Τα μονοκλωνικά αντισώματα αναμένεται, να βοηθήσουν στην πρόληψη των νοσηλειών, στην αποτροπή των σοβαρών λοιμώξεων, στη μείωση της ζήτησης εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας, καθώς επίσης και στη μείωση της επιβάρυνσης του υγειονομικού συστήματος. Μάλιστα μπορούν να συμπληρώσουν τα εμβόλια, προσφέροντας αμέσως προστασία, για εβδομάδες έως και μήνες, ενάντια στη λοίμωξη του Sars-Cov-2, σε αντίθεση με τα εμβόλια που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να παρέξουν ανοσία. Η χρήση τους φαίνεται να αφορά τους μη νοσηλευόμενους ασθενείς με ήπια έως μετρίου βαθμού συμπτωματολογία, αλλά και παράγοντες κινδύνου που μπορεί να υποδηλώνουν βαριά νόσηση.
Στα συμπεράσματα αυτά καταλήγει στη συνέντευξη που παραχωρεί στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ» ο καθηγητής Θεραπευτικής- Ογκολογίας- Αιματολογίας, και πρύτανης του ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος.
Ο κ. Δημόπουλος εξηγεί αναλυτικά τι ακριβώς είναι, πώς παράγονται και πώς λειτουργούν έναντι του ιού, τα μονοκλωνικά αντισώματα, τα οποία όπως και το πλάσμα από αναρρώσαντες, ανήκουν στην κατηγορία της ανοσοθεραπείας.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:
Ερ: Τι είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα και πώς παράγονται;
Απ: Τα αντισώματα είναι πρωτεΐνες σε σχήμα Υ που παράγονται από το ανοσοποιητικό μας σύστημα, για να στοχεύσουν κάτι το ξένο, και όχι κάτι που ανήκει στον οργανισμό μας. Αυτοί οι ξένοι στόχοι ονομάζονται αντιγόνα και μπορεί να είναι αλλεργιογόνα, βακτήρια, ιοί, τοξίνες ή ακόμη κι ένα μεταμοσχευμένο όργανο. Μία θεραπεία με μονοκλωνικό αντίσωμα μιμείται την φυσική ανοσολογική απάντηση του οργανισμού, στοχεύοντας ξένους παράγοντες, όπως οι ιοί ή ακόμα και καρκινικά κύτταρα. Τα μονοκλωνικά αντισώματα παίζουν σημαντικό ρόλο στην σύγχρονη ιατρική, καθώς το 2019 επτά στα 10 φάρμακα με τη μεγαλύτερη ζήτηση παγκοσμίως ήταν μονοκλωνικά αντισώματα. Ο SARS-CoV-2, έχει στην επιφάνειά του μία ειδική πρωτεΐνη (πρωτεΐνη spike-ακίδα). Μέσω αυτής της πρωτεΐνης, ο ιός προσδένεται σε ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνεια των ανθρώπινων κυττάρων (υποδοχείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης) και προσβάλλει τους πνεύμονες και άλλα όργανα, όπου δηλαδή υπάρχουν υποδοχείς. Μέσω της σύνδεσης αυτής ο ιός εισέρχεται στο κύτταρο και το μολύνει. Και ξέρουμε ότι ο ιός μόνο μέσα στα κύτταρα μπορεί να επιβιώσει Όμως ένα μονοκλωνικό αντίσωμα μπορεί να επιβραδύνει την λοίμωξη με το να συνδέεται στην πρωτεΐνη αυτή του ιού πριν αυτή προσδεθεί στον υποδοχέα ACE2, καθιστώντας τον ιό ακίνδυνο.
Ερ: Ωστόσο η παραγωγή των μονοκλωνικών αντισωμάτων που εξουδετερώνουν τον ιό είναι πολυσύνθετη.
Απ: Ναι όντως είναι πολύπλοκη. Αυτά παράγονται συνήθως σε ωοθήκες πειραματόζωων χάμστερ, στη συνέχεια απομονώνονται και πολλαπλασιάζονται σε δοκιμαστικό σωλήνα σε μεγάλες ποσότητες. Η διαδικασία είναι αρκετά πολύπλοκη, χρονοβόρος και ακριβή. Τα δύο αντισώματα της Regeneron που χορηγήθηκαν και στον Πρόεδρο Trump στοχεύουν την πρωτεΐνη spike, δηλαδή προεξοχές στην επιφάνεια του ιού που του δίνουν μία εικόνα σαν κορώνα -για αυτό και το όνομα κορονοϊός- και είναι απαραίτητες για την προσβολή των ανθρωπίνων κυττάρων. Ένα από τα δύο αντισώματα της Regeneron είναι ένας κλώνος ενός αντισώματος από ασθενή που ανάρρωσε από λοίμωξη COVID-19. Το δεύτερο αντίσωμα παράχθηκε από ένα ποντίκι που τροποποιήθηκε γενετικά ώστε να έχει ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι όταν στο ποντίκι ενέθηκε η πρωτεΐνη spike, το ανοσοποιητικό του σύστημα παρήγαγε αντισώματα εναντίον της. Ένα από τα πιο αποτελεσματικά αντισώματα επιλέχθηκε και χρησιμοποιήθηκε σε αυτή τη θεραπεία. Το bamlanivimab, το μονοκλωνικό αντίσωμα της Lilly, απομονώθηκε σε ένα δείγμα αίματος ενός από τους πρώτους Αμερικανούς ασθενείς που ανάρρωσε από τη λοίμωξη COVID-19.
Ερ: Πώς θα λειτουργήσουν τα μονοκλωνικά αντισώματα σε σχέση με τα εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2;
Απ: Τα μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν να συμπληρώσουν τα εμβόλια προσφέροντας ταχεία προστασία ενάντια στη λοίμωξη. Μόλις χορηγηθούν, τα αντισώματα προσφέρουν αμέσως προστασία για εβδομάδες έως και μήνες. Τα εμβόλια θέλουν περισσότερο χρόνο να προσφέρουν ανοσία, καθώς διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά η ανοσία που παρέχουν διαρκεί περισσότερο. Συνδυαστικά, εμβόλια και μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόληψη εν γένει της λοίμωξης και ιδιαίτερα τα μονοκλωνικά αντισώματα για την πρόληψη της βαριάς νόσησης. Επιπλέον, τα μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε υπερήλικες, μικρά παιδιά και ανοσοκατεσταλμένους, δηλαδή σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες στις οποίες θα αργήσει να μελετηθεί η αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των εμβολίων.
Ερ: Ποιος θα είναι τελικά ο ρόλος των μονοκλωνικών αντισωμάτων στην αντιμετώπιση ασθενών με COVID-19;
Απ: Έως ότου ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού αποκτήσει ανοσία, είτε μέσω φυσικής λοίμωξης, είτε μέσω εμβολίου, είναι απαραίτητο να διαθέτουμε αποτελεσματικές θεραπείες έναντι του SARS-CoV-2. Τα μονοκλωνικά αντισώματα, όπως και το πλάσμα από αναρρώσαντες, ανήκουν στην κατηγορία της ανοσοθεραπείας έναντι του SARS-CoV-2. Σημαντικό είναι επίσης ότι η χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων φαίνεται να αφορά τους μη νοσηλευόμενους ασθενείς με ήπια έως μετρίου βαθμού συμπτωματολογία, και όχι τόσο τους νοσηλευόμενους ασθενείς. Δεν σημαίνει ότι όποιος είναι θετικός θα πάρει μονοκλωνικό αντίσωμα. Αλλά υπάρχουν ασθενείς, οι οποίοι έχουν έγκαιρη διάγνωση, ήπια νόσο αλλά και παράγοντες κινδύνου βάσει των οποίων μπορούμε να προβλέψουμε ότι πιθανόν να νοσήσουν βαριά. Ως εκ τούτου τα μονοκλωνικά αντισώματα αναμένεται, να βοηθήσουν στην πρόληψη των νοσηλειών, στην αποτροπή των σοβαρών λοιμώξεων, στη μείωση της ζήτησης εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας και της επιβάρυνσης του υγειονομικού συστήματος.
Ερ: Είπατε ότι είναι μία πολύ ακριβή διαδικασία όταν τα μονοκλωνικά αντισώματα απομονώνονται και καθαρίζονται. Αυτό πόσο θα επηρεάσει την τιμή αλλά και την πρόσβαση των ασθενών σε αυτά;
Απ: Υπάρχει όντως ένα ζήτημα. Στις 9 Νοεμβρίου 2020, ο FDA εξέδωσε άδεια επείγουσας χορήγησης για το μονοκλωνικό αντίσωμα μπαμλανιβιμάμπη της εταιρείας Eli Lilly για τη θεραπεία ασθενών με ήπια προς μετρίου βαθμού βαρύτητας λοίμωξη COVID-19 σε ενήλικες και παιδιατρικούς ασθενείς. Βεβαίως όσον αφορά το θέμα των τιμών είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης που θα γίνει. Η τεχνολογία που απαιτείται είναι αρκετά εξειδικευμένη, καθώς επίσης και η δυνατότητα παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων έχει κι αυτή περιορισμούς.
Ερ: Από τη μελέτη για το πλάσμα που αναφέρατε -και γνωρίζουμε από παλαιότερη συνέντευξη μας τον Απρίλιο ότι γίνεται και στην Ελλάδα σε έξι ελληνικά νοσοκομεία- έχετε κάτι νεότερο;
Απ: Η μελέτη αυτή έχει συμπεριλάβει πάνω από 60 ασθενείς. Είμαστε σε φάση ανάλυσης της ασφάλειας και αποτελεσματικότητας στους πρώτους 60 ασθενείς, χρησιμοποιώντας παράλληλα μία ομάδα ελέγχου από ασθενείς οι οποίοι είχαν θεραπευθεί την ίδια περίοδο, αλλά δεν είχαν πάρει πλάσμα. Πιστεύουμε ότι σε λίγες εβδομάδες θα έχουμε τα αποτελέσματα αυτά. Πρώιμες αναλύσεις ,που ακόμα φυσικά χρειάζεται να τις δούμε πιο προσεκτικά, δείχνουν ότι ενδεχομένως να είναι μία ωφέλιμη θεραπεία για ασθενείς με συγκεκριμένες παραμέτρους. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η έγκαιρη χορήγηση του πλάσματος μετά την μοριακή διάγνωση, σε ασθενείς που έχουν ενδείξεις ότι μπορεί να νοσήσουν βαριά.
