Η ανάδειξη του εθνικού πολιτιστικού αγαθού, ως αυθεντική εμπειρία, αποτελεί σημαντική αναπτυξιακή παράμετρο για την επιχειρηματικότητα μικρής και πολύ μικρής κλίμακας. Επιχειρηματικότητα που μπορεί να διαφυλάξει τις αρχές της αειφορίας και της ποιότητας στα πεδία της φιλοξενίας, της χειροτεχνίας, της πολιτιστικής και δημιουργικής βιομηχανίας και της γαστρονομίας.
Αυτά σημειώνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διοικητικός διευθυντής του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ Σταμάτης Βαρδαρός, συμπληρώνοντας: «σκεφτείτε απλά πως ένας λόγος που κάνει τον ξένο επισκέπτη να επιστρέφει στη χώρα μας είναι η γαστρονομική μνήμη». Στην χώρα μας, συνεχίζει ο ίδιος, ξεπερνούν τις 800.000 οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, που λειτουργούν σε διαφορετικές ταχύτητες και με διαφορετική δυναμική, δραστηριοποιούμενες από απόλυτα παραδοσιακούς κλάδους έως κλάδους τεχνολογικής αιχμής και δεν υφίσταται περιφερειακή ανάπτυξη χωρίς την ενεργό και δημιουργική συμμετοχή της επιχειρηματικότητας. Όμως, όπως σημειώνει ο κ. Βαρδαρός, για μία βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη, είναι καθοριστική η συμβολή της «έξυπνης», καινοτόμου, εξωστρεφούς και κυρίως συνεργατικής επιχειρηματικότητας.
«Για εμάς η απάντηση σε κάθε ερώτηση είναι η συνεργασία» τονίζει ο ίδιος προσθέτοντας ότι οι συνεργασίες αποτελούν το μοναδικό ασφαλές και βιώσιμο μονοπάτι για τις μικρές επιχειρήσεις και για τη μεγαλύτερη δυνατή διάχυση του αναπτυξιακού οφέλους σε ευρύτερα στρώματα της οικονομίας και κοινωνίας.
Ωστόσο, συνεχίζει ο κ. Βαρδαρός, για την ενδυνάμωση αυτής της σχέσης, θεωρείται κρίσιμο να προσανατολιστούν οι περιφερειακές και εθνικές αναπτυξιακές πολιτικές για τις μικρές επιχειρήσεις στην ενδυνάμωση της διαρθρωτικής τους ανταγωνιστικότητας σε τεχνολογικές και οργανωτικές καινοτομίες, στην διαφοροποίησή τους, στην ανάπτυξη ποιοτικών πλευρών κλαδικής και γεωγραφικής εξειδίκευσης, στην ενίσχυση της μάθησης και δεξιοτήτων, στη διαμόρφωση συμπράξεων και συνεργιών, στην ενίσχυση της επιχειρηματικής συνεργασίας και στη διευκόλυνση της πρόσβασής τους στη χρηματοδότηση.
Αναλυτικά, ακολουθεί η συνέντευξη του κ. Βαρδαρού στο ΑΠΕ -ΜΠΕ και στην Εύη Παπαδοσηφάκη:
-Κύριε Βαρδαρέ δηλώσατε πρόσφατα, στη 10η Συνάντηση των Εταιρικών Μελών του Σωματείου «Διάζωμα», ότι η ΓΣΕΒΕΕ αντιλαμβάνεται πως ο πολιτισμός αποτελεί ένα κοινό αγαθό το οποίο μπορεί να ενώσει γύρω από έναν εθνικό στόχο, την επιχειρηματικότητα, τις συλλογικότητες, την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους θεσμούς.Σήμερα αυτή η σύνδεση είναι ορατή και πως μπορεί να ενδυναμωθεί;
Η ανάδειξη του εθνικού πολιτιστικού αγαθού είναι σημαντική όχι μόνο για λόγους συνέχειας, γνώσης και ενσυναίσθησης, αλλά και ως σημαντική αναπτυξιακή παράμετρος. Η σύνδεση της τοπικής επιχειρηματικότητας με το πολιτιστικό απόθεμα ήταν ανέκαθεν ζητούμενο. Ο πολιτισμός αποτελούσε πάντα έναν συνειδησιακό συνεκτικό κρίκο κοινωνικών δυνάμεων τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Η διαφορά είναι πως τώρα, μέσω και των πρωτοβουλιών του Διαζώματος, μπορεί να γίνεται περισσότερο ορατή στο πεδίο η προστιθέμενη αξία που δημιουργείται μέσα από τις συνέργειες όλων των δυνάμεων που αναφέρατε. Μία από αυτές τις δυνάμεις είναι η επιχειρηματικότητα. Επιχειρηματικότητα στα πεδία της φιλοξενίας, της χειροτεχνίας, της πολιτιστικής και δημιουργικής βιομηχανίας, της γαστρονομίας, διαφυλάσσοντας τις αρχές της ποιότητας και της αειφορίας. Για την ενδυνάμωση αυτής της σχέσης χρειαζόμαστε δομές, εκπαίδευση,ανάδειξη καλών πρακτικών. Το Ινστιτούτο της ΓΣΕΒΕΕ μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτή την ιστορία ενισχύοντας σημαντικά τις δυνατότητες παρέμβασης του «Διαζώματος».
-Ποια η σημασία της επιχειρηματικότητας μικρής κλίμακας στην περιφερειακή ανάπτυξη;
Δεν υφίσταται περιφερειακή ανάπτυξη χωρίς την ενεργό και δημιουργική συμμετοχή της επιχειρηματικότητας. Το επιχειρείν είναι ζωογόνο τμήμα της κοινωνίας, πόσο μάλλον των τοπικών κοινωνιών. ‘Αλλωστε, οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (το 99,6% δηλαδή των ελληνικών επιχειρήσεων) στη χώρα μας ξεπερνούν τις 800.000 σε αριθμό, λειτουργώντας σε διαφορετικές ταχύτητες και με διαφορετική δυναμική, δραστηριοποιούμενες από απόλυτα παραδοσιακούς κλάδους έως κλάδους τεχνολογικής αιχμής. Πολλές από τις πλέον δυναμικές ελληνικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν και συνεχίζουν να λειτουργούν ως παρέες νέων επιστημόνων, ως νέα εκδοχή οικογενειακών επιχειρήσεων, ως δυναμικές επιχειρήσεις λίγων εργαζόμενων στη νανοτεχνολογία, στον αγροδιατροφικό τομέα ή σε τεχνικούς κλάδους. Υπάρχουν εξαιρετικά παραδείγματα επιχειρήσεων που συνεργάστηκαν, μέσω της λογικής των clusters (συστάδες) επιχειρήσεων, διατήρησαν την αυτονομία τους και δεν χρειάστηκε να συγχωνευθούν ή να εξαγοραστούν για να επιβιώσουν. Συνεπώς όταν μιλάμε για βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη μιλάμε ταυτόχρονα για μια «έξυπνη», καινοτόμο και εξωστρεφή και κυρίως συνεργατική επιχειρηματικότητα. Για εμάς η απάντηση σε κάθε ερώτηση είναι η συνεργασία. Είναι το μοναδικό ασφαλές και βιώσιμο μονοπάτι για τις μικρές επιχειρήσεις και για τη μεγαλύτερη δυνατή διάχυση του όπου αναπτυξιακού οφέλους σε ευρύτερα στρώματα της οικονομίας και κοινωνίας.
-Δεδομένου ότι η τάση του τουρισμού είναι η αναζήτηση αυθεντικών εμπειριών, ποιες συνέργειες επιχειρηματικότητας και πολιτισμού εκτιμάτε ότι μπορούν να προσδώσουν αυθεντικότητα στην ανάπτυξη και με όρους βιωσιμότητας;
Τα μνημεία, τα οποία προφανώς οφείλουμε να προστατεύουμε και να αναδεικνύουμε είναι εξαιρετικές αφορμές για να ξεκινήσει το «κτίσιμο» μιας αυθεντικής εμπειρίας. Το «κτίσιμο» όμως συνεχίζεται αν τα συνδέσουμε με την εκπαίδευση, με τη διαδικασία της μάθησης, με την ιστορία, με τη φιλοσοφία, με τις απαρχές των άλλων επιστημών, με την επαφή με το φυσικό περιβάλλον, με τον ήλιο και τη θάλασσα, αλλά και με τα βουνά, τις πηγές, τις διαδρομές, τις πλατείες, πλατάνια κ.α., με την παρέα, με τη γεύση. Σκεφτείτε απλά πως ένας λόγος που κάνει τον ξένο επισκέπτη να επιστρέφει στη χώρα μας είναι η γαστρονομική μνήμη. Η κουζίνα λειτουργεί τόσο δυνατά στο ανθρώπινο υποσυνείδητο που αξιολογείται ως εξαιρετικά βασική παράμετρος στη δόμηση μιας αυθεντικής ταξιδιωτικής εμπειρίας. Όχι μόνο η εστίαση, αλλά ένα πλέγμα επιχειρήσεων που παράγουν και δημιουργούν μέσα σε ένα στρατηγικό πλαίσιο – και ένα καλό παράδειγμα είναι αυτό των Πολιτιστικών Διαδρομών που δομεί το Διάζωμα -, σίγουρα εξασφαλίζουν όχι μόνο την αυθεντική εμπειρία στον επισκέπτη αλλά δημιουργούν ένα πιο ανθεκτικό, βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο γύρω από τα εξαιρετικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της εκάστοτε περιφέρειας, όπως το μνημειακό απόθεμα, ο φυσικός πλούτος, τα έθιμα, τα παραγόμενα προϊόντα, οι πιο ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες κ.α. Σε αυτό το αφήγημα το clustering, οι συστάδες συνεργαζόμενες επιχειρήσεων είναι και αναπτυξιακή προϋπόθεση. Αφορά συνεργασίες κάθετες, σε διαφορετικά συνδεόμενα κομμάτια της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και οριζόντιες σε ομοειδή αντικείμενα, μειώνοντας π.χ. το κόστος πρώτων υλών μέσω προμηθευτικών συνεταιρισμών.
-Κύριε Βαρδαρέ αναφέρατε ότι η δόμηση τοπικών δικτύων επιχειρήσεων, με τη μορφή clusters, που έχει ήδη δημιουργήσει το Διάζωμα στην Ήπειρο και στη Στερεά λειτουργούν ήδη θετικά στη ισχυροποίηση μιας κουλτούρας επιχειρηματικής συνεργασίας. Σε ποια στοιχεία στηρίζετε την άποψή σας, ποια προβλήματα εντοπίζονται και σε ποιες περιοχές θα προτείνατε να επεκταθεί η δράση;
Κυρίως εστίασα στο παράδειγμα της συνεργασίας, διότι για εμάς στη ΓΣΕΒΕΕ είναι το πιο ασφαλές, αλλά και το πιο δύσκολο μονοπάτι για την επιβίωση. Το να καταφέρνεις, αρκετές δεκάδες μικρές επιχειρήσεις, να τις εντάξεις σε μία διαδικασία κατάρτισης και ανταλλαγής απόψεων και να τις πιστοποιείς είναι θετική εξέλιξη σε μια χώρα όπως η δική μας που έχει παραδοσιακά, μια δομική δυσπιστία σε συνεργατικούς σχηματισμούς.
Όμως, η συστάδα επιχειρήσεων, διαφορετικού αντικειμένου, που δρουν με συγκεκριμένα κριτήρια και φιλοσοφία, γύρω από έναν κεντρικό σκοπό μπορεί να λειτουργήσει. Όταν μάλιστα το συνεκτικό στοιχείο αποτελεί κάτι κοινά αποδεκτό, όπως ο πολιτιστικός πλούτος, το αφήγημα γίνεται ακόμα ισχυρότερο ώστε να υπάρξουν τοπικές επιχειρηματικές συνεργασίες και μεγαλύτερη εξωστρέφεια. Ο πολιτισμός γίνεται μοχλός συνεργασίας και προόδου και αυτό είναι ένα εξαιρετικό γεγονός. Μια από τις φτωχότερες περιφέρειες της Ένωσης, η Ήπειρος κατάφερε και έφτιαξε, με την αρωγή του Διαζώματος, την πρώτη ολιστική Διαδρομή Φύσης και Πολιτισμού στην Ευρώπη, με τη συμμετοχή περισσότερων από 50 πιστοποιημένων επιχειρήσεων. Προφανώς, λοιπόν και πιστεύω πως ο συνεργατισμός δείχνει το δρόμο για τις μικρές επιχειρήσεις και είναι ιδιαίτερα σημαντική η δέσμευση όλων μας σε αυτήν την προσπάθεια, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντική πρώτα και κύρια η δέσμευση και της ίδιας της Πολιτείας σε αυτή την ιστορία. Είναι κρίσιμο οι περιφερειακές και εθνικές αναπτυξιακές πολιτικές για τις μικρές επιχειρήσεις να προσανατολιστούν στην ενδυνάμωση της διαρθρωτικής τους ανταγωνιστικότητας με αναφορά στις τεχνολογικές και οργανωτικές καινοτομίες, στα είδη, στην ποιότητα και στη διαφοροποίηση προϊόντων και υπηρεσιών, στις ποιοτικές πλευρές της κλαδικής και γεωγραφικής εξειδίκευσης, στην ενίσχυση της μάθησης και των δεξιοτήτων, στη διαμόρφωση συμπράξεων και συνεργιών και στην ενίσχυση της επιχειρηματικής συνεργασίας και φυσικά στη διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε χρηματοδότηση.
Διαφορετικά θα πρόκειται για κάποιο είδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Αν δηλαδή συνεχίζουμε να αφήνουμε τους «μικρούς» χωρίς πρόσβαση στη χρηματοδότηση και στην εξειδικευμένη πληροφόρηση, χωρίς στοχευμένα κίνητρα για ανάπτυξη συνεργασιών (clusters), χωρίς μηχανισμούς παρέμβασης και υποστήριξης στα πεδία της τεχνολογίας και της καινοτομίας, με περιορισμένες δυνατότητες ενδυνάμωσης του ανθρώπινου δυναμικού τους τότε προφανώς θα καταλήξουμε σε μία μίζερη και προβληματική εικόνα που θα δυσκολεύει και την απήχηση και επίδραση οποιουδήποτε ευρύτερου συνεργατικού οράματος.
