Του Olivier Compagnon (*)
Αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Χιλή δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει. Η χώρα αυτή είναι η πρώτη στην οποία επιβλήθηκαν οι συνταγές του νεοφιλελεύθερου δόγματος των «Chicago Boys». Επί της δικτατορίας του στρατηγού Πινοσέτ, αυτοί οι μαθητές του Μίλτον Φρίντμαν κλήθηκαν να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, μείωσης του ρόλου του κράτους και πλήρους φιλελευθεροποίησης της οικονομίας.
Χάρις σε αυτές τις αρχές, το «Τζάγκουαρ της Λατινικής Αμερικής», ή η «ενάρετη όαση» όπως την αποκάλεσε ο πρόεδρος Πινιέρα, σημειώνει μια ανάπτυξη που θα τη ζήλευε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα. Στο εσωτερικό, όμως, η εικόνα είναι πιο πολύπλοκη. Η Χιλή είναι πρωταθλήτρια των ανισοτήτων στην περιοχή, μαζί με τη Βραζιλία. Η εξέγερση αυτών των ημερών είναι προϊόν σαράντα ετών νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας.
Από το 2000 ως το 2012, η άνοδος της τιμής των προϊόντων που εξήγε η Λατινική Αμερική οδήγησε στην ανάπτυξη πολλών χωρών της περιοχής. Στη Χιλή, που διαθέτει μεγάλα αποθέματα χαλκού, αυτό συνοδεύτηκε, όπως και στη Βραζιλία, από τη μείωση της φτώχειας. Αυτό δεν είναι συνώνυμο όμως με μείωση των ανισοτήτων, που προϋποθέτει την εφαρμογή μιας πολιτικής ανακατανομής.
Είναι επίσης ενδιαφέρον να επισημάνει κανείς ότι το δόγμα των «Chicago Boys» δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, παρά την επιστροφή της δημοκρατίας και ανεξάρτητα από τον πολιτικό προσανατολισμό των κυβερνήσεων – ακόμη και της σοσιαλίστριας Μισέλ Μπατσελέτ.
Οι Χιλιανοί δεν έχουν βγει στους δρόμους για να ζητήσουν αύξηση των μισθών τους. Αυτό που θέλουν είναι επιδόματα που θα τους εξασφαλίσουν μια προσωπική αξιοπρέπεια. Το φυτίλι που άναψε τη φωτιά ήταν η αύξηση της τιμής του εισιτηρίου στο μετρό, ενώ ανάμεσα στα αιτήματα των διαδηλωτών είναι η πρόσβαση στο νερό και το ηλεκτρικό.
Η μορφή αυτής της εξέγερσης θυμίζει το «caracazo» του 1989 στη Βενεζουέλα. Την εποχή εκείνη, η κυβέρνηση του Κάρλος Αντρές Πέρες ανακοίνωσε μια σειρά φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων ύστερα από σύσταση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Τότε, όπως και τώρα, το ευαίσθητο σημείο ήταν η αύξηση της τιμής των εισιτηρίων. Οι διαδηλωτές επιτίθενται στα σύμβολα της κοινωνίας της κατανάλωσης.
Το ότι πολλοί νέοι είναι στους δρόμους, όμως, δεν σημαίνει ότι άλλα κοινωνικά στρώματα δεν υποστηρίζουν τον πρόεδρο, ένας από τους πιο πλούσιους ανθρώπους στον κόσμο. Τα μέλη των ελίτ, αλλά και οι μεταλλωρύχοι, είναι μαζί του. Υπάρχουν επίσης οι νοσταλγοί της δικτατορίας, που πλούτισαν εκείνη την περίοδο, και επιθυμούν σήμερα σταθερότητα και αυταρχισμό. Η Χιλή είναι μια χώρα με μεγάλο κοινωνικό και πολιτικό διαχωρισμό.
Αυτό που με εξέπληξε κυρίως ήταν η δύναμη της καταστολής. Ο αρχηγός του κράτους μιλά για «πόλεμο», δείχνει έναν εσωτερικό εχθρό. Η ρητορική του θυμίζει τον Πινοσέτ, με τον «εγκληματία» να έχει πάρει τη θέση του «κομμουνιστή». Εκτός από τη ρητορική, όμως, υπάρχουν και τα τανκς που έχουν βγει στους δρόμους. Η δημοκρατία χρησιμοποιεί μεθόδους από το σκοτεινό παρελθόν.
(*) Ο Ολιβιέ Κομπανιόν είναι Γάλλος ιστορικός, διευθυντής του Ινστιτούτου ανώτερων σπουδών της Λατινικής Αμερικής (IHEAL)
(Πηγή: συνέντευξη στη Monde)
Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ-ΜΠΕ δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του Πρακτορείου.
