Αναλύοντας το μαρτύριο της προσφυγιάς και την αξία της εστίας μέσα στη διαχρονική μνήμη του ελληνικού πολιτισμού.
Η λέξη ανέστιος επιβιώνει αναλλοίωτη από την εποχή του Ομήρου, από τον 8ο αιώνα π.Χ. ως τις ημέρες μας. Στο άκουσμά της, αρχικά φαίνεται ανώδυνη, αλλά αν ανατρέξεις στο βαθύτερό της νόημα, τρομάζεις. Ανέστιος δεν είναι απλώς ο άστεγος χωρίς την ασφαλή αγκαλιά και τη θέρμη του σπιτιού του, είναι ο άτυχος διωγμένος που αναγκάζεται να ζει μακριά από την αγαπημένη του γενέτειρα, έξω από την πατρίδα, ενίοτε χωρίς γυναίκα και παιδιά. Οι Αθηναίοι του 5ου αιώνα π.Χ. εκτιμούσαν βαθιά την τεράστια αξία της εστίας και καταδίκαζαν σε εξορία ανεπιθύμητους πολιτικούς, αντί φυλάκισης.
Ο τάφος είναι η εστία, ο οίκος του νεκρού όπου αναπαύεται το σώμα και ηρεμεί η άυλη ψυχή του. Η περισυλλογή των νεκρών μιας μάχης και η ταφή τους στην πατρίδα ήταν έθος απαραβίαστο στην αρχαιότητα. Τραγικότεροι είναι οι ανέστιοι μετανάστες που παραμένουν άταφοι, κυρίως οι εκατοντάδες υδρόβιοι θάνατοι στα νησιά μας, ή αυτοί που χάνουν τη ζωή τους λόγω καταστροφών στις πολεμικές ζώνες.
Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας παρακολουθώ μία ακατανόητη και αδικαιολόγητη μεταστροφή της Ένωσης της Ευρωπαϊκής προς απαράδεκτες πολιτικές σχετικά με το προσφυγικό, ανεχόμενη αυταρχικές συμπεριφορές από κράτη-μέλη που υψώνουν φράχτες. Οι Νεοέλληνες διατηρούμε έντονες τις μνήμες των ανέστιων και το μαρτύριο της προσφυγιάς που βίωσε σημαντικό κομμάτι του πολιτισμένου πληθυσμού μας.
*Το κείμενο ανήκει στον Πέτρο Θέμελη, που έφερε τον τίτλο «Ανέστιοι και Άοικοι. Η σκοτεινή πλευρά» και συμπεριλήφθηκε στην έκδοση του Ιδρύματος Αγγέλου και Λητώς Κατακουζηνού «Ανέστιοι: Από τα χρόνια του Τρωικού Πολέμου μέχρι τις μέρες μας» (Αθήνα, 2021).*
Ο αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης, σημαντική προσωπικότητα, απεβίωσε στις 27 Οκτωβρίου 2023. Το άρθρο μας είναι αφιερωμένο στη μνήμη του.
