Τον Αύγουστο του 2014, ο Ουμπέρτο Έκο διαψεύστηκε εμφατικά. Το τέλος του καλοκαιριού εκείνης της χρονιάς έφερε την Ελλάδα και την αφημένη για αιώνες αλλά ξακουστή στην αρχαιότητα Αμφίπολη στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
Μακράν έχουν περάσει χρονικά απ’ όταν η χώρα μας βρέθηκε στο κέντρο μιας τόσο μεγάλης επικοινωνιακής «καταιγίδας» λόγω αρχαιολογικού ευρήματος, και πιο συγκεκριμένα ενός ταφικού μνημείου. Ίσως η τελευταία φορά να ήταν όταν ο αείμνηστος Μανώλης Ανδρόνικος αποκάλυψε τους τάφους της Βεργίνας. Όμως τότε, η σύγχρονη τεχνολογία, τα κοινωνικά δίκτυα και η ασύλληπτη ταχύτητα επικοινωνίας δεν υπήρχαν.
Το μικρό καφενείο στη Μεσολακιά του δήμου Αμφίπολης μετεξελίχθηκε σε κέντρο πληροφόρησης και ανταλλαγής ειδήσεων για Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους που έσπευσαν στην περιοχή για να αποκτήσουν πρόσβαση σε στοιχεία σχετικά με ένα ταφικό μνημείο που τα επόμενα χρόνια είχε σκοπό να ταράξει τα θεμέλια της Ιστορίας, της Αρχαιολογίας και της Αρχιτεκτονικής. Ήταν η στιγμή που η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη και η ανασκαφική της ομάδα ανακάλυψαν τη μικρή είσοδο του τάφου που θα τους οδηγούσε σε μια μεγάλη αποκάλυψη.
Δέκα χρόνια από εκείνη την αξιοσημείωτη στιγμή και τη φωτογραφία που έκανε το γύρο του κόσμου με τις δύο ακέφαλες σφίγγες, το ΑΠΕ-ΜΠΕ κάνει μια αναδρομή στην ανασκαφή.
Ο δημοσιογράφος Θεόδωρος Σπανέλης από το γραφείο Τύπου της Περιφέρειας ΑΜΘ ήταν από τους πρώτους που παρευρέθηκαν στην ανασκαφή, τον Αύγουστο του 2014, με την τοπική εφημερίδα της Καβάλας στην οποία εργαζόταν να είναι η πρώτη που δημοσίευσε για μια σημαντική ανακάλυψη στην Αμφίπολη.
«Η είδηση του εντοπισμού δύο ακέφαλων σφιγγών εκτόξευσε την ανασκαφή»
«Το Σεπτέμβριο του 2012», επισημαίνει ο κ. Σπανέλης σε δήλωσή του, «είχε προηγηθεί η αποκάλυψη του εντυπωσιακού μαρμάρινου περιβόλου του ταφικού μνημείου, αλλά μέχρι το τέλος του 2013 δεν υπήρξε καμία πρόσθετη εύρημα, προς απογοήτευση ολόκληρης της ανασκαφικής ομάδας. Στις αρχές του Νοεμβρίου του 2013 ανακαλύφθηκε μια κατασκευή στη νοτιοδυτική πλευρά του περιβόλου, αλλά οι εργασίες σταμάτησαν λόγω του χειμώνα, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει και σε οριστική αναστολή των ανασκαφών, εφόσον δεν υπήρχε άλλος σημαντικός εύρημα πέρα από τον ήδη γνωστό περίβολο».
Τον Ιούλιο του επόμενου έτους, οι ανασκαφές επαναλήφθηκαν φτάνοντας στην ιστορική ημέρα της 8ης Αυγούστου 2014 όταν το τοπικό ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ δημοσιοποίησε πρώτο τον εντοπισμό του ταφικού μνημείου, και μέσα λίγες ώρες, η ανακοίνωση έφερε αναταραχή και παγκόσμιο ενδιαφέρον.
«Η είδηση του εντοπισμού των δύο ακέφαλων σφιγγών», υπογραμμίζει ο κ. Σπανέλης, «σηματοδότησε την άνοδο της ανασκαφής σε πρωτόγνωρες σφαίρες, αποτελώντας όχι μόνο επικοινωνιακό γεγονός αλλά και κυρίως επιστημονικό. Στις 12 Αυγούστου 2014, με την επίσκεψη Σαμαρά στον τύμβο και τις εικόνες που κυριάρχησαν στην παγκόσμια επικοινωνία, ξεκίνησε μια κούρσα ενημέρωσης, εκτιμήσεων και σεναρίων για την ταυτότητα του ‘ένοικου’ του τάφου αλλά και τα μελλοντικά ευρήματα της ανασκαφής».
«Σημαντικές αλλαγές στον τύμβο και εγκαταστάσεις υποστήριξης»
Στα δέκα αυτά χρόνια, ο κ. Σπανέλης παρακολουθεί και μελετά τις ανασκαφικές εργασίες με προσωπικό και δημοσιογραφικό ενδιαφέρον, καθώς είναι λάτρης της ιστορίας και της αρχαιολογίας. Τονίζει συγκεκριμένα ότι τα γεγονότα εκείνης της περιόδου είναι πρωτόγνωρα για την Ελλάδα.
«Το μικρό χωριό της Μεσολακιάς και ο περιβάλλων χώρος του αρχαιολογικού μουσείου της Αμφίπολης», θυμάται, «ήταν κατακλυσμένα με κάμερες και δημοσιογράφους από διάφορες γωνιές του κόσμου που περίμεναν μια νέα ανακοίνωση. Όλες οι ειδήσεις από το υπουργείο ανακοινώνονταν στην αίθουσα ‘Δημήτρης Λαζαρίδης’, στο αρχαιολογικό μουσείο της Αμφίπολης, με τη φωτογραφία του να ξεχωρίζει».
«Δέκα χρόνια αργότερα έχουν γίνει πολλές αλλαγές στον τύμβο Καστά, και όσοι έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν και να παρακολουθήσουν από κοντά το εσωτερικό του ταφικού μνημείου εκφράζουν τον θαυμασμό τους. Παρά τη δημοσιογραφική πίεση για τάχιστη αποκατάσταση του μνημείου ώστε να καταστεί επισκέψιμο, το έργο αυτό δεν είναι καθόλου απλό».
«Οι αλλαγές και οι εργασίες που ήταν απαραίτητες για τη στερέωση του μνημείου ήταν πρωτόγνωρες για ένα μνημείο αυτής της σημασίας», προσθέτει ο κ. Σπανέλης, αλλά πιστεύει ότι οι ενέργειες των αρχών είναι καθοριστικές.
Όπως φαίνεται, η πλήρης αποκατάσταση του τύμβου Καστά απαιτεί χρόνο, καθώς η μελέτη των ευρημάτων θα συνεχιστεί για δεκαετίες. Ωστόσο, όταν το 2027 το μνημείο ανοίξει για το κοινό, θα έχει ολοκληρωθεί το πρώτο σημαντικό κεφάλαιο αυτής της διαδικασίας.
«Στον τύμβο δεν υπάρχουν μυστικά, μόνο επιστημονικά δεδομένα»
Ο Μιχάλης Λεφαντζής, προϊστάμενος του τμήματος Μελετών και Αρχαίων Μνημείων του ΥΠΠΟ, ξεκίνησε την καριέρα του ως αρχιτέκτονας στην ανασκαφική ομάδα που ανακάλυψε το μνημείο και συνέχισε ως μελετητής και επιβλέπων των έργων αποκατάστασης για 12 χρόνια.
Κατά την άποψή του, η μεγάλη ανακάλυψη του ταφικού μνημείου ξεκίνησε δυο χρόνια νωρίτερα, το 2012, όταν ταυτοποίησε διάσπαρτα μέλη του περιβόλου κοντά στον σημερινό Λέοντα της Αμφίπολης. «Αυτή η ανακάλυψη αποτέλεσε την αρχή μιας εξελικτικής πορείας έρευνας για την κατανόηση του μνημείου» δήλωσε.
Αναφερόμενος στις ανασκαφές των τελευταίων δέκα ετών, ο κ. Λεφαντζής επισήμανε ότι η αρχική μικρή ομάδα πίστευε στην αξία αυτού του έργου. «Μετά το 2014, η μικρή ομάδα αριθμούσε περισσότερους ανθρώπους που εκλήθησαν από διάφορες διευθύνσεις του ΥΠΠΟ, οι οποίοι πιστοποίησαν την σημασία του μνημείου»
Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ εκτιμά ότι το ταφικό μνημείο στον τύμβο Καστά θα είναι πλήρως αποκατεστημένο και διαθέσιμο προς επισκέψεις πιθανότατα στα τέλη του 2027, καθώς τα έργα προχωρούν. Ωστόσο, όπως φαίνεται, οι θεωρίες για «μυστικά» του μνημείου δεν θα σταματήσουν εύκολα. Ο κ. Λεφαντζής τονίζει ότι «δεν υπάρχουν μυστικά, παρά μόνο επιστημονικά δεδομένα που αναμένουμε να ερευνήσουμε ευρύτερα για περισσότερες απαντήσεις στο μέλλον».
