Ο οδικός χάρτης για την έναρξη, εντός του 2026, του «Delphi School» -ενός διεπιστημονικού διατομεακού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών για τη χάραξη πολιτικών που λαμβάνουν υπόψη τη διασύνδεση των συστημάτων τροφίμων, της δημόσιας υγείας, της γεωργίας και της κλιματικής αλλαγής, παρουσιάστηκε στην ενότητα «Food Systems, Sustainable Agriculture, Health and Climate Action» (Συστήματα τροφίμων, Βιώσιμη Γεωργία, Υγεία και Δράση για το Κλίμα) στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (Delphi Economic Forum X), που ξεκίνησε σήμερα. Στο πλαίσιο της συνεργασίας του Τμήματος Περιβαλλοντικής Υγείας της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Harvard και του Κέντρου Ερευνών και Εκπαίδευσης Δημόσιας Υγείας της Ακαδημίας Αθηνών καθηγητές από τις ΗΠΑ και την Ελλάδα μίλησαν για τους στόχους του προγράμματος που ξεκίνησε πέρυσι στους Δελφούς ως πλατφόρμα επιστημονικού διαλόγου, ενώ παρουσίασαν πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα στους εν λόγω τομείς και πρότειναν πολιτικές βιωσιμότητας.
Στην παρουσίαση της, που προβλήθηκε διαδικτυακά, η Kari Nadeau, καθηγήτρια του τμήματος John Rock Professor of Climate and Population Studies, στη Σχολή Υγείας του Πανεπιστημίου του Harvard μίλησε για τη διασύνδεση κλιματικής αλλαγής, υγείας και διατροφής. «Τώρα περισσότερο από ποτέ, είναι επιτακτική ανάγκη να δράσουμε, όπως προβλέπει η Δήλωση των Ηνωμένων Εθνών (COP28, ΗΑΕ) για τη Βιώσιμη Γεωργία. Τα συστήματα γεωργίας και τροφίμων θα πρέπει να προσαρμοστούν επειγόντως και να μεταμορφωθούν προκειμένου να ανταποκριθούν στις επιταγές της κλιματικής αλλαγής. Η COP28 υπογράφηκε από 134 χώρες τον Δεκέμβριο του 2023», σημείωσε η κ. Nadeau, υπενθυμίζοντας ότι «πέρυσι, στο φόρουμ των Δελφών, διεθνείς εμπειρογνώμονες και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών εξέτασαν τον κρίσιμο δεσμό αυτών των συγκεκριμένων περιοχών».
Σε ό,τι αφορά τη συνεργασία του Τμήματος Περιβαλλοντικής Υγείας της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Harvard και του Κέντρου Ερευνών και Εκπαίδευσης Δημόσιας Υγείας της Ακαδημίας Αθηνών εξήγησε ότι «δημιουργήσαμε μία πλατφόρμα και συζητάμε, ώστε να έχουμε μια επιστημονική ανταλλαγή βέλτιστων πολιτικών πρακτικών, συζητήσεις προσανατολισμένες σε λύσεις, με στόχο την υποστήριξη των κυβερνήσεων σε εθνικό επίπεδο».
«Ο σχεδιασμός του συστήματος τροφίμων είναι στενά συνδεδεμένος με τη δράση για το κλίμα», υπογράμμισε εξηγώντας ότι ο μετασχηματισμός του συστήματος τροφίμων, που έχει πυλώνες την κατανάλωση, την παραγωγή, την επεξεργασία, τη διανομή και τη μείωση της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων είναι απαραίτητος για τη βελτίωση της υγείας του πλανήτη και της διατροφής των ανθρώπων.
Υπερδιπλάσιοι σε σχέση με την Ευρώπη οι θάνατοι από καύσωνα στην Ελλάδα ανά εκατομμύριο πληθυσμού
Για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία μίλησε ο Καθηγητής Περιβαλλοντικών Επιστημών και Περιβαλλοντικής Υγείας, στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Πανεπιστημίου Harvard (ΗΠΑ), Πέτρος Κουτράκης. Τα τελευταία 40 χρόνια, η παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί περίπου 1,2 βαθμούς Κελσίου, ενώ η μέση θερμοκρασία της περιοχής της Μεσογείου, έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 1,6 βαθμούς, αρκετά υψηλότερα από τον υπόλοιπο κόσμο, είπε και παρουσίασε στοιχεία έρευνας που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine, σύμφωνα με την οποία το 2022 ο καύσωνας στην Ευρώπη οδήγησε σε 114 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού, αντιστοιχία που για την Ελλάδα ήταν περίπου δυόμισι φορές υψηλότερη, στους 280 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Συνολικά, όπως διευκρίνισε, η μελέτη έδειξε ότι 60.000 θάνατοι σημειώθηκαν εκείνο το καλοκαίρι στις ευρωπαϊκές χώρες λόγω του καύσωνα και στην Ελλάδα ο αριθμός των θανάτων ήταν περίπου 3000, με τη θνητότητα να είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες. Ο καθηγητής αναφέρθηκε σε στοιχεία που υποδεικνύουν ισχυρή σχέση μεταξύ της υψηλής θερμοκρασίας και αύξησης του κινδύνου καρδιαγγειακών θανάτων, αλλά και θανάτων που σχετίζονται με εγκεφαλικά επεισόδια, με δυσλειτουργία των νεφρών λόγω ανισορροπίας ηλεκτρολυτών, ενώ πρόσθεσε πως πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η αύξηση εισαγωγών σε νοσοκομεία για ψυχικές παθήσεις, μπορεί να αποδοθεί σε αύξηση της θερμοκρασίας 2-4 μέρες πρωτύτερα.
Το «πιάτο» που μπορεί να αποτρέψει 20.000 θανάτους ετησίως στην Ελλάδα
Τα επικαιροποιημένα δεδομένα σχετικά με τις προτάσεις του EAT – Lancet για υγιεινές και βιώσιμες δίαιτες παγκοσμίως παρουσίασε ο Walter Willett, καθηγητής Επιδημιολογίας και Διατροφής, στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Πανεπιστημίου Harvard (ΗΠΑ).
«Πρέπει να μειώσουμε την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων, πρέπει να βελτιώσουμε τη γεωργική απόδοση και το πιο σημαντικό, χρειαζόμαστε μια διατροφική αλλαγή», σημείωσε ο κ. Willett και παρουσιάζοντας σχηματικά «σε ένα πιάτο» τον διατροφικό στόχο σημείωσε: «Περίπου το μισό πιάτο είναι φρούτα και λαχανικά. Ένα μεγάλο τμήμα είναι τα δημητριακά -ολικής αλέσεως, όχι επεξεργασμένα. Μερικές μέτριες ποσότητες τροφών ζωικής προέλευσης όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά. Αλλά κυρίως φυτικές πηγές πρωτεΐνης όπως όσπρια, ξηροί καρποί και προϊόντα σόγιας. Τα προστιθέμενα λίπη προέρχονται ως επί το πλείστον από υγρά φυτικά έλαια όπως το ελαιόλαδο, σε άλλα μέρη σογιέλαιο, κραμβέλαιο και ίσως μόνο λίγο κορεσμένα λίπη όπως φοινικέλαιο ή ζωικά λίπη». Ο καθηγητής εξήγησε πως η έρευνα έδειξε πως ακολουθώντας αυτό το διατροφικό πλάνο θα μπορούσαν να αποτραπούν εκατομμύρια θάνατοι. «Θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε περίπου το 27% των θανάτων ενηλίκων και αυτή είναι μια συντηρητική εκτίμηση. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 15 εκατομμύρια θανάτους ετησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες», σημείωσε, ενώ πρόσθεσε ότι «περίπου 20.000 θάνατοι ετησίως μπορούν να προληφθούν στην Ελλάδα».
Στις προκλήσεις στην ελληνική ιχθυκαλλιέργεια, αναφέρθηκε η Πρόεδρος του Rauch Foundation Εύα Δουζίνα , μετά από την προβολή σχετικού μίνι ντοκιμαντέρ με τον τίτλο « Μέχρι το τέλος του κόσμου».
«Η υδατοκαλλιέργεια στην Ελλάδα βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Ενώ η παραγωγή έφτασε τους 130.000 τόνους, η δημιουργία θέσεων εργασίας παρέμεινε στάσιμη την τελευταία δεκαετία παρά τις επιδοτήσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων. Είδαμε υψηλού επιπέδου χρεοκοπίες και αθετήσεις δανειακών υποχρεώσεων. Πάνω από το 70% της βιομηχανίας ανήκει πλέον σε ξένους ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ώθηση προς μαζική επέκταση, με βάση την πεποίθηση ότι μεγαλύτερη κλίμακα θα διορθώσει τα δημοσιονομικά προβλήματα», σημείωσε, παρατηρώντας ότι μόνο στη Δυτική Ελλάδα τρεις γειτονικές υδατοκαλλιέργειες παράγουν περισσότερο λαβράκι και τσιπούρα από την Ισπανία, την Ιταλία και την Κύπρο μαζί.
Η ανάπτυξη αυτή, όπως σημείωσε η κ. Δουζίνα, έχει προκαλέσει αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες. «Μπορείτε να φανταστείτε να παραχωρήσετε το ένα τέταρτο της ακτογραμμής του νησιού σας μόνιμα σε έναν κλάδο; Τι συμβαίνει με την υπόλοιπη παράκτια οικονομία, με το ψάρεμα, το κολύμπι, τον τουρισμό μικρής κλίμακας ή ακόμα και το δικαίωμα να περπατάει κάποιος κατά μήκος της ακτής», διερωτήθηκε;
«Το κυρίαρχο μοντέλο υδατοκαλλιέργειας καταναλώνει περισσότερα ψάρια από όσα παράγει και προκαλεί μακροπρόθεσμη, μακροπρόθεσμη περιβαλλοντική βλάβη», υπογράμμισε.
Για τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής στη Λατινική κλιματική Αμερική μίλησε στην παρουσίασή της που προβλήθηκε διαδικτυακά η Lola Castro, Περιφερειακή Διευθύντρια για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, στο Παγκόσμιο Επισιτιστικού Πρόγραμμα UNSCC
«Για να ενισχύσουμε τα συστήματα τροφίμων, πρέπει να ενισχύσουμε χωρίς αποκλεισμούς τις τοπικές αλυσίδες αξίας, προκειμένου να φτάσουν στο τραπέζι μας επαρκείς και θρεπτικές τροφές.
Οι αλυσίδες αξίας πρέπει να είναι προσβάσιμες στους μικροκαλλιεργητές», σημείωσε και αναφέρθηκε σε προσπάθειες με τις κυβερνήσεις της Κεντρικής Αμερικής, που έχουν εξασφαλίσει επαρκή πρόσβαση στην αγορά για τους μικροκαλλιεργητές παραγωγούς, ενισχύοντας την ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.
Μιλώντας για τα συστήματα κοινωνικής προστασίας έδωσε έμφαση στα προγράμματα σχολικής σίτισης που «είναι μια αποτελεσματική πλατφόρμα για την ενίσχυση των αγροτικών οικονομιών, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων μπορεί να αγοραστεί τοπικά, βελτιώνοντας έτσι τη διατροφή των μαθητών, ενώ παράλληλα ενισχύεται η τοπική οικονομία, καθώς οι αγρότες γίνονται προμηθευτές προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας».
Για την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Κλιματική Αλλαγή μίλησε ο Χρήστος Παπαδημητρίου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia (ΗΠΑ). «Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν ήλθε ξαφνικά και από το πουθενά, δουλεύουμε 75 χρόνια πάνω σε αυτό», είπε κάνοντας μία αναδρομή στις τεχνολογικές εξελίξεις με ορόσημο τη στιγμή που το GhatGPT έγινε προσβάσιμο σε όλους. Σε ό,τι αφορά την διασύνδεση Τεχνητής Νοημοσύνης και των περιβαλλοντικών πολιτικών, σημείωσε πως «χρησιμοποιείται ήδη εκτενώς στην έρευνα για την κλιματική αλλαγή και τη διατροφή και διευκολύνει τρομερά την αποτελεσματικότητα κάθε πτυχής της οικονομίας και κυβερνητικής πολιτικής, που περιλαμβάνουν και τον τομέα της ενέργειας». «Αυτό μπορεί να έχει φανταστικό αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή», είπε, προσθέτοντας ότι στον αντίποδα υπάρχει και ο κακός της αντίκτυπος στο περιβάλλον καθώς έχει ήδη πολύ μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα, που προβλέπεται ότι θα διπλασιάζεται κάθε χρόνο. «Η Τεχνητή Νοημοσύνη ήλθε για να μείνει. Αυτό μπορεί να είναι πολύ καλό, αυτό μπορεί να είναι πολύ κακό. Ο ελεγκτικός ρόλος της κοινωνίας είναι σημαντικός και τα χρονικά περιθώρια περιορισμένα», κατέληξε ο καθηγητής.
Στόχος του Σχολείου των Δελφών η υποστήριξη της υλοποίησης πολιτικών για το Κλίμα
Κλείνοντας την εκδήλωση η καθηγήτρια Αντωνία Τριχοπούλου, πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Υγείας και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών μίλησε για τα επόμενα βήματα της Σχολής των Δελφών, που «ξεκίνησε εδώ πέρυσι, στο Φόρουμ των Δελφών από το Πανεπιστήμιο του Harvard και την Ακαδημία Αθηνών», και «δημιουργήθηκε μια πλατφόρμα για την ανταλλαγή επιστημονικών πολιτικών». Η ανάγκη, όπως εξήγησε, προέκυψε με τη συνειδητοποίηση ότι λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των προβλημάτων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, σε διάφορες περιπτώσεις έχουν ληφθεί αποφάσεις -πολιτικές, ή και νομοθετικές- και ο αρμόδιος για τη λήψη της απόφασης δεν ήταν επαρκώς ενημερωμένος για τα επιστημονικά δεδομένα. «Σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαμε να συμβάλουμε στη χάραξη πολιτικών παρέχοντας ενημέρωση σε εκείνους που λαμβάνουν τις αποφάσεις», σημείωσε, διευκρινίζοντας ότι «ο στόχος του σχολείου των Δελφών δεν είναι οι συμμετέχοντες να τους ενημερώσουν ή να τους ευαισθητοποιήσουν, αλλά μάλλον να τους υποστηρίξουν στην υλοποίηση των πολιτικών». Επισήμανε, τέλος, ότι στόχος είναι οι συμμετέχοντες στο Σχολείο να είναι μεταπτυχιακοί και από πολλά επιστημονικά πεδία και τομείς, ενώ περιορισμένος θα είναι ο συνολικός αριθμός τους. «Περάσαμε όλη την ημέρα σχεδιάζοντας τα επόμενα βήματά μας και φιλοδοξούμε ότι του χρόνου θα ξεκινήσει το πρώτο σχολείο Δελφών, εδώ στους Δελφούς», είπε η κ. Τριχοπούλου.
Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος Νίκος Κωνσταντάρας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
