ΠΗΓΗ: ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ / Από τον Άγγελο Κλάδη
«Είναι απορίας άξιον το ότι μέχρι τώρα δεν είχε παρουσιαστεί ένα εκθεσιακό αφιέρωμα πάνω στην Lynda Benglis, δεδομένης της σχέσης της καλλιτέχνιδας με τη χώρα», ήταν η πρώτη κουβέντα του David Anfarm, διακεκριμένου ιστορικού τέχνης και ειδικού στον αφαιρετικό εξπρεσιονισμό, ο οποίος επιμελείται την πρώτη μονογραφική έκθεση-ρετροσπεκτίβα της μεγάλης Αμερικανίδας στον τόπο καταγωγής της, την Ελλάδα, και ανέλαβε τη δημοσιογραφική ξενάγηση.
Από τη δεκαετία του ’60, η γεννημένη στην Λουιζιάνα Benglis τράβηξε το δικό της δρόμο εισάγοντας ανορθόδοξες τεχνικές και υλικά σε έργα τριών διαστάσεων, αντιπαλεύοντας το μινιμαλισμό και τη ματσίλα της εποχής της, με προβοκατόρικους συχνά τρόπους, που την καθιέρωσαν σε όλο τον κόσμο. Όπως παραδέχεται σε πολλές συνεντεύξεις, η επαφή με το ελληνικό τοπίο, την ιστορία και την κουλτούρα των ανθρώπων, όπως τα βίωσε από μικρή στα ταξίδια με τη γιαγιά της, αποτέλεσαν διαρκή πηγή έμπνευσης για την ίδια, χαράσσοντας συνδέσεις μεταξύ αρχαιότητας και παρόντος.
Αυτό επιχειρεί να αναδείξει το homage που διοργανώνεται από τον Πολιτιστικό Οργανισμό ΝΕΟΝ στο Μέγαρο Σταθάτου του Μουσείου Κυκλαδικής. Από τα εξωτερικά μαρμάρινα σκαλιά μέχρι τους μέσα αλλά και τους επάνω χώρους του υπέροχου νεοκλασικού, τα τριάντα έξι αντιπροσωπευτικά γλυπτικά έργα που τοποθετήθηκαν διατρέχουν την πεντηκονταετή πορεία της Lynda Benglis, αποκαλύπτοντας τα πολλά και διαφορετικά μέσα ή τεχνικές που χρησιμοποίησε, τις ιδέες και τις εικόνες που εμφύσησε στην τέχνη της.
«Σύμφωνα με τις δύο βασικές φιλοσοφικές σχολές της αρχαίας Ελλάδας σε σχέση με το θεώρηση του κόσμου, όπως γνωρίζετε, από τη μία υπήρχε ο Παρμενίδης που πρέσβευε πως τα πάντα είναι σταθερά και αμετάλλακτα ενώ, από την άλλη, ήταν ο Ηράκλειτος ο οποίος μιλούσε για τη διαρκή αλλαγή: τα πάντα είναι ενέργεια και όλοι μας είμαστε κοσμικά θραύσματα που μέσα από φάσεις εξέλιξης μετερχόμαστε στα τέσσερα στοιχεία της φύσης – το νερό, τον αέρα, τη γη και τη φωτιά», παρατήρησε ο David Anfarm, «αυτή η διαρκής ροή και η ενέργεια είναι για εμένα η επιτομή του συμβολισμού στο έργο της Lynda Benglis».
Έτσι προέκυψε και ο τίτλος της έκθεσης: «In the Realm of Senses». Παραπέμποντας στην ιαπωνική ταινία του 1976, «Η Αυτοκρατορία των Αισθήσεων», το μέλημα του επιμελητή ήταν να συμπυκνώσει την αισθητηριακή διέγερση που συνεχώς επιδιώκει η Benglis με τα έργα της. Ανάλογα με το σχήμα, την ύλη και τη θέση, ο θεατής ηλεκτρίζεται με διαφορετικό τρόπο: η τραχύτητα στις πτυχώσεις πάνω σε λαμπυρίζοντα χρυσό ή σκούρο μπρούτζο, το εύθραυστο των χάρτινων έργων που κρέμονται αέρινα στον τοίχο, οι παχύρευστες μάζες που είναι αμολημένες στο πάτωμα ή ξεχύνονται -σαν παγωμένη έκρηξη- από τους τοίχους, οι στρυφνοί κόμποι, οι σπειρώσεις και τα γλυπτά-σιντριβάνια που στάζουν με αργό ρυθμό συνθέτουν το γοητευτικό, οπτικά λιχουδιάρικο οπλοστάσιο της Benglis.
Πέρα από τα αυστηρά όρια της γλυπτικής και τη ζωγραφικής, τα έργα είναι μοιάζουν να ξεπηδούν από το κτίριο του μουσείου. Σαν φυσικές προεκτάσεις, επεκτάσεις, εκρήξεις ή παγωμένες ενσταλάξεις, ανατρέπουν την αναμενόμενη προοπτική και παίζουν με τις άμεσες αποκρίσεις του νου στους όγκους και την ύλη. Είναι το παιχνίδι που από την αρχή της καριέρας της έκανε η Benglis και ξεχώρισε ως καλλιτέχνιδα, όταν πειραματίστηκε με τους «πεσμένους πίνακες» (fallen paintings): χρησιμοποιώντας λιωμένο λάτεξ μετέφερε τους καμβάδες από τον κάθετο άξονα του τοίχου στον οριζόντιο του πατώματος και πήγε την κληρονομιά του Jackson Pollok ένα βήμα παραπέρα. Η πράξη της εκροής είναι έκδηλη μόλις κοιτάς το «Baby Contraband» (1969) στο ισόγειο και αυτό χαρακτηρίζει την υπογραφή της.
Αποδεσμευμένο από τη χρονολογική σειρά, το «In the Realm of Senses» εμπεριέχει έργα από το 1969 έως τις μέρες μας, διαρθρωμένα σύμφωνα με την υλική τους συνάφεια και την ενέργεια που προσπαθούν να μεταδώσουν. «Αυτό που θαυμάζω στην Lynda Benglis και για αυτό τη θεωρώ μια από τις μέγιστες καλλιτέχνες της γενιάς της είναι πως ποτέ δεν επαναπαύτηκε σε κάποιο συγκεκριμένο υλικό». Πράγματι. Το κερί, ο μπρούτζος, τα φύλλα χρυσού και αλουμινίου, το μάρμαρο, το λάτεξ και η πολυουρεθάνη, το κεραμικό, ο αφρός, το ύφασμα και το γυαλί συνυπάρχουν στο έργο της, με ρηξικέλευθες συχνά χρήσεις (όπως οι κάθετες συνθέσεις με κερί μέλισσας που βλέπουμε στην έκθεση), καθώς πάγιο αίτημα για την Benglis ήταν να ξεπεράσει τα στεγανά του εικαστικού κόσμου.
Μαζί με τα τριάντα έξι γλυπτά υπάρχουν τρία αρχαιοελληνικά έργα, δάνεια από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. «Τα ευρήματα είναι τοποθετημένα ανάμεσα στα έργα της Benglis όχι τόσο για να δείξω της επιρροή της καλλιτέχνιδας αλλά για να δώσουμε μια γεύση αρχαίων έργων σε διάλογο με τα σύγχρονα, να αναδείξουμε τη σχέση μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, όσον αφορά τις εικόνες, τις ιδέες και τις αισθήσεις», σημειώνει ο επιμελητής. Εξάλλου, οι αναφορές στην αρχαιοελληνική κληρονομιά είναι διάχυτες στο«In the Realm of Senses», όπως στη γαλακτερή τριπλέτα όρθιων μορφών που παραπέμπουν στις τρεις Χάριτες ή το απαστράπτον «Knossos» (1978).
Αν έψαχνα μια ακόμη λέξη για να συμπυκνώσω το αποτύπωμα του «In the Realm of Senses», πέρα από την ενέργεια που σημείωσε εύστοχα ο David Anfarm, θα κατέληγα στη δύνη. Όποιο υλικό κι αν χρησιμοποιεί η καλλιτέχνιδα, με όποια διάθεση ή τεχνική, το αποτέλεσμα είναι πάντα κάτι περιστρεφόμενο. Θέλει να πλημμυρίσει τα πάντα, να τα βάλει σε κίνηση, ξεκινώντας από την πρώτη ύλη που πλάθει στα χέρια της και φτάνοντας μέχρι τη ματιά και το συναίσθημα του επισκέπτη.
Αν και η προβοκατόρικη φύση της Benglis και η μάχιμη κριτική της στην ματσό δυτική κουλτούρα δεν εκπροσωπείται αρκετά στο αφιέρωμα, εκτός από δύο παραδείγματα (το διπλό γυάλινο φαλλό «Detva» του 1997 και το μπρούτζινο «Vessel» του 1977-1978) -ας μην ξεχνάμε πως πέρα από την τόσο διάσημη φωτογράφιση του ’74 με το τεράστιο dildo, η Lynda Benglis εξέτασε συστηματικά ζητήματα φύλου με performance-based βίντεο-, το «In the Realm of Senses» είναι μια πολύ χορταστική συλλογή σημαντικών κομβικών έργων, που εύκολα παρασύρει στη δύνη του τον κάθε επισκέπτη.
«In the Realm of Senses» | Μουσείο Κυκλαδικής (Μέγαρο Σταθάτου) | Έως 15/3 | Δευτ., Τετ., Παρ.-Σάβ.: 10 π.μ.-5 μ.μ., Πέμ.: 10 π.μ.-8 μ.μ., Κυρ.: 11 π.μ.-5 μ.μ. | Γενική είσοδος: € 5
