του Fareed Zakaria (*)
Η Ημέρα των Ευχαριστιών είναι η αγαπημένη μου γιορτή. Είναι μια κοσμική γιορτή κι εγώ, ως μετανάστης, θεωρώ ότι μπορώ να είμαι ευγνώμων για πολλά πράγματα. Είμαι ένας αισιόδοξος που θεωρεί ότι η Αμερική είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τα προβλήματά της και να σημειώνει πρόοδο. Τελευταία, όμως, είναι δύσκολο να διατηρώ αυτή την αισιοδοξία. Τα μεγαλύτερα προσόντα της Αμερικής – η συνταγματική της δημοκρατία και ο δημοκρατικός της χαρακτήρας – κινδυνεύουν να καταρρεύσουν.
Ακούστε τη γλώσσα του προέδρου. «Οι ριζοσπάστες Δημοκρατικοί αντίπαλοί μας υποκινούνται από μίσος, προκατάληψη και οργή», είπε σε μια συγκέντρωση τον περασμένο Ιούνιο. «Θέλουν να σας καταστρέψουν και θέλουν να καταστρέψουν τη χώρα μας όπως τη γνωρίζουμε». Λέξεις όπως «προδοσία» και «πραξικόπημα» ακούγονται όλο και συχνότερα στον πολιτικό λόγο. Ορισμένοι είχαν θεωρήσει ότι οι έρευνες για το impeachment θα πρόσφεραν στοιχεία που θα ξεκαθάριζαν κάπως την εικόνα. Είναι όμως πλέον φανερό ότι η πόλωση είναι τόσο μεγάλη, που όλα περνούν πλέον μέσα από ένα κομματικό πρίσμα. Μπορεί η Αμερική να επιβιώσει σε μια τόσο δηλητηριώδη εποχή;
Στο παρελθόν τα έχει καταφέρει. Η αμερικανική δημοκρατία κτίστηκε για να φιλοξενήσει πολύ διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους, με ποικίλες ιδέες και αξίες. Έχει επιβιώσει από τους αγώνες μεταξύ ιδιοκτητών σκλάβων και εκείνων που υποστήριζαν την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων. Έχει επιβιώσει από τον μακαρθισμό, το Βιετνάμ και το Γουοτεργκέιτ. Όλες αυτές οι μάχες εξήψαν τα πάθη, αλλά τελικά έλαβαν τέλος, αν και όχι χωρίς πίκρες και απογοητεύσεις. Η ιστορία, ακόμη και η ιστορία μιας ισχυρής και επιτυχημένης χώρας όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεν είναι μια συλλογή επεισοδίων με καλό τέλος. Είναι γεμάτη με μάχες, με νίκες, ήττες και ισοπαλίες.
Είναι διαφορετική αυτή η φορά; Ενδεχομένως, λέει ο ιστορικός Γιόνι Απελμπομ σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του στο Atlantic με τίτλο «Πώς τελειώνει η Αμερική». Ο Απελμπομ υποστηρίζει ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες διέρχονται μέσα από διαδικασία που καμιά πλούσια και σταθερή δημοκρατία δεν έχει ποτέ ζήσει: η ιστορικά κυρίαρχη ομάδα της μετατρέπεται σε πολιτική μειονότητα και οι μειονότητες διεκδικούν τα δικαιώματα και τα συμφέροντά τους». Ένα στοιχείο είναι χαρακτηριστικό. Το 70% σχεδόν των Αμερικανών ηλικιωμένων είναι λευκοί και χριστιανοί. Μόνο το 29% των νεαρών ενηλίκων είναι λευκοί και χριστιανοί.
Υπάρχει και μια άλλη ανησυχητική τάση που απειλεί τον συνταγματικό χαρακτήρα της Αμερικής: η ολοένα αυξανόμενη ισχύς της προεδρίας. Ο,τι κι αν πιστεύετε για τις κατηγορίες εναντίον του Αμερικανού προέδρου για τη Ρωσία ή την Ουκρανία, η άρνησή του να συνεργαστεί με το Κονγκρέσο θα έπρεπε να σας ανησυχεί. Αν το Κονγκρέσο δεν μπορεί να ασκεί πλήρως τις εποπτικές του ικανότητες, να λαμβάνει τα έγγραφα που χρειάζεται και να καλεί τους αξιωματούχους να καταθέτουν, η προεδρία μετατρέπεται σε εκλεγμένη δικτατορία.
Η νομοθεσία και η κουλτούρα μετά το Γουοτεργκέιτ είχαν πείσει πολλούς Αμερικανούς ότι τα πράγματα είναι υπό έλεγχο. Οι φόβοι όμως που επικράτησαν στο πολιτικό σκηνικό μετά την 11η Σεπτεμβρίου αποδείχθηκαν η πύλη για μια εκτελεστική εξουσία εκτός ελέγχου. Ο πρόεδρος απέκτησε τη δυνατότητα να παρακολουθεί τη ζωή των Αμερικανών, να χρησιμοποιεί στρατιωτική ισχύ κατά βούληση, να βασανίζει κρατουμένους και να φυλακίζει ανθρώπους επ’ αόριστον. Ο πρόεδρος μπορεί τώρα να διατάζει την εκτέλεση Αμερικανών πολιτών που χαρακτηρίζονται – από αυτόν – τρομοκράτες.
Στο πρόσωπο του υπουργού Δικαιοσύνης Γουίλιαμ Μπαρ, ο Τραμπ έχει βρει έναν απροσδόκητα χρήσιμο σύμμαχο, που δείχνει να πιστεύει ότι το μεγάλο πρόβλημα της Αμερικής είναι πως η προεδρία είναι πολύ αδύναμη. Ανώτατοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι συμπεριφέρονται σαν να μην υπάρχει το Κονγκρέσο. Η αισιοδοξία μου για το μέλλον της Αμερικής υποχωρεί ραγδαία.
(*) Ο Φαρίντ Ζακάρια είναι αρθρογράφος της Washington Post
(Πηγή: Washington Post)
Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ- ΜΠΕ δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του πρακτορείου.
