρους στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού, ενισχύοντας την πιθανότητα χρήσης του ως σταθμίο. Επίσης, δεν αποκλείεται το απολιθωμένο οστό να αποδόθηκε σε κάποιο υπερμέγεθες φανταστικό ον, συμβάλλοντας στη δημιουργία μύθων και δοξασιών για θεούς και ήρωες, όπως οι Γίγαντες και οι Κύκλωπες.
Ακολουθεί η συνέντευξη των Β. Πλιάτσικα, Τζ. Μέιερ και Κ. Σέλτον στο ΑΠΕ-ΜΠΕ
Ερ. Πώς προέκυψε η ανακάλυψη του απολιθώματος και ποια είναι η σημασία του;
Απ. Η εύρεση του απολιθώματος ήταν μια έκπληξη για εμάς. Ένας αστράγαλος ρινόκερου από το Πλειστόκαινο δεν είναι συνηθισμένο εύρημα, ούτε καν για τις Μυκήνες. Σύμφωνα με την έρευνά μας, είναι το πρωιμότερο γνωστό απολίθωμα που προέρχεται από αρχαιολογική ανασκαφή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το απολίθωμα προέρχεται από ρινόκερο με δύο κέρατα του είδους Stephanorhinus, ο οποίος ήταν μεγαλόσωμος, φθάνοντας από 1,5 έως 3 τόνους. Στο παρόν στάδιο, η έρευνά μας εστιάζει στην επιστημονική παρουσίαση του απολιθώματος, και στοχεύουμε σε περαιτέρω διερεύνηση. Μέχρι στιγμής, δεν γνωρίζουμε πώς οι Μυκηναίοι απέκτησαν το απολίθωμα, αν και παλαιοντολογικά κατάλοιπα του είδους αυτού έχουν βρεθεί και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Οι Μυκηναίοι, όταν συνέλεξαν το οστό, αναγνώρισαν ότι πρόκειται για έναν πολύ μεγάλο και βαρύ λίθινο αστράγαλο, ο οποίος σίγουρα ξεχώριζε από τους οστέινους αστραγάλους των ζώων που ήξεραν. Υπάρχει πιθανότητα να τον απέδωσαν σε κάποιο φανταστικό ή παλαιότατο ον. Η συλλογή του απολιθώματος και η αποθήκευσή του μέσα σε κτίριο της ακρόπολης υποδεικνύει ότι αναγνώρισαν την μοναδικότητά του και προβληματίστηκαν για την προέλευση και την παλαιότητά του.
Ερ. Τι υποδηλώνει η εύρεση του στον συγκεκριμένο χώρο;
Απ. Το δωμάτιο του κτιρίου Θ, όπου βρέθηκε το απολίθωμα, είναι το κεντρικό υπόγειο δωμάτιο που δεν είχε φυσικό φωτισμό και δεν είχε κάποιον ιδιαίτερο χαρακτήρα σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της δικής μας έρευνας απαιτούν επανεξέταση όλων των δεδομένων. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα να χρησιμοποιήθηκε το απολίθωμα σε τελετουργίες ή ακόμα και ως παιχνίδι και σταθμίο.
Ερ. Πόσο μοναδικό είναι αυτό το εύρημα;
Απ. Η ανεύρεση παλαιοντολογικών ευρημάτων σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά σπάνια. Το απολίθωμα των Μυκηνών είναι μοναδικό για την Εποχή του Χαλκού στην ηπειρωτική Ελλάδα. Παράλληλα, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ιδιαίτερη σχέση με τα απολιθωμένα ευρήματα, δημιουργώντας μύθους και δοξασίες, όπως η περίπτωση γιγαντιαίων οστών στη Σκύρο που αποδόθηκαν στον Θησέα.
Ερ. Πώς επηρεάζουν αυτά τα ευρήματα τη γένεση αρχαίων μύθων;
Απ. Δεν γνωρίζουμε αν οι Μυκηναίοι συνέδεσαν το απολίθωμα με κάποιο μύθο. Η μυθολογία που σχετίζεται με τις Μυκήνες είναι γνωστή μόνο από μεταγενέστερες πηγές. Ωστόσο, οι Μυκηναίοι ενδέχεται να είχαν αιτιολογήσει την ύπαρξη του απολιθώματος μέσα σε μυθολογικούς πλαίσιους.
Ερ. Ποιες γνώσεις έχουμε για το ζώο στο οποίο ανήκε το οστό;
Απ. Ο ρινόκερος του είδους Stephanorhinus φαίνεται να ήταν αρκετά κοινός στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική. Στην Ελλάδα έχουν εντοπιστεί πολλά κατάλοιπά του. Δεν αποκλείεται το απολίθωμα να προήλθε από μακρινές περιοχές όπως η Τουρκία ή η Ιταλία.
Ερ. Ποιο είναι το κυριότερο συμπέρασμα της έρευνάς σας;
Απ. Ένα σημαντικό συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι οι Μυκηναίοι του 13ου αιώνα π.Χ. αναγνώρισαν το εύρημα ως κατάλοιπο υπερφυσικού όντος και προβληματίστηκαν για την προέλευση και τη χρονολόγησή του. Αυτό αποδεικνύει ότι είχαν τη συνείδηση της ιστορικότητας και αναζητούσαν τη σύνδεση με τους ήρωές τους.
Η έρευνα έχει δημοσιευθεί στο Nature.
