Στο 1,8% του κοινοτικού ΑΕΠ, δηλαδή σε ποσοστό που ισοδυναμεί με περίπου ένα έτος οικονομικής ανάπτυξης στην ΕΕ, εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί ο καθαρός αντίκτυπος της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στην ενωμένη Ευρώπη για την περίοδο ως το 2025, ενώ μέχρι το 2030 υπολογίζεται ότι μπορεί να φτάσει στο εντυπωσιακό 13,5%, σύμφωνα με τα αποτελέσματα υπό κατάρτιση έρευνας της Κομισιόν, σε συνεργασία με τη “McKinsey”. Ως το 2025 οι ρυθμοί θα είναι συγκριτικά πιο αργοί, καθώς το κόστος μετάβασης στην εποχή της ΤΝ και των εφαρμογών της στην καθημερινότητα είναι αρκετά μεγάλο, ενώ οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών, τα οποία πιθανώς θα οδεύσουν προς τη νέα εποχή σε τρεις ταχύτητες, θα πρέπει να επιδείξουν γενναιότητα στη δρομολόγηση σχετικών πολιτικών και τη χρηματοδότησή τους, καθώς το τίμημα για όσους μείνουν πίσω θα είναι υψηλό.
Την πρόκληση αυτή θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη και η Ελλάδα, καθώς η νέα εποχή θα μπορούσε κάλλιστα να σηματοδοτήσει την έναρξη του “brain gain” για τη χώρα, με την επιστροφή υψηλά εξειδικευμένων στελεχών, που θα ήθελαν να εργαστούν στην πατρίδα τους πάνω σε τεχνολογίες αιχμής, σε μια περίοδο που οι δεξιότητες γύρω από την ΤΝ λείπουν παγκοσμίως και οι χώρες εξελίσσονται σε “κυνηγούς” ανθρώπινου ταλέντου, για να προλάβουν το τρένο της πέμπτης βιομηχανικής επανάστασης.
Τα παραπάνω προκύπτουν από όσα επισήμανε, σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Δάνα Ελευθεριάδου, επικεφαλής της ομάδας Προηγμένων Τεχνολογιών και Ψηφιακού Μετασχηματισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG GROW) και μέλος της Ομάδας Ψηφιακών Ηγετών του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF).
Σύμφωνα με έρευνα της PwC, που επικαλείται η κυρία Ελευθεριάδου, ο αντίκτυπος της ΤΝ παγκοσμίως εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα 13,3 τρισ. ευρώ ώς το 2030, με τις ΗΠΑ και την Κίνα να απολαμβάνουν ενδεχομένως τη μερίδα του λέοντος, αλλά και την Ευρώπη να παραμένει με αξιώσεις στο “παιχνίδι”. Ισχυρό ατού για την Ευρώπη αποτελεί η ισχυρή βιομηχανία προϊόντων και υπηρεσιών της, που χάρη στη ραγδαία ανάπτυξη των δικτύων 5G στην επόμενη πενταετία και τη σταδιακή πραγμάτωση του Ιντερνετ των Πραγμάτων (ΙοΤ), θα μπορεί να αξιοποιήσει μεγάλο όγκο βιομηχανικών δεδομένων από τις διασυνδεμένες συσκευές, σένσορες και ρομπότ για την εκπαίδευση συστημάτων ΤN, “κάνοντας το άλμα”. Όπως επισημαίνει από τις Βρυξέλλες η κα Ελευθεριάδου, η νέα Επιτροπή, υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει δεσμευθεί να αδράξει δυναμικά αυτή την πρόκληση.
Προς επενδύσεις 20 δισ. ευρώ ετησίως για έρευνα και καινοτομία στην ΤΝ το 2021-2027
«Για πρώτη φορά, το θέμα της προετοιμασίας της Ευρώπης για την ψηφιακή εποχή φτάνει στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας» σημειώνει, επισημαίνοντας ότι τους τελευταίους 20 μήνες η Επιτροπή υιοθέτησε τρεις στρατηγικές για την ΤΝ. Επιπλέον, μέσα στις πρώτες 100 ημέρες της νέας Επιτροπής, ετοιμάζεται νέα στρατηγική για την ΤΝ και τα Δεδομένα, η οποία αναμένεται να υιοθετηθεί στις 19 Φεβρουαρίου.
Αυτονόητα, η ανάγκη του “περάσματος” στη νέα εποχή κινητοποιεί υψηλά κεφάλαια: στο διάστημα που μεσολάβησε από την παρουσίαση της πρώτης κοινοτικής πολιτικής για την ΤΝ (Απρίλιος 2018) ώς το τέλος του 2020, η Κομισιόν ανέλαβε δεσμεύσεις για δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ (για ανάπτυξη έρευνας και καινοτομίας στην ΤΝ). Εν αναμονή δε, του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027, που θα πρέπει να ενσωματώσει προβλέψεις και για τη “δύσκολη” εξέλιξη του Brexit, ο αντίστοιχος στόχος διαμορφώνεται σε επενδύσεις άνω των 20 δισ. ευρώ ετησίως, συμπεριλαμβανομένων των νέων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, εθνικών πόρων και φιλόδοξων ιδιωτικών επενδύσεων.
Η ΕΕ έχει το 1/4 του παγκόσμιου δυναμικού σε ΤΝ, κοντά στις ΗΠΑ και πιο μπροστά από την Κίνα
Κατά πολλούς, η Ευρώπη είναι “δυσκίνητη”, σε σχέση με τις ΗΠΑ ή την Κίνα, στο να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της ΤΝ και την εμπορική εκμετάλλευσή της ή να αναπτύξει δεσμούς με τους παράγοντες της αγοράς, που θα έδιναν ώθηση στο όλο εγχείρημα. Ισχύει;
«Σε συνέδρια και συζητήσεις, συνήθως το κλίμα είναι αρνητικό για την Ευρώπη: ακούω πως “έχασε ήδη το παιχνίδι” ή πως “δεν έχει καμία πιθανότητα να κερδίσει”. Δεν συμφωνώ. Πρώτον, έχουμε πάρα πολύ ισχυρή βιομηχανία, είμαστε ηγέτες σε αυτό, είτε μιλάμε για αυτοκίνητα είτε για υγεία, τουρισμό και γεωργία. Στη ρομποτική είμαστε ηγέτες παγκοσμίως. Αυτή η βιομηχανική υπέροχή μετατρέπεται σε νέα ευκαιρία όσον αφορά τα βιομηχανικά δεδομένα. Δεδομένου ότι η ΤΝ και η Μηχανική Μάθηση χρειάζονται δεδομένα για να εκπαιδευτούν, στην Ευρώπη τα συστήματα Artificial Intelligence έχουν πολλά δεδομένα να αντλήσουν από αυτή την ισχυρή βιομηχανία» σημειώνει η Δάνα Ελευθεριάδου και αναφέρει ότι η ΕΕ έχει υψηλό αριθμό φορέων, ερευνητών, επιστημόνων, νεοφυών επιχειρήσεων και βιομηχανιών που δραστηριοποιούνται στην ΤΝ.
«Έχοντας το ένα τέταρτο του παγκόσμιου δυναμικού σε ΤΝ (25%), είμαστε μόλις λίγο πίσω από τις ΗΠΑ (28%) και προηγούμαστε ελαφρώς σε σχέση με την Κίνα (23%). Επίσης, είμαστε πολύ δυνατοί σε επίπεδο ευρεσιτεχνιών στην ΤΝ» υπογραμμίζει.
Το «μεγάλο στοίχημα» των ανεκμετάλλευτων βιομηχανικών δεδομένων
Κατά την Δάνα Ελευθεριάδου, το κομμάτι στο οποίο η Ευρώπη μπορεί να γίνει πολύ ισχυρή σχετίζεται με τα βιομηχανικά δεδομένα. «Όταν μιλάμε για τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες σε ΗΠΑ και Κίνα, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι όλες αυτές οι βαθιά καινοτομικές επιχειρήσεις στηρίζονται σε μεγάλο όγκο προσωπικών δεδομένων των χρηστών, κάτι που δημιουργεί πολλά προβλήματα. Αυτό που μέχρι σήμερα είναι εντελώς ανεκμετάλλευτο είναι τα βιομηχανικά δεδομένα, που προκύπτουν από το ΙοΤ και από όλες τις διασυνδεμένες συσκευές και τα βιομηχανικά ρομπότ, από τους σένσορες στις έξυπνες πόλεις, για το κυκλοφοριακό, τους φωτεινούς σηματοδότες, τα συστήματα ενέργειας, τα συστήματα βιομηχανικής παραγωγής κτλ. Μόνο το 1% αυτών των δεδομένων αξιοποιείται στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Και θεωρώ ότι επειδή τα βιομηχανικά δεδομένα συνδέονται με τη βιομηχανική δύναμη της Ευρώπης, εκεί μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά» σημειώνει.
Προσθέτει ότι η Κομισιόν βρίσκεται σε διάλογο με τις μεγάλες επιχειρήσεις, που έχουν σημαντικό όγκο βιομηχανικών δεδομένων, τα οποία κ συνήθως μοιράζονται, στη βάση συμβάσεων με άλλες επιχειρήσεις. Οι ΜΜΕ, αντίθετα, έχουν πολύ μικρότερου όγκου και πιο τμηματοποιημένα δεδομένα, τα οποία δεν μπορούν να αξιοποιήσουν αποδοτικά για την ανάπτυξη κι εκπαίδευση ΤΝ. «Συνεπώς, χρειάζεται να δούμε σοβαρά το θέμα της πρόσβασης σε αξιόλογα δεδομέναων (data sharing). Είμαστε ήδη σε διάλογο με τις επιχειρήσεις και η νέα πολιτική για τα Δεδομένα θα συνοδεύσει την πολιτική για την ΤΝ στις 19/2. Είμαι αισιόδοξη ότι τα βιομηχανικά δεδομένα και η γρήγορη αξιοποίηση τους είναι το κομμάτι στο οποίο μπορούμε να κάνουμε το άλμα» σημειώνει.
Κληθείσα να σχολιάσει την πιθανή επίπτωση της ΤΝ και της ρομποτικής στην αγορά εργασίας, επισημαίνει πως ενώ λιγότερο από το 5% των επαγγελμάτων εκτιμάται ότι θα αυτοματοποιηθεί πλήρως, περίπου το 60% αυτών θα δουν έως το 2030 την αυτοματοποίηση έστω κάποιου μέρος των δραστηριοτήτων τους, ενώ παράλληλα εντελώς νέες δραστηριότητες θα δημιουργηθούν κάτι που τελικά θα “μεταφραστεί” σε σημαντική μετακίνηση θέσεων εργασίας.
Frontrunners, ενδιάμεσες ταχύτητες και βραδυπορούντες. Η θέση της Ελλάδας
Ακούγεται μάλλον απίθανο να κινηθούν όλες οι χώρες με την ίδια ταχύτητα προς την εποχή της ΤΝ και της αυτοματοποίησης. Είναι όντως; “Oι χώρες της ΕΕ-28 δεν θα είναι όλες το ίδιο έτοιμες να υιοθετήσουν την TN και να εισπράξουν τα πιθανά οικονομικά οφέλη” εξηγεί το στέλεχος της Κομισιόν, παραθέτοντας στοιχεία από άλλη έρευνα της McKinsey, βάσει των οποίων τα κράτη-μέλη χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, ως προς αυτό: πρώτον, στους frontrunners, αυτούς που προηγούνται στον αγώνα δρόμου και μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι θα έχουν συσσωρεύσει στο ΑΕΠ τους κέρδος μέχρι και 17% από την υιοθέτηση της ΤΝ. Δεύτερον, σε όσους βρίσκονται στη μεσαία κατηγορία, με καθαρό κέρδος ώς 12,7% του ΑΕΠ και, τρίτον, στους late adapters, όσους θα ακολουθήσουν με καθυστέρηση (κέρδος μόλις στο 5% του ΑΕΠ). «Όσοι δεν κινηθούν γρήγορα, θα είναι πολύ δύσκολο να καλύψουν το χάσμα» προειδοποιεί.
Πού “βλέπει” τη θέση της Ελλάδας; «Πιστεύω πάρα πολύ στις ικανότητες της Ελλάδας και των επιστημόνων της σε θέματα ΤΝ και Μηχανικής Μάθησης. Kαι πιστεύω ότι η Ελλάδα θα πρέπει να σκεφτεί πολύ σοβαρά το θέμα των προοπτικών, που προσφέρουν αυτές οι νέες τεχνολογίες και να μπει στην ομάδα των frontrunners, θέτοντας ένα φιλόδοξο όραμα και, δρομολογώντας ανάλογες πολιτικές και χρηματοδότηση». Είναι αισιόδοξη ότι αυτό μπορεί να συμβεί στο σημερινό δημοσιονομικό περιβάλλον; «Πιστεύω ότι η Ελλάδα μπορεί να το καταφέρει και τελικά να πετύχει “brain gain”, επιστροφή υψηλού επιπέδου εξειδικευμένων στελεχών, που έφυγαν στο εξωτερικό και θα επέστρεφαν στη χώρα για να εργαστούν στην πατρίδα τους πάνω σε cutting edge τεχνολογίες» λέει.
Οι ΜΜΕ στο επίκεντρο. Η έλλειψη ανθρώπινου ταλέντου από τα μεγαλύτερα εμπόδια στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Οι χώρες-“μαγνήτες” και η ανάγκη για re-skilling
Ό,τι είναι αναγκαίο, δεν είναι αναγκαστικά και εύκολο. Ποια είναι τα κυριότερα εμπόδια στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρώπης; «Αν επικεντρωθούμε στις ΜΜΕ -την πλειονότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων- αντιμετωπίζουμε τρία μεγάλα εμπόδια. Το πρώτο είναι η περιορισμένη πρόσβασή τους σε εφαρμογές ΤΝ. Πολλές επιχειρήσεις δεν θεωρούν το κόστος ως εμπόδιο για την ενσωμάτωση λύσεων ΤΝ, αλλά περισσότερο την έλλειψη γνώσης των δυνατοτήτων και των κατάλληλων δεδομένων για να εκπαιδεύσουν ένα σύστημα ΤΝ σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Υπάρχουν τόσα πολλά προγράμματα που χρηματοδοτούν την ΤΝ στην ΕΕ, αλλά συχνά οι επιχειρήσεις δεν ξέρουν τι ακριβώς να ζητήσουν και πώς να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό» επισημαίνει και προσθέτει: «Δουλεύουμε με ΜΜΕ και μεγάλες βιομηχανίες στο πλαίσιο του έργου “ ΤΝ για ΜΜΕ σε στρατηγικούς τομείς”, ώστε να αναπτύξουμε στοχευμένα προγράμματα δράσεων και να ενδυναμώσουμε την ευρωπαϊκή αγορά για κρίσιμες εφαρμογές ΤΝ και κατά συνέπεια την ευρωπαϊκή τεχνολογική κυριαρχία».
Το δεύτερο μεγάλο εμπόδιο που καταγράφεται είναι η περιορισμένη πρόσβαση στις αναγκαίες δεξιότητες για την ΤΝ, σε μια περίοδο που δεν υπάρχει αρκετό ανθρώπινο ταλέντο σε αυτόν τον χώρο και που η τεχνολογική γνώση απαξιώνεται ταχύτατα…. «Ακόμα κι οι “κολοσσοί” δυσκολεύονται να βρουν στην αγορά τα skills που χρειάζονται, πόσο μάλλον οι μικρότερες επιχειρήσεις. Ασκείται πίεση στα πανεπιστήμια να παράγουν περισσότερους αποφοίτους με τέτοιες δεξιότητες και, σήμερα, τα μεγαλύτερα ταλέντα στον χώρο τα τραβούν χώρες-“μαγνήτες”, κυρίως οι ΗΠΑ. Η έγνοια μας όμως σε επίπεδο χάραξης πολιτικής δεν έχει να κάνει μόνο με την παραγωγή νέου ταλέντου, αλλά και με το re-skilling του εργατικού δυναμικού, καθώς οι τεχνολογίες εξελίσσονται πάρα πολύ γρήγορα και αντίστοιχα γρήγορα αλλάζουν τα δεδομένα για την αγορά εργασίας και τη βιομηχανία. Δουλεύουμε με μεγάλες βιομηχανίες στο πλαίσιο του έργου “Skills for Industry”, προσπαθώντας να δημιουργήσουμε blueprints (σχέδια) για τις δεξιότητες που απαιτούνται ανά τομέα, πχ, σε αυτοκινητοβιομηχανία, ναυτιλία ή τη βιομηχανία αλουμινίου» υπογραμμίζει.
Το 5G και γιατί η ΕΕ πρέπει να θέσει όρους ενόψει της μαζικής κατάθεσης δεδομένων στο μέλλον
Σε σχέση με τις εξελίξεις που αναμένεται να επιφέρει το 5G, επισημαίνει: «Τα δεδομένα είναι η απαραίτητη πρώτη ύλη για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και προϊόντων, μέσω ΤΝ. Ωστόσο, η κύρια μελλοντική πηγή δεδομένων ανήκει στη βιομηχανία και στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων (Β2Β). Εδώ αναμένεται σημαντική αλλαγή τα επόμενα χρόνια, χάρη στο 5G: σήμερα το 80% των δεδομένων αποθηκεύεται πολύ συχνά εκτός Ευρώπης- στο cloud (ψηφιακό νέφος) και μόνο ένα 20% είναι αποθηκευμένο τοπικά, σε smartphones, συνδεδεμένα οχήματα κλπ. Χάρη στο 5G, το ποσοστό αυτό μπορεί ν’ αντιστραφεί σε πέντε χρόνια, με το 80% των δεδομένων από όλα τα συνδεδεμένα αντικείμενα (ΙΙοΤ) να συγκεντρώνεται τοπικά και την επεξεργασία του να γίνεται επίσης εκεί όπου παράγονται. Η ΕΕ πρέπει να θέσει τους δικούς της όρους για να ωφεληθεί από την εκμετάλλευση και την αποθήκευση των μελλοντικών μαζικών δεδομένων. Αυτό είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε κι είμαι αισιόδοξη ότι θα το πετύχουμε. Αναμένουμε ότι το 5G θα αναπτυχθεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό τα επόμενα 5-10 χρόνια κι έτσι θα γίνει εφικτή η σύνδεση δισεκατομμυρίων συσκευών, που θα παρέχουν πληθώρα δεδομένων για τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία, αλλά επίσης για τις έξυπνες πόλεις, τα έξυπνα σχολεία, σπίτια κι οχήματα, ενώ θα ενισχυθούν η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση» επισημαίνει.
Ποιοι θα είναι οι τομείς, που πρώτοι θα βιώσουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο; «Θεωρώ πως είναι η αυτοκινητοβιομηχανία, η υγεία και γενικά οι υπηρεσίες, η γεωργία, η ενέργεια κι οι ανανεώσιμες πηγές της, στις οποίες θα έχουμε μεγάλη συμβολή της ΤΝ. Στους τομείς αυτούς θεωρώ πως όλα θα αλλάξουν στα επόμενα χρόνια, γρήγορα και ριζικά. Και πιστεύω ότι η ΕΕ θα παίξει ηγετικό ρόλο σε αυτές τις εξελίξεις» καταλήγει._
Αλεξάνδρα Γούτα
