Της Μαίρης Τζώρα
Ένας υπέροχος κόσμος: ο κόσμος των μανιταριών. Χρώματα, σχήματα, γεύση, γνώση, πολιτισμός. Οι «δρόμοι» τους, μέσα στα δάση της Πίνδου συναρπάζουν. Τα μανιτάρια τα βρίσκουμε όλο το χρόνο, ακόμη και κάτω από τα χιόνια.
Με οδηγό τον πρόεδρο Μανιταρόφιλων Ελλάδας, Γιώργο Κωνσταντινίδη, το οδοιπορικό στο βασίλειο των μανιταριών, αποκτά ιδιαίτερη αξία γιατί το «ταξίδι» μάς αποκαλύπτει άγνωστες σε πολλούς πτυχές.
Η Πίνδος, όπως μας εξηγεί ο κ. Κωνσταντινίδης, είναι μια περιοχή που βρίσκεται στο μεταίχμιο δυο βασικών κλιματικών ζωνών της Ελλάδας.
Πάνω από τη νοητή γραμμή Ήπειρος – Δυτική Μακεδονία – Θεσσαλία, έχουμε το μεταβατικό ηπειρωτικό κλίμα, ενώ από την άλλη πλευρά, βρίσκονται τα μεσογειακά οικοσυστήματα. Αυτό το χαρακτηριστικό της περιοχής, το ότι δηλαδή, απλώνεται μεταξύ των δυο βασικών ομάδων κλίματος, ευνοεί τα είδη μανιταριών που καρποφορούν και από τις δύο πλευρές.
Στη ζώνη της Πίνδου, όπου οι βροχοπτώσεις είναι πολλές, ίσως οι περισσότερες στην Ελλάδα, τα δασικά της οικοσυστήματα από δρυ, οξιά, ελάτη, πεύκη, φιλοξενούν και συμβιώνουν με χιλιάδες είδη μανιταριών. «Αυτή η ζώνη έχει ιδιαίτερο πλούτο σε είδη και ποσότητες», τονίζει ο κ. Κωνσταντινίδης, ο οποίος μας παραθέτει στη συνέχεια σημαντικά στοιχεία για τον κόσμο των μανιταριών στη χώρα μας.
Όπως αναφέρει, στην Ελλάδα, «συνολικά έχουμε καταγράψει πάνω από 3.000 είδη μανιταριών, τα μισά από εκείνα που υπολογίζεται ότι υπάρχουν, με βάση την αναλογία ανάμεσα στα μανιτάρια και στα φυτά».
Τα φυτά, σημειώνει, είναι καταγεγραμμένα συστηματικά στην Ελλάδα και με βάση τον αριθμό τους, υπολογίζεται πως τα μανιτάρια που θα καταγραφούν τελικά στη χώρα μας, είναι γύρω στα 7.000 είδη.
Ανάμεσα στα είδη που καρποφορούν υπάρχουν κορυφαία, γευστικά μανιτάρια, όπως για παράδειγμα, «ο Αμανίτης ο καισαρικός» (Amanita caesarea), που ήταν το αγαπημένο των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, «τα Βασιλικά» (Boletus spp.), αυτά που οι Ιταλοί αποκαλούν porcini. Εξαιρετικό έδεσμα, είναι και τα υπόγεια μανιτάρια, η λευκή και μαύρη τρούφα, της οποίας ο εντοπισμός γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά. Εντυπωσιακά μανιτάρια, είναι οι Κλωνωτές (Ramaria spp.), με τη λαϊκή ονομασία Χτενάκια, που μοιάζουν με κοράλλια.
Boletus aereus
Τα είδη των μανιταριών είναι πολλά, άλλα φαγώσιμα, άλλα τοξικά και παραισθησιογόνα και βέβαια υπάρχουν πλέον αρκετά καινούργια, σε παγκόσμιο επίπεδο, είδη, σημειώνει ο πρόεδρος Μανιταρόφιλων και προσθέτει:
«Έχουν δηλαδή καταγραφεί και δημοσιευτεί από την περιοχή μας αρκετά ως καινούργια παγκόσμια είδη, όπως τα: Τούβερ το ομορφόσπορο (Tuber pulchrosporum), Γένεα της οξιάς (Genea fageticola), Γένεα ή ψευδοφυματώδης (Genea pseudoverrucosa), Γαλακτίτης ο λευκόφιλος (Lactarius populicola), Ερυθρωπή η μεσογειακή (Russula mediterraneensis) κ.ά.».
Τα μανιτάρια είναι συνδεδεμένα με την επιβίωση, την ιστορία, την παράδοση, των κατοίκων στην περιοχή.
Γνωρίζουμε, λέει ο κ. Κωνσταντινίδης, ότι στην Κατοχή και τον Εμφύλιο, οι πληθυσμοί στις αγροτικές περιοχές επιβίωσαν καταναλώνοντας άγρια, αυτοφυή μανιτάρια, τα οποία έχουν υψηλή θρεπτική αξία.
Στα μανιτάρια οφείλονται και οι ονομασίες ορισμένων χωριών. Υπάρχουν δύο χωριά στα Γιάννενα, το Γκρίμποβο και Γκρίμπιανη που σημαίνουν και τα δύο, «μανιταρότοπος».
Στις μέρες μας, η πρώτη πόλη που ονομάστηκε το 2007 επισήμως, ανά τον πλανήτη, «πόλη των μανιταριών», είναι τα Γρεβενά και είναι η έδρα Μανιταρόφιλων της Ελλάδας.
Cantharellus pallens
Λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα, στο χωριό Λάβδα Γρεβενών, στο παλιό Δημοτικό Σχολείο, δημιουργήθηκε το πρώτο Μουσείο Μανιταριών. Λίγο αργότερα, στην ίδια ζώνη, στην Καλαμπάκα, λειτούργησε ένα άλλο μουσείο, ενώ στο Βουτύρο Ευρυτανίας σήμερα είναι σε εξέλιξη εργασίες για τη δημιουργία και τρίτου.
Οι πρωταγωνιστές στην ίδρυση και των τριών μουσείων, είναι μέλη των Μανιταρόφιλων Ελλάδας.
Τα μανιτάρια τα βρίσκουμε όλο το χρόνο, ακόμη και τον χειμώνα κάτω από τα χιόνια, είναι τα χιονόφιλα ή κρυόφιλα, όπως αποκαλούνται.
Ένα από αυτά, όπως λέει ο κ. Κωνσταντινίδης, είναι η Φλαμουλίνη η βελουδόποδη (Flammulina velutipes), μανιτάρι που οι θεραπευτικές του ιδιότητες σε ευρύ φάσμα ασθενειών επιβεβαιώθηκαν με κλινικές έρευνες. Έχει κόκκινο χρώμα της φωτιάς στο καπέλο και το πόδι του μοιάζει επενδυμένο με καφέ βελούδο.
Για τη συλλογή των μανιταριών απαιτείται γνώση και εμπειρία. Οι ευκαιρίες για όσους ενδιαφέρονται είναι πολλές. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται δέκα σύλλογοι, οι οποίοι διοργανώνουν περίπου 50 ενημερωτικές εκδηλώσεις κάθε χρόνο σε διάφορες περιοχές. Επίσης υπάρχουν συγγράμματα, οδηγοί πεδίου και ιστοσελίδες με όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες. Ωστόσο, η αρχική γνωριμία, θα πρέπει να συνοδεύεται από έναν έμπειρο συλλέκτη, γιατί «με τα μανιτάρια δεν παίζουμε».
Κεντρική φωτογραφία: Amanita caesarea
