Η Κωνσταντίνα Αγγελέτου, πρόεδρος της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης «Πλέγμα» και «επαγγελματικό ζευγάρι» (Tandem) με τη Λιβανέζα Νέλι Αμπούτ στο διαπολιτιστικό πρόγραμμα προφορικής ιστορίας SIRAJ (Spinning Tales across the Great Blue -Ιστορίες ξετυλίγονται στο απέραντο γαλάζιο), αφηγείται στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων μερικές από τις ιστορίες που «ξετυλίχτηκαν» στο πλαίσιο της παραπάνω δράσης. Μια δράση μεταξύ Ελλάδας και Λιβάνου όπου καταγράφηκαν ιστορίες από άτομα τρίτης ηλικίας με τη βοήθεια των παιδιών.
«Μερικές από τις πολύ ωραίες ερωτήσεις που αυθόρμητα έκαναν τα παιδιά ήταν αν οι γιαγιάδες και οι παππούδες όταν ήταν μικροί είχαν τάμπλετ ή μπάρμπι. Όταν μια γιαγιά στη Σύρο έφερε φωτογραφίες από την παιδική της ηλικία να τις δείξει στα παιδιά, μερικά αναφώνησαν ότι δεν έχουν δικές τους εκτυπωμένες φωτογραφίες καθώς όλες είναι στο υπολογιστή», μας λέει με έμφαση η κ. Αγγελέτου.
Ακολουθεί η συνέντευξη της Kωνσταντίνας Αγγελέτου στην Ελένη Μάρκου για το Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:
Ερ. Μιλήστε μας για το πρόγραμμα προφορικής ιστορίας SIRAJ, το οποίο υλοποιήσατε μαζί με τη Νέλι Αμπούτ από τον Λίβανο. Πώς ξεκίνησε η ιδέα, τι στόχους έχει και σε ποια φάση βρίσκεται;
Απ. Η δράση υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της διακρατικής συνεργασίας Tandem for Culture. Το Tandem είναι ένα πρόγραμμα που προωθεί τις συνεργασίες ευρωπαϊκών και τρίτων χωρών. Επιλέχθηκα μαζί με άλλους 17 ευρωπαίους πολιτιστικούς διαχειριστές και 18 συναδέλφους από τις αραβικές χώρες με σκοπό να κάνουμε ένα επαγγελματικό ζευγάρι -tandem. Στην Τυνησία που ήταν η πρώτη συνάντηση αποφασίσαμε με την Νέλι από το MuseoLab του Λιβάνου να καταγράψουμε με τη μεθοδολογία της προφορικής ιστορίας, ιστορίες από άτομα 3ης ηλικίας με τη βοήθεια των παιδιών. Εμείς ως ΠΛΕΓΜΑ είχαμε υλοποιήσει τη δράση «Από γενιά σε γενιά» στην Ελλάδα και διαθέταμε την τεχνογνωσία υλοποίησης του προγράμματος. Η ελληνική ομάδα υλοποίησης (ιστορικός και εκπαιδευτικός) ταξίδεψε στο Λίβανο με σκοπό να μεταφέρει αυτή την τεχνογνωσία εκεί.
Το πρόγραμμα SIRAJ αυτή τη στιγμή έχει ολοκληρωθεί και ετοιμάζουμε ένα website που θα υπάρχουν όλες οι πληροφορίες που έχουν συλλεχθεί από την Ελλάδα και το Λίβανο. Είναι εντυπωσιακό ότι υπάρχουν αρκετές ομοιότητες στις ιστορίες τής προφορικής παράδοσης όπως τα παραμύθια. Αυτό το γεγονός μας προβληματίζει, πώς εξελίσσεται η προφορική παράδοση στους αιώνες και πώς ταξίδευε στις μεσογειακές χώρες. Το επόμενο μας βήμα είναι η επέκταση του προγράμματος και σε άλλες αραβικές και ευρωπαϊκές χώρες που βρέχονται από τη θάλασσα της Μεσογείου.
Ερ. Το SIRAJ στηρίχτηκε στο πρόγραμμα προφορικής ιστορίας «Από γενιά σε γενιά», που υλοποιεί η αστική μη κερδοσκοπική οργάνωση «Πλέγμα» σε ελληνικά νησιά, όπως Άνδρο, Σκόπελο και Σύρο. Ποια είναι η σχέση σας με το «Πλέγμα»; Τι αποκομίσατε από τη δραστηριοποίησή σας και στα δυο προγράμματα;
Απ. Είμαι συνιδρύτρια και πρόεδρος του Πλέγματος που δραστηριοποιείται με πολιτιστικές δράσεις σε όλη την Ελλάδα. Μαζί με μια μεγάλη ομάδα συνεργατών και εθελοντών πραγματοποιούμε πολιτιστικές δράσεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Το πρόγραμμα «Από γενιά σε γενιά» υλοποιήθηκε πιλοτικά από το «Πλέγμα» στο πλαίσιο των Σημείων Στήριξης το 2017 στη Σκόπελο. Από την εμπειρία μας αυτή αποκομίσαμε μια σημαντική τεχνογνωσία και ενδιαφέρον για τη δράση. Την περσινή χρονιά με στήριξη του «ΤΙΜΑ Κοινωφελούς Ιδρύματος» πραγματοποιήθηκε σε τέσσερα ελληνικά νησιά κάνοντας μας ακόμα πιο έμπειρους στην υλοποίηση της δράσης. Αυτή την τεχνογνωσία μεταφέραμε στο Λίβανο.
Ερ. Τι σας έκανε περισσότερο εντύπωση ως προς την επαφή παιδιών και ηλικιωμένων;
Απ. Τα παιδιά προσπαθούν να κάνουν εικόνα το «τότε» με τη δική τους πραγματικότητα στο «σήμερα». Μερικές από τις πολύ ωραίες ερωτήσεις που αυθόρμητα έκαναν τα παιδιά ήταν αν οι γιαγιάδες και οι παππούδες όταν ήταν μικροί είχαν τάμπλετ ή μπάρμπι. Όταν μια γιαγιά στη Σύρο έφερε φωτογραφίες από την παιδική της ηλικία να τις δείξει στα παιδιά, μερικά αναφώνησαν ότι δεν έχουν δικές τους εκτυπωμένες φωτογραφίες καθώς όλες είναι στο υπολογιστή.
Τέλος, η δράση ήταν διασκεδαστική και για τα παιδιά και για τα άτομα 3ης ηλικίας. Κάθε φορά, μας ρωτάνε πότε θα επαναληφθεί. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Σύρου όπου ένας παππούς ο οποίος δεν ανήκει σε ομάδα ΚΑΠΗ ήρθε από διπλανό χωριό μόνο και μόνο για να πει ιστορίες στα παιδιά και να έχει αυτή τη διαγενεακή εμπειρία.
Ερ. Με ποιο τρόπο πιστεύετε ότι τέτοιες προσεγγίσεις βοηθούν τις διαφορετικές γενιές;
Απ. Τα άτομα 3ης ηλικίας έχουν πολλά να πουν και να μοιραστούν, αρκεί να τους ρωτήσεις και να τους δώσεις την πρέπουσα σημασία. Τα παιδιά σήμερα βλέπουν παιδικά και δεν ξέρουν ότι η γιαγιά τους και ο παππούς τους μπορεί να έχουν πολύ ενδιαφέροντα παραμύθια να τους πουν. Παραμύθια φτιαγμένα με τη λαϊκή σοφία, που προέρχονται από την αρχαιότητα. Διαφέρουν με τα σημερινά κινούμενα σχέδια γιατί δεν είναι φτιαγμένα από εκπαιδευτικούς και ψυχολόγους αλλά κινητοποιούν τη φαντασία αφού με την αφήγηση δημιουργείται η εικόνα.
Είχα την τύχη να έχω μια γιαγιά παραμυθού που δεν έχανε ευκαιρία να μας αφηγείται παραμύθια. Μάλιστα με τη σοφία αυτή την παλαιότερων γενεών, έφερνε το παραμύθι στα βιώματά μου. Μου έλεγε για παράδειγμα ότι ο δράκος ήταν σε αυτό τον δρόμο (που ήξερα) ή το πριγκιπόπουλο πήγε στο μπακάλη της γειτονιάς να αγοράσει χρυσή κλωστή. Η εικόνα ζωντάνευε αυτομάτως και με τη φαντασία μου έβλεπα τον δράκο στον συγκεκριμένο δρόμο ή το πριγκιπόπουλο αντίστοιχα. Μια φορά μάλιστα που μας είχαν χαρίσει μια κασέτα με παραμύθια, είχε θυμώσει πολύ καθώς το θεωρούσε μεγάλη προδοσία στις αφηγήσεις της.
Είναι σημαντικό για τα άτομα της 3ης ηλικίας να μην αισθάνονται απομονωμένα. Να νιώθουν ότι μεταδίδουν τη σοφία των χρόνων τους, ότι είναι χρήσιμα μέλη στην κοινωνία και να έρχονται σε επαφή με τις νεότερες γενιές. Η τεχνολογία έχει δυσκολέψει πολύ αυτή την επικοινωνία αφού τα παιδιά δεν γνωρίζουν τι θησαυρό μπορεί να έχουν στο σπίτι ή στη γειτονιά τους. Επίσης μέσω του προγράμματος είναι σημαντική και η κοινωνικοποίηση για τα άτομα 3ης ηλικίας στις δομές υποστήριξής τους, π.χ. ΚΑΠΗ ή συλλόγους.
Ερ. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές ανιχνεύσατε μεταξύ Ελλάδας και Λιβάνου στο πλαίσιο της ενασχόλησής σας με το διαπολιτιστικό αυτό πρόγραμμα;
Απ. Όσον αναφορά τους μύθους και τα παραμύθια είναι εντυπωσιακό ότι υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Για παράδειγμα ο μύθος του Αγίου Γεωργίου που σκότωσε τον δράκο -τον οποίο έχουμε στην Ελλάδα. Αντίστοιχος μύθος υπάρχει και στον αραβικό κόσμο. Ο αυθορμητισμός των παιδιών είναι σε κάθε περίπτωση εντυπωσιακός και οι ερωτήσεις τους μας ξάφνιασαν και μας συγκίνησαν. Τα παιδιά στην Ελλάδα και στον Λίβανο εντυπωσιάσθηκαν με τα παιχνίδια που έπαιζαν τα οποία ήταν περίπου τα ίδια (τόπι, υφασμάτινες κούκλες, βώλους κ.ά.) και με πολύ ενδιαφέρον και ζήλο ακολουθούσαν τις οδηγίες των μεγαλύτερων για να τα κατασκευάσουν.
Η υλοποίηση της δράσης στον Λίβανο παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον λόγω της έκρυθμης πολιτικής κατάστασης τα τελευταία χρόνια. Ένας παράγοντας που δεν μπορούσαμε να υπολογίσουμε εκ των προτέρων. Γιαγιάδες και παππούδες εκεί μας εξομολογήθηκαν ότι για να πουν ιστορίες στα εγγόνια τους από την παιδική τους ηλικία, καθώς δεν έχουν ευχάριστες αναμνήσεις λόγω πολέμου, τους αφηγούνται ψεύτικες ιστορίες.
