Αναλύουμε τη ζωή και το έργο του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, 75 χρόνια από τον θάνατό του, εστιάζοντας στις έννοιες του πόνου και του κακού. Εις τας 28 Ιανουαρίου 1881, πριν 75 χρόνια ακριβώς, ένας άνδρας εξήντα ετών, ασθενικός, που εις όλην την ζωήν του υπήρξε θύμα μιας περίεργης και ακατάβλητης ασθενείας, έκλεινε για πάντα τα μάτια του εις την Αγίαν Πετρούπολιν. Ο Ντοστογιέφσκι, ο μοναδικός ίσως άνθρωπος εις τον κόσμον που εγνώρισε τόσο καλά το Καλό και το Κακό, εγκατέλειψε για πάντα τη ζωή και την πόλιν της ομίχλης, που υπήρξεν ο συνεχής διάκοσμος των βιβλίων του.
Οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι φορούν την ρωσσικήν ενδυμασίαν, αλλά αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας μέσα τους, εάν είμαστε τίμιοι και ικανοί για αυτοκριτική. Αι επέτειοι του είδους αυτού μας παροτρύνουν να επανέλθουμε στα έργα του και να ξαναδιαβάσουμε αυτές τις σελίδες που ανεστάτωσαν συνειδήσεις.
Ο Ντοστογιέφσκι μάς ρίχνει εις μίαν πυρκαϊάν, όπου οι δοκιμασίες της ζωής του άφησαν επάνω του ανεξίτηλα ίχνη. Δεν πιστεύει εις τον παραλογισμό, διότι ο πόνος που περιγράφει παραμένει με σκοπό να μας φέρει αντιμέτωπους με την αλήθεια της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η αλήθεια είναι ότι η συμπεριφορά τους ξενίζει τον άνθρωπον της Δύσεως. Ο Φρανσουά Μωριάκ επέστησε την προσοχή μας στο γεγονός ότι σπανίως αναγνωρίζουμε τα πάθη μας με το αληθινό τους όνομα. Ο Ντοστογιέφσκι διαπραγματεύεται το κακό ως μια πραγματικότητα, και αντιτάσσει στον πόνο τη δυνατότητα της σωτηρίας. «Ο άνθρωπος που δεν υποφέρει, δεν έχει τίποτε το ανθρώπινον», υπογραμμίζει.
Ο Ντοστογιέφσκι, διαρκώς προσηλωμένος στην πνευματική και ψυχική απελευθέρωση, καταδεικνύει ότι «η ελευθερία θα βασιλεύσει μόνον όταν ο κάθε άνθρωπος γίνη ελεύθερος». Πιστεύει ότι η αναγνώριση και η καταπολέμηση των εσωτερικών μας δαιμόνων είναι ο δρόμος προς την αληθινή ελευθερία.
Η έκκληση του Ντοστογιέφσκι να αναγνωρίσουμε το σφάλμα και την αμαρτία μας είναι απόλυτη: «Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να είναι ευτυχισμένος όσο υπάρχει έστω και ένα παιδάκι που υποφέρει». Η πνευματική του κληρονομιά υπερβαίνει την εποχή του και συνεχίζει να συγκινεί την ανθρωπότητα.
*Κείμενο αφιερωμένο στον Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, στην προσωπικότητα και στο συγγραφικό έργο του, με αφορμή τη συμπλήρωση 75 ετών από το θάνατό του.*
