Διεθνής Ημέρα Μουσείων η σημερινή (18 Μαΐου) και τα μουσεία όλης της χώρας γιορτάζουν με ελεύθερη είσοδο και ποικίλες δράσεις, οι οποίες εκτείνονται χρονικά όλο τον μήνα. Πόσο, άραγε, έχουν αλλάξει από το 1977 οπότε καθιερώθηκε από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) -στην Ελλάδα από το 1984- ο εορτασμός της παγκόσμιας ημέρας τους και πόσο έχει βοηθήσει ο εορτασμός στις αλλαγές που και τα μουσεία, ως ζωντανοί οργανισμοί, οφείλουν να ακολουθήσουν;
«Στόχος της καθιέρωσης της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων ήταν το άνοιγμα των μουσείων στην κοινωνία και η ανάδειξη του κοινωνικού τους ρόλου. Το μήνυμα “τα μουσεία να γίνουν φορείς πολιτιστικών ανταλλαγών για την ενίσχυση της μόρφωσης, για την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, για την ειρήνη και τη συνεργασία ανάμεσα στους λαούς”, πρωτοποριακό για την εποχή του, παραμένει πάντα επίκαιρο. Ο ετήσιος εορτασμός συνέβαλε στην εξωστρέφεια των μουσείων μέσα από ποικίλες δράσεις που είχαν στόχο την ένταξη των μουσείων στην καθημερινή ζωή. Όλη αυτή η κινητοποίηση οδήγησε στη σταδιακή αλλαγή νοοτροπίας ως προς τον χαρακτήρα των μουσειακών οργανισμών. Παράλληλα, η διεύρυνση της έννοιας της πολιτιστικής κληρονομιάς οδήγησε στη δημιουργία πολλών νέων θεματικών μουσείων που αφορούσαν τόσο στοιχεία του υλικού πολιτισμού όσο και κοινωνικά ζητήματα ή ιστορικά γεγονότα που είχαν παραμείνει στο περιθώριο της επίσημης ιστορίας. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι σήμερα έχουμε ένα καινούργιο μουσειακό τοπίο», απαντά στην ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ η Τέτη Χατζηνικολάου, πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του ICOM.
Το θέμα του φετινού εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων είναι «Μουσεία για την Εκπαίδευση και την Έρευνα». Ζητήσαμε από τη συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ να μας πει περισσότερα για την επιλογή αυτή. Πού αποσκοπεί; «Με την επιλογή του θέματος αυτού το ICOM επιθυμεί να αναδείξει τα μουσεία ως ζωτικούς χώρους σύγκλισης της εκπαίδευσης και της έρευνας. Σύμφωνα με την επικρατούσα επιστημονική άποψη, η έρευνα και η εκπαίδευση αποτελούν τη “σπονδυλική στήλη” της μουσειακής λειτουργίας. Για τον λόγο αυτό περιλαμβάνονται πάντοτε στον ορισμό του μουσείου, ο οποίος, με την πάροδο των χρόνων, συμπληρώνεται και επικαιροποιείται, ώστε να ανταποκρίνεται στις επιστημονικές και τις τεχνολογικές εξελίξεις, αλλά και στις κοινωνικές αλλαγές. Η διεπιστημονική έρευνα συμβάλλει στην ερμηνεία των μουσειακών συλλογών που αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της γνώσης, στη διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης και τελικά στην κατανόηση του κόσμου. Παράλληλα προσφέρει τα κατάλληλα εργαλεία για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη εκπαιδευτικών δράσεων στα μουσεία που απευθύνονται όχι μόνο στους μαθητές, αλλά σε όλες τις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες, ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες», υπογραμμίζει η επίτιμη διευθύντρια του ΥΠΠΟ.
Σύμφωνα με το ICOM, «ο φετινός εορτασμός της Διεθνούς Ημέρα Μουσείων προωθεί την αντίληψη για έναν κόσμο βιώσιμο, με ενσυναίσθηση και χωρίς αποκλεισμούς», ενώ θα επικεντρωθεί σε συγκεκριμένους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, μεταξύ των οποίων η ποιοτική εκπαίδευση για όλους και η ενθάρρυνση της καινοτομίας. Πέρα από την ελεύθερη είσοδο σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους τη συγκεκριμένη ημερομηνία, καθώς στις ποικίλες δράσεις που πραγματοποιούνται τον Μάιο, πώς μπορεί να υλοποιηθούν οι παραπάνω στόχοι; «Οι εκδηλώσεις της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων αποτελούν το έναυσμα, μια ανοικτή πρόσκληση, ώστε το ευρύτερο κοινό να ευαισθητοποιηθεί και να προβληματιστεί για συγκεκριμένα επίκαιρα κοινωνικά θέματα. Πέρα όμως από όλη αυτή την ετήσια κινητοποίηση, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι πολλά μουσεία, στην Αθήνα ή στην περιφέρεια, σχεδιάζουν και υλοποιούν δράσεις χρηματοδοτούμενες από εθνικούς ή ευρωπαϊκούς πόρους που στοχεύουν στη σύζευξη της παράδοσης με τη σύγχρονη δημιουργία, στην ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη μουσειακή λειτουργία», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Τ. Χατζηνικολάου.
Και συμπληρώνει: «Παράλληλα, πολλά μουσεία οργανώνουν προγράμματα για ειδικές κοινωνικές ομάδες (Ρομά, φυλακισμένους, μετανάστες, πρόσφυγες κλπ), για την τρίτη ηλικία, για μη βλέποντες ή για άτομα με μειωμένη όραση, για άτομα με άνοια κοκ. Όλα αυτά πραγματοποιούνται με σκοπό να γίνουν τα μουσεία προσβάσιμα χωρίς αποκλεισμούς. Πολλά ενδιαφέροντα συνέδρια και συναντήσεις πραγματοποιούνται για τα θέματα αυτά. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε και το πρόγραμμα “Πολιτιστικής Συνταγογράφησης” που προωθούν τα Υπουργεία Πολιτισμού και Υγείας, το οποίο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης. Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι επίσης ένα θέμα που απασχολεί έντονα τη μουσειακή κοινότητα τα τελευταία χρόνια. Για τον λόγο αυτό το ICOM αφιέρωσε τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων το 2015 στο θέμα “Μουσεία για μια βιώσιμη κοινωνία”».
Το ΔΣ του Ελληνικού Τμήματος του ICOM, εκτιμώντας ιδιαίτερα το επιστημονικό και το εκπαιδευτικό έργο που επιτελεί το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, αποφάσισε να είναι τιμώμενο μουσείο για το 2024. Σημειώνεται, ότι σήμερα Σάββατο 18 Μαΐου, ώρα 19:0, θα πραγματοποιηθεί η κεντρική εκδήλωση του εορτασμού στην αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, οδός Άρεως 10 στην Αθήνα. Την ίδια μέρα στο Μουσείο θα πραγματοποιηθεί σειρά ξεναγήσεων και άλλων εκδηλώσεων με ελεύθερη είσοδο για το κοινό (απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής).
«Το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού -μετεξέλιξη του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης- είναι ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά μουσεία με μακρά και ενδιαφέρουσα ιστορία που ιδρύθηκε το 1918 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η συγκρότηση των συλλογών του και η πορεία του αντικατοπτρίζουν την πορεία του νεότερου ελληνισμού. Είναι ένα από τα πρώτα μουσεία που οργάνωσαν, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες δράσεις που είχαν μεγάλη απήχηση στο ευρύτερο κοινό. Παράλληλα, ακολουθώντας τις μουσειολογικές εξελίξεις, προχώρησε στον εμπλουτισμό των συλλογών του διευρύνοντας τους ορίζοντές του σε νέα επιστημονικά πεδία. Οργάνωσε αξιόλογες εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, πολλαπλασίασε τους εκθεσιακούς χώρους του και πραγματοποίησε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες εκδόσεις. Ας σημειωθεί ότι επί σειρά ετών παρείχε επιστημονική και τεχνική βοήθεια σε μικρά περιφερειακά λαογραφικά μουσεία, αναλαμβάνοντας ουσιαστικά ένα σημαντικό για την εποχή επιτελικό ρόλο. Σήμερα στις νέες εγκαταστάσεις του ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον», τονίζει για το τιμώμενο μουσείο η πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του ICOM, που καταλήγει με δυο επισημάνσεις.
«Στην Ελλάδα, από τη δεκαετία του ’80 και εξής, η μουσειακή εκπαίδευση γνωρίζει θεαματική ανάπτυξη που οφείλεται στο μεγαλύτερο βαθμό στις πρωτοβουλίες του Ελληνικού Τμήματος του ICOM. Συνέδρια, σεμινάρια, ημερίδες, εκδόσεις και πολλές άλλες δράσεις συνέβαλαν στην καθιέρωση και ανάδειξη της μουσειοπαιδαγωγικής στη χώρα μας. Το 1987, σε μια ουσιαστικά πρώιμη για τα ελληνικά μουσειακά πράγματα εποχή, πριν από την καθιέρωση ενός κοινού θέματος σε παγκόσμιο επίπεδο, το Ελληνικό Τμήμα είχε ήδη αφιερώσει τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων στην Εκπαίδευση και Πολιτιστική Δράση στα Μουσεία, γεγονός που σηματοδότησε τη στροφή προς την ενδυνάμωση του κοινωνικού ρόλου των μουσείων. Τέλος θα ήθελα να αναφέρω ότι ο φετινός εορτασμός έχει επετειακό χαρακτήρα, καθώς συμπληρώνονται 40 χρόνια από την καθιέρωσή του στη χώρα μας, το 1984, από το νεοσύστατο τότε Ελληνικό Τμήμα του ICOM. Το φετινό πρόγραμμα είναι πλουσιότερο από κάθε άλλη χρονιά, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο θεσμός έχει πετύχει τους στόχους του».
Περισσότερα για το πρόγραμμα των εκδηλώσεων στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Τμήματος του ICOM:
https://icom-greece.mini.icom.museum/wp-content/uploads/sites/38/2024/04/IMD_2024_Program_WEB2.pdf
Ελένη Μάρκου
