Καθώς τα έντονα φαινόμενα κλιματικής αλλαγής μαστίζουν όλο τον κόσμο, η πολιτιστική κληρονομιά αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές και η προστασία της γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ. Το υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και με τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης, αναπτύσσει ένα ερευνητικό πρόγραμμα με στόχο, μέσα από ένα πλέγμα δράσεων, την ανάπτυξη ενός στρατηγικού σχεδίου προστασίας σημαντικών ελληνικών μνημείων ως το 2025.
Το έργο «Herisktage» υλοποιείται από το Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας του Δημόκριτου σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Πυρηνικών και Ραδιολογικών Επιστημών Τεχνολογίας, Ενέργειας και Ασφάλειας του Δημόκριτου και με τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Το έργο έχει στο επίκεντρό του την ανάπτυξη μιας κεντρικής πλατφόρμας για τη συνεχή παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο του μικροκλίματος σε επιλεγμένα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα.
Στο πλαίσιο του προγράμματος έχουν επιλεγεί 30 μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι, όπου τοποθετείται ένα δίκτυο ασύρματων αισθητήρων, συλλέγοντας σε πραγματικό χρόνο δεδομένα μικροκλίματος της περιοχής των μνημείων, όπως θερμοκρασία, υγρασία, ποιότητα της ατμόσφαιρας και ταχύτητα του ανέμου. Οι αισθητήρες έχουν σχεδιαστεί από τον Δημόκριτο, ώστε να ανταγωνίζονται τις απαιτήσεις των μνημείων χωρίς να αλλοιώνουν τον χαρακτήρα τους. Τα δεδομένα παρακολούθησης του μικροκλίματος στέλνονται σε μια κεντρική πλατφόρμα, η οποία ενσωματώνει σύγχρονα εργαλεία πρόβλεψης των καιρικών φαινομένων.
Τα μνημεία επιλέγονται με κριτήριο την κλιματική κατανομή τους και την περίοδο κατασκευής τους, και μεταξύ αυτών είναι η Κνωσός, ο αρχαιολογικός χώρος Κεραμικού, η αρχαία Ολυμπία και η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου. Διάφοροι μηχανισμοί διάβρωσης απειλούν τα μνημεία, όπως η κρυστάλλωση των διαλυτών αλάτων και ο παγετός, οι οποίοι επηρεάζονται διαφορετικά από την κλιματική αλλαγή.
Μία από τις κύριες δράσεις του προγράμματος είναι η μελέτη των περιβαλλοντικών δεδομένων του παρελθόντος με σκοπό τη δημιουργία προγνωστικών μοντέλων για την εξέλιξη των μηχανισμών φθοράς στα υλικά των μνημείων. Ο χάρτης επικινδυνότητας θα παρέχει στο υπουργείο Πολιτισμού τις πληροφορίες για την προληπτική και επεμβατική συντήρηση μνημείων.
Η ερευνητική ομάδα μελετά και έξυπνα υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προστασία των μνημείων, όπως βακτήρια που επιτρέπουν την αυτοΐαση των κατασκευών.
