Για όσο σχεδόν καιρό η ανθρωπότητα έχει τα εμβόλια, έχει επίσης και προπαγανδιστές εναντίον τους που κάνουν ό,τι μπορούν για να τρομάξουν τους ανθρώπους να μη τα χρησιμοποιήσουν – πάντα υποτίθεται για το καλό των ίδιων των ανθρώπων. Τώρα, οι αρνητές των εμβολίων πιστεύουν ότι η συγκυρία της πανδημίας Covid-19 είναι η «στιγμή τους» για τον υπέρ πάντων αγώνα τους.
Πάνω από ένα αιώνα πριν, στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα το κορυφαίο μέχρι σήμερα ιατρικό περιοδικό “The Lancet” φιλοξενούσε ουκ ολίγες επιστολές που αμφισβητούσαν την αποτελεσματικότητα του νέου εμβολίου για την ευλογιά, εξέφραζαν φόβους ότι όποιος εμβολιαζόταν θα κολλούσε την αρρώστια και αρνούνταν την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών – ζητήματα όλα επίκαιρα και στην εποχή μας. Στο μεταξύ, μετά τα επιτυχημένα προγράμματα εμβολιασμού στη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς το 1980 και μέχρι σήμερα, η ευλογιά είναι ίσως η μοναδική νόσος του ανθρώπου που έχει εξαλειφθεί πλήρως.
Παραπλανητικά επιχειρήματα που ακούγονταν πριν 120 χρόνια για τα εμβόλια κατά της ευλογιάς, όπως επισημαίνει το έγκυρο αμερικανικό περιοδικό “Atlantic”, είναι σχεδόν παρόμοια με τα σημερινά κατά των εμβολίων για την Covid-19: τα συστατικά τους είναι αφύσικα και τοξικά, δεν έχουν γίνει επαρκείς δοκιμές πριν την χρήση τους, οι επιστήμονες που τα δημιούργησαν είναι απατεώνες και κερδοσκόποι, τα εμβόλια προσβάλλουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι αρμόδιες για τους εμβολιασμούς αρχές δημόσιας υγείας καταφεύγουν σε τυραννικές μεθόδους κ.α.
Σαν να μη πέρασε μια μέρα (που λέει και το τραγούδι), τα ίδια εκφοβιστικά και αστήρικτα «επιχειρήματα» διακινούνται και σήμερα, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και ταχύτητα, άρα και μεγαλύτερη επιρροή, χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που αποτελούν ένα «μεγάφωνο» για τα πάντα. Λίγοι ακτιβιστές κατά των εμβολίων δημιουργούν ένα ολοένα πιο τοξικό κλίμα, διασπείροντας άνευ λόγου αμφιβολίες για τα εμβόλια, παρά την πανδημία.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η κατάσταση μάλλον θα χειροτερέψει στην πορεία, με καταιγισμό αναρτήσεων και μηνυμάτων (tweets κ.α.) που θα προσπαθούν να υποσκάψουν την εμπιστοσύνη στα εμβόλια Covid-19. Το “Atlantic” επισημαίνει ότι η ικανότητα της κοινωνίας να επιστρέψει σε μια μορφή κανονικότητας εξαρτάται από το πόσο αποτελεσματικά οι αρχές δημόσιας υγείας θα αντιταχθούν σε αυτή την παραπληροφόρηση. Επίσης από το πόσο εντατικά οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το YouTube, το Instagram, το Twitter κ.α. θα αποφύγουν να ενισχύσουν περαιτέρω την παραπληροφόρηση (κάτι που έχουν υποσχεθεί, αλλά μένει να φανεί στην πράξη), αλλά και από το κατά πόσο ο μέσος πολίτης θα συνειδητοποιήσει την ευθύνη του και θα πάψει να μοιράζεται και να προωθεί υλικό από πηγές αμφίβολης εγκυρότητας.
Ενδεικτικό του τι θα ακολουθήσει, είναι ότι μέσα σε 48 ώρες από τους πρώτους εμβολιασμούς στις ΗΠΑ με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech, οι αντιεμβολιαστές άρχισαν να διακινούν μανιωδώς «ιστορίες τρόμου» για αλλεργικές αντιδράσεις, καθώς και πλήρως ανυπόστατες φήμες για φίλους των φίλων που έκαναν το εμβόλιο και αρρώστησαν σοβαρά ή πέθαναν. Στην πραγματικότητα, στις μετρημένες στα δάχτυλα περιπτώσεις αλλεργικών αντιδράσεων διεθνώς έως τώρα, υπήρχε κάποιος υποκείμενος ιατρικός λόγος. Φυσικά, ούτε λόγος για θανάτους…
Στο στόχαστρο η γκρίζα ζώνη των διστακτικών
Οι έρευνες της κοινής γνώμης σε πολλές χώρες δείχνουν ότι αρκετά εκατομμύρια άνθρωποι -σε μεγαλύτερο ποσοστό οι γυναίκες από ό,τι άνδρες, οι κάτοικοι της επαρχίας από ό,τι των πόλεων, οι συντηρητικοί σε σχέση με τους πιο προοδευτικούς, οι νεότεροι σε σχέση με τους ηλικιωμένους και οι λιγότερο μορφωμένοι σε σχέση με όσους έχουν ανώτερη μόρφωση- ανήκουν σε μια «γκρίζα» ζώνη, όχι κατ’ ανάγκη αρνητών, αλλά διστακτικών απέναντι στο εμβόλιο. Είναι αυτή η μερίδα του πληθυσμού που στοχεύουν κυρίως οι αντιεμβολιαστές ως δυνητικά ευμενές ακροατήριο, αλλά και αυτή που πρέπει κατ’ εξοχήν να πείσουν οι αρμόδιες αρχές, προκειμένου να άρουν τις όποιες επιφυλάξεις τους.
Ο σκληρός πυρήνας των αντιεμβολιαστών δύσκολα θα «αλλαξοπιστήσει», καθώς είναι οι ίδιοι άνθρωποι που εδώ και χρόνια απορρίπτουν τα παιδικά εμβόλια ως ανασφαλή και περιττά, έχουν δαιμονοποιήσει τις φαρμακευτικές εταιρείες, βρίζουν τους επιστήμονες και τους ειδικούς ως άσχετους ή «τσιράκια» των εταιρειών, εμφανίζουν εναλλακτικές ψευδο-θεραπείες συχνά με ψευδο-επιστημονικό ένδυμα κλπ. Ιδίως όταν η συνωμοσιολογία «δένει» με την παράνοια (π.χ. ότι τα εμβόλια εμφυτεύουν κακόβουλα «τσιπάκια» ή ότι μετατρέπουν τους ανθρώπους σε..κεραίες 5G), τα περιθώρια διαλόγου είναι μάλλον ανύπαρκτα.
Σε σημαντικό βαθμό το παγκόσμιο αντιεμβολιαστικό κίνημα έχει βρει υποστήριξη στο σχετικό πολυπλόκαμο «οικοσύστημα» μέσων κοινωνικής δικτύωσης που στηρίζει τον απερχόμενο Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, όπως η οργάνωση QAnon. Όπως επισημαίνει το αμερικανικό περιοδικό, εν μέσω πανδημίας, σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι ασχολούνται με τα εμβόλια και αναζητούν πληροφορίες γι’ αυτά, κυρίως στο διαδίκτυο. Αυτό ακριβώς οι αντιεμβολιαστές θεωρούν τη «στιγμή» τους.
Ο παραπλανητικός αντιεμβολιαστικός ακτιβισμός έχει και πλευρές λιγότερο ορατές, όπως ότι ορισμένες φορές οι πρωταγωνιστές του έχουν οικονομικά συμφέροντα πίσω από τις εναλλακτικές θεραπείες που προωθούν (βιταμίνες κ.α.) ή τα βιβλία τους ή τα σεμινάρια τους. Η προπαγάνδα τους είναι συχνά μια καμπάνια μάρκετινγκ όχι μόνο για τις ιδέες, αλλά και για κέρδη.
Δυστυχώς, ο τυχών αποκλεισμός των αντιεμβολιαστικών μηνυμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να τα μετατρέψει σε απαγορευμένη από την «εξουσία» γνώση και τελικά να αυξήσει τη ζήτηση γι’ αυτά, υπονομεύοντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, στις κυβερνήσεις και στα προϊόντα των φαρμακευτικών εταιρειών.
Οι αρχές πρέπει να εξηγήσουν σαφώς ότι όλα τα εμβόλια και γενικότερα τα φάρμακα έχουν κάποιους κινδύνους και ότι ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων μπορεί να έχουν αλλεργικές ή άλλες αρνητικές αντιδράσεις. Καθώς επίσης να τονίσουν ότι αν κάποιος πάθει κάτι (π.χ. έμφραγμα) λίγο μετά τον εμβολιασμό του για τον κορονοϊό, δεν σημαίνει ότι έφταιγε το εμβόλιο. Φυσικά οι αντιεμβολιαστές θα «αξιοποιήσουν» τέτοια περιστατικά που μπορεί να συμβούν συμπτωματικά, όταν μάλιστα θα εμβολιαστεί σχεδόν όλος ο πληθυσμός μιας χώρας, όμως οι επιστήμονες πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι ο ένοχος δεν είναι τα εμβόλια.
Από την άλλη, οι αντιεμβολιαστές θα καιροφυλακτούν για να εκμεταλλευθούν τυχόν υποχρεωτικούς εμβολιασμούς, προκειμένου να φωνάξουν για καταπάτηση ατομικών δικαιωμάτων και -με αυτή την ευκαιρία- να περάσουν το γενικότερο μήνυμα τους κατά των εμβολίων. Η πραγματική πρόκληση για τις αρχές δημόσιας υγείας είναι να αντιτάξουν στα «αφηγήματα» των αντιεμβολιαστών ακριβείς επιστημονικές πληροφορίες με τρόπο απλό, διαφανή και πειστικό, ώστε να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στα εμβόλια. Πιθανώς θα χρειαστούν γι’ αυτό τη βοήθεια διαφόρων οργανώσεων πολιτών, των μέσων ενημέρωσης, αλλά και της εκκλησίας.
Είναι πάντως ενθαρρυντικό ότι ακόμη και στο προπύργιο των αντιεμβολιαστών, τις ΗΠΑ, όπως δείχνουν οι τελευταίες έρευνες της κοινής γνώμης (από Gallup, Pew Research και Kaiser Family Foundation), σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», ο σκεπτικισμός του πληθυσμού απέναντι στα εμβόλια σταδιακά υποχωρεί. Το ποσοστό όσων Αμερικανών λένε ‘ναι’ στο εμβόλιο κατά του κορονοϊού, έχει αυξηθεί από περίπου 50% το καλοκαίρι, σε 60% έως 70% σήμερα. Αναμένεται ότι κάτι ανάλογο θα συμβεί στις περισσότερες χώρες -και στην Ελλάδα- όσο προχωρούν οι εμβολιασμοί με επιτυχία.
Παύλος Δρακόπουλος
ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ
