του Jamil Zaki (*)
Γράφω αυτό το κείμενο από το σπίτι. Αν εργάζεστε κανονικά σε γραφείο, φαντάζομαι ότι το διαβάζετε από το σπίτι. Ο κορωνοϊός έχει κλείσει επιχειρήσεις, σχολεία, κινηματογράφους και φεστιβάλ. Το Στάνφορντ, όπου διδάσκω, έχει μετατραπεί σε προσωρινά σε διαδικτυακό πανεπιστήμιο.
Tα παγκόσμια γεγονότα προσθέτουν νέους όρους στο λεξιλόγιό μας. Αυτή τη φορά είναι η «κοινωνική αποστασιοποίηση» – η προσπάθεια δηλαδή να μείνουν υγιείς οι άνθρωποι κρατώντας αποστάσεις μεταξύ τους. Η στρατηγική αυτή είναι ζωτική για την επιβράδυνση της μετάδοσης του ιού. Αντιτίθεται όμως στο βαθύ ένστικτό μας να είμαστε μαζί και χειροτερεύει τη διάθεσή μας σε αυτούς τους ήδη δύσκολους καιρούς. Η μοναξιά είναι ψυχολογικά δηλητηριώδης: επιδεινώνει τον ύπνο, οξύνει την κατάθλιψη και αυξάνει τα ποσοστά θνησιμότητας στους ηλικιωμένους.
Όταν η κατάσταση επιδεινώνεται, οι μόνοι άνθρωποι υποφέρουν περισσότερο. Αντιδρούν πιο έντονα στο στρες, κάτι που προκαλεί ψυχολογικά, ανοσοποιητικά και καρδιολογικά προβλήματα. Οι δύσκολες στιγμές προσφέρουν όμως και μια ευκαιρία να έρθουμε πιο κοντά. Υστερα από σεισμούς, βομβιστικές ενέργειες και τρομοκρατικές επιθέσεις, πολλοί βγαίνουν από τα σπίτια τους για να βοηθήσουν ξένους, αγνοώντας ταξικά και φυλετικά ζητήματα που συνήθως τους χωρίζουν.
Αυτό είναι λοιπόν άλλο ένα πρόβλημα που προκαλεί ο κορωνοϊός. Όπως και άλλες καταστροφές, οι επιδημίες σκοτώνουν πολύ κόσμο και τρομοκρατούν πολύ περισσότερους. Η μετάδοση του ιού μετατρέπει όμως και τους γείτονές μας σε πηγή φόβου. Μας απομακρύνει τη στιγμή που χρειαζόμαστε περισσότερο ο ένας τον άλλον.
Η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι απαραίτητη αυτή τη στιγμή, το ίδιο ισχύει όμως και για την κοινωνική σύνδεση. Αν επιτρέψουμε στη φυσική απόσταση να γίνει χρόνια, υπάρχει ο κίνδυνος να προσθέσουμε στη σημερινή κρίση και μια κρίση πνευματικής υγείας. Η μοναξιά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε παραβίαση των συστάσεων, κάτι που αυξάνει τον συλλογικό κίνδυνο.
Η αποστασιοποίηση δεν πρέπει να καταστρέψει τις ανθρώπινες σχέσεις. Πολλοί από εμάς απεχθανόμαστε τις διαδικτυακές τεχνολογίες επειδή βλάπτουν τον κοινωνικό ιστό. Να όμως που τα ίδια αυτά εργαλεία αποτελούν την καλύτερη ευκαιρία μας να σώσουμε αυτόν τον ιστό.
Οι διαδικτυακές κοινότητες δεν είναι κάτι καινούργιο. Ανθρωποι που υποφέρουν από σπάνιες ασθένειες, για παράδειγμα, συχνά δεν γνωρίζουν προσωπικά άλλους που δίνουν την ίδια μάχη. Πολλοί από αυτούς λοιπόν ξεπερνούν την απομόνωση στην οποία μπορεί να είναι καταδικασμένοι μέσα από ομάδες του Facebook ή ανεξάρτητες ιστοσελίδες όπως η RareConnect.org, όπου μοιράζονται πληροφορίες. Πολλοί ασθενείς χαρακτηρίζουν αυτές τις ιστοσελίδες όαση ενσυναίσθησης σε έναν μοναχικό κόσμο.
Οσο περνούν οι εβδομάδες της κοινωνικής αποστασιοποίησης λόγω του κορωνοϊού, χρειαζόμαστε τέτοιους χώρους. Γιατί λοιπόν να μη δημιουργήσουμε; Στείλτε μήνυμα σε έναν παλιό φίλο στο Instagram. Δείτε το “ Bachelor” μαζί με έναν ξάδελφό σας μέσω FaceTime. Μην ντρέπεστε να φανείτε ευάλωτοι. Να θυμάστε ότι η σωματική απόσταση δεν χρειάζεται να ταυτίζεται με τη συναισθηματική.
Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για να αναπαράγουμε καταστάσεις που μας κάνουν να αισθανόμαστε λιγότερο μόνοι. Σε κανονικές εποχές, για παράδειγμα, οι ερευνητές μας ανταλλάσσουν απόψεις μπροστά στην καφετιέρα. Δημιουργήσαμε λοιπόν μια «εικονική καφετιέρα», ένα video link δηλαδή όπου τα μέλη της ομάδας μας μπορούν να κάνουν ένα διάλειμμα και να κουβεντιάσουν. Αλλά και οι φοιτητές μου δημιούργησαν ένα «εστιατόριο» στο FaceTime, όπου μπορούν να μαζεύονται παρόλο που είναι διεσπαρμένοι σε όλη τη χώρα.
Όταν μοιραζόμαστε το ίδιο χώρο, δεν περιορίζουμε τις συζητήσεις μας σε επείγοντα ζητήματα. Συζητάμε για διάφορα πράγματα, κουτσομπολεύουμε, και αυτό είναι βασικό για την ψυχολογία μας. Πρέπει λοιπόν να συνεχίσουμε να το κάνουμε με όποια μορφή μπορούμε.
Ακόμη κι η απομόνωσή μας είναι μια πράξη αλληλεγγύης: την κάνουμε μόνοι μας, αλλά και όλοι μαζί.
(*) Ο Τζαμίλ Ζάκι είναι καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ
(Πηγή: Washington Post)
