Τις κινήσεις που έχουν καθορίσει την πρόσφατη οικονομική πορεία της γείτονος, καθώς η καρδιά της τρέχουσας τουριστικής περιόδου φτάνει στο τέλος της, περιγράφει μέσα από την ανάλυσή του στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ- ΜΠΕ, “Πρακτορείο 104,9 FM” ο ειδικός επί της τουρκικής οικονομίας, Δρ Παναγιώτης Κοντάκος, μέλος του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. “Η διατήρηση της τουρκικής οικονομίας πάνω από την επιφάνεια του νερού έχει καταστεί δύσκολη και επικίνδυνη υπόθεση. Κάτι τέτοιο έχει οδηγήσει σε αυξημένο παρεμβατισμό της κυβέρνησης στην οικονομία και χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, ιδιαιτέρως το τελευταίο διάστημα” εξηγεί ο κ.Κοντάκος.
“Για να σταματήσει η ύφεση και να ενισχυθεί η επιστροφή στην ανάπτυξη, η κυβέρνηση ώθησε την κεντρική τράπεζα να πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη μείωση του επιτοκίου αναφοράς από το 2002 κατά 4,25% στο 19,75% στις 25 Ιουλίου και επιδίωξε να ελέγξει την ισοτιμία της λίρας έναντι των σκληρών νομισμάτων, χρησιμοποιώντας συναλλαγματικά διαθέσιμα των δημόσιων τραπεζών” σημειώνει ο κ.Κοντάκος, που εξηγεί πως συνεπεία αυτών των κινήσεων, “η κεντρική τράπεζα και οι δημόσιες τράπεζες της χώρας, που χρησιμοποιήθηκαν ως κύριοι άξονες αυτών των παρεμβατικών πολιτικών, υπέστησαν σημαντικές απώλειες αξιοπιστίας και κεφαλαίων”.
Φθηνότερα δάνεια, παρεμβατικότητα και κανονιστικές ρυθμίσεις
“Στο πλαίσιο της ίδιας προσέγγισης, οι δημόσιες τράπεζες ωθήθηκαν στη διοχέτευση φθηνότερων δανείων, σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν κυρίως τον κατασκευαστικό τομέα που έχει πληγεί βαθιά από την κρίση. Ωστόσο, οι ιδιωτικές τράπεζες, πολλές από τις οποίες είναι ξένες, ήταν σε μεγάλο βαθμό απρόθυμες να ακολουθήσουν, ανησυχώντας για την κερδοφορία και τους υπερβολικούς κινδύνους” προσθέτει ο διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος ΜΒA του UCLan Cyprus που εξηγεί πως ως αποτέλεσμα των παραπάνω εξελίξεων, μέσω κανονιστικών ρυθμίσεων που ανακοινώθηκαν στις 19 Αυγούστου, “η Κεντρική τράπεζα θέσπισε περισσότερο ευνοϊκούς όρους διακράτησης αποθεματικών για τις τράπεζες που δανείζουν περισσότερο – διαθέτουν χαμηλότερα αποθεματικά και υψηλότερα επιτόκια- σε βάρος αυτών που ακολουθούν επιφυλακτική στάση”.
“Τα παραπάνω έχουν πυροδοτήσει φόβους στις ξένες τράπεζες, ότι περισσότερες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να ακολουθήσουν στο μέλλον. Να σημειωθεί, ότι τα ξένα κεφάλαια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο τουρκικό τραπεζικό σύστημα και αποτελούν κύρια πηγή εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων αφού αντιπροσωπεύουν περίπου το 52% του συνόλου των κεφαλαίων του τραπεζικού σύστηματος και οι ξένοι διαθέτουν πλειοψηφικά μερίδια στις 21 εκ των 34 εμπορικών τραπεζών που λειτουργούν στην Τουρκία σήμερα” προσθέτει ο κ.Κοντάκος.
Τα πρόσφατα θετικά σημεία στην τουρκική οικονομία και η σταθεροποίηση της τουρκικής λίρας
“Ο ετήσιος πληθωρισμός ανήλθε τον Αύγουστο στο 15%, το χαμηλότερο επίπεδο για το τρέχον έτος. Η εκτίμησή μου για τον πληθωρισμό είναι ότι θα κινηθεί ακόμη χαμηλότερα τους επόμενους δύο μήνες και θα διαμορφωθεί κοντά ή χαμηλότερα από το 10%, κυρίως λόγω αποτελεσμάτων βάσης από την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους”, εξηγεί και προσθέτει πως συνεπεία των ανωτέρω κινήσεων θα πρέπει να αναμένουμε περαιτέρω σημαντικές μειώσεις του βασικού επιτοκίου αναφοράς της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας μέχρι το τέλος του έτους, κάτι το οποίο διευκολύνεται και από αντίστοιχες μειώσεις που παρατηρούνται διεθνώς λόγω της εντεινόμενης παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
“Η μεταβολή του ΑΕΠ ήταν θετικότερη από την αναμενόμενη για το δεύτερο τρίμηνο του έτους παρά τη συρρίκνωση ετησίως κατά 1,5% έναντι του αντίστοιχου τριμήνου το 2018. Αυτό όμως οφείλεται κυρίως στις αυξημένες κρατικές δαπάνες κατά 3,3% από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο, που χρηματοδοτήθηκαν δια νόμου από έκτακτα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας και δανεισμό. Από την άλλη πλευρά, οι επενδύσεις, ιδιωτικές και δημόσιες, σημείωσαν δραματική κάμψη κατά 23% και η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά 1,1%”, εξηγεί στην ανάλυση του ο κ.Κοντάκος που τονίζει πως για τις επενδύσεις, συγκεκριμένα, “το συγκεκριμένο αποτέλεσε το χειρότερο τρίμηνο στην τελευταία δεκαετία”.
“Τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν ότι απέχει η επίτευξη των στόχων της κυβέρνησης για ανάπτυξη 2,3% και πληθωρισμό στο 5% το 2019. Διαφορετικές εκτιμήσεις του ΔΝΤ, OECD, Παγκόσμιας Τράπεζας και του Bloomberg εκτιμούν ότι η oικονομία της Τουρκίας θα συρρικνωθεί μεταξύ 1,5% και 2,5% φέτος, πριν βελτιωθεί το επόμενο έτος” σημειώνει ο κ.Κοντάκος.
Μέτρα για αύξηση εσόδων και έλλειμμα για πρώτη φορά σε 16 χρόνια
“Το δημοσιονομικό έλλειμα της Τουρκίας για το πρώτο επτάμηνο του 2019 εκτινάχθηκε στα 12 δισ. δολ (+53%, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2018). Προκειμένου να μετριάσει το χάσμα του προϋπολογισμού και λόγω των ανεπαρκών φορολογικών εσόδων, η κυβέρνηση έχει καταφύγει στην άντληση εφάπαξ εσόδων, όπως είναι οι πόροι που προέρχονται από αμειβόμενες απαλλαγές από τη στρατιωτική θητεία και αμνηστία στις παράνομες κατασκευές. Είναι αξιοσημείωτο δε ότι το πρωτογενές ισοζύγιο – το δημοσιονομικό ισοζύγιο χωρίς τις πληρωμές τόκων – παρουσιάζει έλλειμμα για πρώτη φορά σε 16 χρόνια”, εξηγεί ο κ.Κοντάκος.
“Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας έχει συνεχισθεί το 2019 σημειώνοντας πτώση από την αρχή του έτους κατά 9%. Η σταθεροποίηση της Τουρκικής λίρας στα τρέχοντα αυτά επίπεδα τους τελευταίους μήνες, συνδέεται κυρίως με τους παρακάτω τρεις λόγους: πρώτον, τη μετάθεση στο μέλλον της πιθανότητας επιβολής αμερικανικών οικονομικών κυρώσεων λόγω της προμήθειας των S-400. Δεύτερον, τα υψηλά πραγματικά (αποπληθωρισμένα) επιτόκια στην Τουρκία, που ανέρχονται άνω του 4% και αποτελούν συγκριτικά από τα υψηλότερα παγκοσμίως (μετά τα αντίστοιχα στην Ουκρανία και το Μεξικό), κάτι που ελκύει ξένους επενδυτές, που αναζητούν την περίοδο αυτή υψηλές αποδόσεις. Τρίτον, τη σημαντική μείωση του ελλείματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2003 -προηγούμενη σημαντική υποτίμηση της λίρας έχει οδηγήσει σε σημαντική κάμψη των εισαγωγών κατά 19% για τους πρώτους επτά μήνες του 2019, ενώ οι εξαγωγές παρουσιάζουν βελτίωση κατά 3%- όπως και στη γενικότερη πολύ καλή πορεία του τουρισμού” εξήγησε αναλυτικά ο κ.Κοντάκος.
Όλα τα παραπάνω, κατά τον Έλληνα ειδικό, έχουν περιορίσει σημαντικά τις εκροές συναλλάγματος και συνέβαλαν στη σταθεροποίηση της τουρκικής λίρας. Ωστόσο, παρά τη διακράτησή της σε αυτά τα χαμηλά επίπεδα τους τελευταίους μήνες, εμφανίζει μία δυσκολία να ανακάμψει, κάτι που καταδεικνύει ότι η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών παραμένει εύθραστη και δεν έχει αποκατασταθεί, “και αυτό αντανακλάται και στο ασφάλιστρο κινδύνου της Τουρκίας, το οποίο αντικατοπτρίζεται σε συμβάσεις αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου (CDS) και κινείται ψηλά, στις 400 μονάδες βάσης, τον τελευταίο χρόνο”, σημειώνει.
Ο τουριστικός κλάδος στη γείτονα σε ρυθμούς ρεκόρ
“Το τρέχον έτος αναμένεται να σημειωθεί νέο ρεκόρ στον τουρισμό για την Τουρκία, όπως συνέβηκε και το 2018, από την άποψη τόσο του αριθμού των ξένων επισκεπτών όσο και των εσόδων. Ο συνολικός αριθμός των τουριστών για το 2019 αναμένεται να ανέλθει περίπου στα 50 εκατ. από 45,6 εκατ. το 2018, ενώ σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της TurkStat για το πρώτο εξάμηνο του 2019, ο αριθμός των τουριστών που επισκέφθηκαν τη χώρα ανήλθε σε 19,4 εκατ. άτομα, σημειώνοντας αύξηση κατά 13% έναντι της αντίστοιχης περυσινής περιόδου, ενώ τα έσοδα ανήλθαν σε 12,6 δισ. δολ, μια αύξηση 10%” σημειώνει στην ανάλυσή του ο κ.Κοντάκος και προσθέτει ότι η πληρότητα των ξενοδοχείων ανήλθε σε 64% για το πρώτο εξάμηνο με και το μέσο ημερήσιο κόστος διαμονής στα 70 ευρώ σύμφωνα με στοιχεία της Turkish Hotel Association’s (TÜROB). Εξηγεί δε πως η Κωνσταντινούπολη προσέλκυσε το 35% των τουριστών με περίπου 6,8 εκατομμύρια ενώ η Αττάλεια το 27% και η Ανδριανούπολη το 9% (1,8 εκατ.).
“Κατά σειρά χώρας προέλευσης, οι Ρώσοι τουρίστες ανήλθαν σε 2,7 εκατομμύρια σημειώνοντας σημαντική αύξηση (+15%), οι Γερμανοί σε 1,8 εκατ. (+10%) και οι Βούλγαροι σε 1,2 εκατ. (+7%). Είναι αξιοσημείωτο, επίσης, ότι ο αριθμός των Ελλήνων επισκεπτών έχει αυξηθεί σημαντικά στους 670.000 ετησίως, κατά μέσο όρο, την τελευταία δεκαετία 2008-2018, ενώ την προηγούμενη περίοδο 2000-2007 ανέρχονταν ετησίως περίπου σε 360 χιλιάδες”, αναφέρει ο κ.Κοντάκος.
Η πορεία της Τουρκικής οικονομίας την προσεχή περίοδο
“Για την επαννεκίνηση της Τουρκικής οικονομίας απαιτούνται η αποκατάσταση του επενδυτικού κλίματος στο εσωτερικό και η προσέλκυση κεφαλαίων από το εξωτερικό. Οι ξένοι επενδυτές, από την πλευρά τους, χρειάζονται εμπιστοσύνη στις οικονομικές ισορροπίες της χώρας, ιδιαίτερα τον πληθωρισμό και τις πολιτικές προοπτικές”, εξηγεί ο ειδικός επί της οικονομίας που τονίζει ωστόσο πως η Τουρκία “εξακολουθεί να παραμένει μια χώρα υψηλού κινδύνου εν μέσω μιας παρατεταμένης κρίσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με την προμήθεια ρωσικών όπλων και σε πορεία αυξανόμενης έντασης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσον αφορά τις έρευνες φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο αλλά και τις μεταναστευτικές ροές”, εντάσεις που “αποτρέπουν μια βιώσιμη εισροή εξωτερικών κεφαλαίων που θα ωθήσει σε μια νέα δυναμική ανάπτυξης”.
Κατά τον δρα Κοντάκο, “το πιο κρίσιμο στοιχείο της προοπτικής για την Τουρκική οικονομία είναι το περιβάλλον κρίσης το οποίο αναδύεται: το δυσμενές κλίμα της παγκόσμιος οικονομίας και μία εσωτερική πολιτική σκηνή απρόσμενα συνθετότερη μετά τις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης, η οποία οδηγεί στη διάσπαση του κυβερνώντος κόμματος”.
Σωτήρης Κυριακίδης
