«Μακριά από πατερναλιστικά πρότυπα κινείται το πρώτο νομοθέτημα στην Ελλάδα, που αφορά στην προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών με άνοια και των φροντιστών τους. Παράλληλα αποτελεί καινοτομία για την Ελλάδα, η εισαγωγή του θεσμού προγενέστερων οδηγιών περίθαλψης και πληρεξουσίου υγείας, σε νόμο που καταρτίζεται για την υγεία».
Τα παραπάνω δήλωσε ο νομικός, πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους Τάκης Βιδάλης, στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 Μυστικά Υγείας», σε συνέντευξη που παραχώρησε, με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Νόσου Αλτσχάιμερ.
«Ο θεσμός προγενέστερων οδηγιών περίθαλψης και πληρεξουσίου υγείας που εντάσσουμε στο σχέδιο μας, προβλέπει ότι ένα πρόσωπο που διαγιγνώσκεται στα πρώτα στάδια της άνοιας, θα έχει τη δυνατότητα να ορίσει τον τρόπο μεταχείρισης του (προγενέστερες οδηγίες περίθαλψης), καθώς και τον υπεύθυνο μεταχείρισης του (πληρεξούσιο υγείας), σε οποιοδήποτε θέμα υγείας προκύψει, όταν το ίδιο το άτομο δεν θα μπορεί πλέον να εκφράσει τη βούληση του».
Το προσχέδιο νόμου θα είναι έτοιμο να παραδοθεί στον υπουργό Υγείας, μέχρι τα Χριστούγεννα σύμφωνα με τον κ. Βιδάλη, ο οποίος τονίζει ότι η κεντρική του ιδέα «ακουμπά» στη δικαιωματοκεντρική προσέγγιση της άνοιας. «Έχουμε συνηθίσει να λειτουργούμε λίγο πατερναλιστικά απέναντι στους ασθενείς, πολύ περισσότερο στους ασθενείς που σταδιακά χάνουν τις νοητικές τους ικανότητες. Πλέον ακολουθούμε μία τελείως διαφορετική λογική. Αυτή που επικρατεί σε όλο τον κόσμο. Δηλαδή θέλουμε να υποστηρίξουμε την αυτονομία αυτών των ανθρώπων, και για αυτό το λόγο προβλέπουμε σε αυτό το νόμο μία σειρά δικαιωμάτων, υπενθυμίζοντας τις βασικές πτυχές θεμελιωδών δικαιωμάτων που ισχύουν για όλους μας, αλλά προσαρμοσμένων στο ιδιαίτερο πλαίσιο της άνοιας. Παράλληλα δίνουμε λύσεις σε ορισμένες υποθέσεις που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες όπως πχ θέματα συναλλαγών, οδήγησης, κλπ».
Περιορισμοί στις συναλλαγές όταν η νόσος έχει προχωρήσει
Όσον αφορά τις συναλλαγές που είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας ο κ. Βιδάλης αναφέρει ότι στο πρόσωπο με άνοια θα πρέπει να αρχίσουν να τίθενται περιορισμοί, μόνο όταν η ασθένεια βρίσκεται πλέον σε προχωρημένο στάδιο. «Αυτός είναι ένας γενικός κανόνας που καθιερώνουμε. Το έσχατο καταφύγιο για τις συναλλαγές που ξέρουμε ότι ισχύει και σήμερα είναι ο θεσμός της δικαστικής συμπαράστασης (σς: ορίζεται ένα πρόσωπο συμπαραστάτης του ασθενούς για τις συναλλαγές του). Πλέον όμως βάσει του νέου νόμου, ο δικαστής θα πρέπει να ρωτά τη δομή περίθαλψης αυτού του προσώπου, για την προσωπικότητα του, τις συνήθειες του, το συγγενικό του κύκλο και γενικότερα για όλα όσα μπορούν να φωτίσουν μία απόφαση δικαστικής συμπαράστασης».
Υποχρεωτική η επανεξέταση για ανανέωση του διπλώματος
Μπορεί πρόσφατα να καταργήθηκε η υποχρεωτική πρακτική επανεξέταση για ανανέωση διπλώματος ατόμων άνω των 74 ετών, ωστόσο για τα άτομα με άνοια, ανεξαρτήτως ηλικίας, η επανεξέταση θα επανέλθει βάσει του υπό κατάρτιση νόμου. «Στην περίπτωση που έχουμε μία δεδομένα διεγνωσμένη ασθένεια έκπτωσης των νοητικών λειτουργιών, θα επιβάλλεται η επανεξέταση. Υπάρχει μία διαδικασία για το πώς θα ενημερώνεται το πρόσωπο με άνοια για να πάει να εξεταστεί, και στην περίπτωση που δεν το κάνει, θα υπάρχει μία διαδικασία κατά πάσα πιθανότητα ενημέρωσης της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, και επίσης ενημέρωση απευθείας των υπηρεσιών του υπουργείου Μεταφορών».
Λιγότερες ώρες εργασίας και καθεστώς αδειών για τους φροντιστές
Σημαντικό όπως αναφέρει ο κ. Βιδάλης είναι ότι υπάρχει και πρόβλεψη για τους φροντιστές, η οποία όπως επισημαίνει συμπληρώνει τα δικαιώματα των ασθενών. Είναι δικαίωμα των ασθενών να έχουν σε καλή κατάσταση τον φροντιστή, (σς: συγγενή ή οικείο) που σε κάποιες περιπτώσεις τους περιθάλπει για δεκαετίες. Σε ερώτηση για το αν προβλέπεται επίδομα για τους φροντιστές ο κ. Βιδάλης απαντά ότι η Επιτροπή δεν έχει καταλήξει ακόμη στο πώς θα μπορούσε να γίνει. «Είναι στη σκέψη μας και αναζητούμε από νομοθεσίες άλλων κρατών να βρούμε καλά παραδείγματα, ώστε να μπορέσουμε να καταλήξουμε στο ζήτημα που ρωτάτε. Ωστόσο υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι υποστήριξης των φροντιστών, όπως για παράδειγμα καθεστώς αδειών, δυνατότητα μείωσης του χρόνου εργασίας, αλλά και θεσμοί κατάρτισης και πιστοποίησης, που προβλέπουμε στο σχέδιο μας» .
Η Άνοια σε αριθμούς
Η άνοια (με πιο συχνή μορφή τη νόσο Alzheimer) τείνει να μετατραπεί σε μάστιγα, καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξής της είναι ραγδαίοι σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Ένα νέο περιστατικό διαγιγνώσκεται κάθε 3 δευτερόλεπτα κάπου στον πλανήτη, και το μέλλον δεν προβλέπεται ευοίωνο, αφού υπολογίζεται ότι έως το 2050 ο αριθμός των ασθενών θα έχει τριπλασιαστεί. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, μάλιστα, την καθιστά μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δημόσιας υγείας τα επόμενα χρόνια, εφόσον πλήττει συνήθως άτομα άνω των 65. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί ότι πάσχουν 200.000 άτομα από τη νόσο, που μόλις το 2017 αναγνωρίστηκε ως αναπηρία. Οι συγγενείς/φροντιστές τους αγγίζουν το 1.000.000, ενώ το ετήσιο κόστος ανέρχεται σε 3 δισ. ευρώ.
*Ο Τάκης Βιδάλης είναι και επιστημονικός συνεργάτης της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής
