Του Χρίστου Καλουντζόγλου
Το 1919 ο κατασκευαστής εργαλείων και κλειδαράς από το Μόναχο, Άντον Ντρέξλερ ίδρυσε το Γερμανικό Εργατικό Κόμμα. Αυτή τη χρονιά ο στρατιώτης Αδόλφος Χίτλερ στο πλαίσιο των καθηκόντων που του είχαν αναθέσει παρακολουθούσε διάφορες συγκεντρώσεις μικρών κομμάτων που είχαν πολιτική δράση στο Μόναχο. Τον Σεπτέμβριο ανέλαβε την παρακολούθηση μίας ομάδας που αποκαλείτο Γερμανικό Εργατικό Κόμμα. Αν και δεν είχε λόγο να παρέμβει στις συζητήσεις, ο Χίτλερ έγινε έξω φρενών όταν ένας ομιλητής υποστήριξε την απόσχιση της Βαυαρίας από τη Γερμανία. Ήταν τέτοιο το πάθος του που ο ομιλητής φρόντισε να αποσυρθεί και ο αρχηγός του κόμματος Ντρέξλερ επισήμανε ότι (ο Χίτλερ) “ έχει γλώσσα που τσακίζει κόκαλα” και “ …θα μπορούσε να μας φανεί χρήσιμος”.
Αυτός ο “ χρήσιμος” παθιασμένος νέος έγινε μέλος του Γερμανικού Εργατικού Κόμματος και το 1920 ενώπιον 2.000 ατόμων στο Μόναχο, παρουσίασε το πρόγραμμα του κόμματος, που -με προτροπή του ιδίου- είχε μετονομαστεί σε Γερμανικό Εθνικοσοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, που έμεινε στην ιστορία με την σύντμηση Nazis.
Ο Χίτλερ, ένας άνθρωπος με περιορισμένη μόρφωση, που περιφρονούσε τους διανοούμενους, “ επένδυσε” στην αίσθηση ταπείνωσης και φόβου που είχαν οι Γερμανοί από την έκβαση του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, πείθοντας τους ακροατές του ότι για όλα τα δεινά τους ευθύνονται οι σοσιαλιστές και οι Εβραίοι. Οι ναζί αλίευαν το ακροατήριό τους στη λεγόμενη μεσαία τάξη όπου κυριαρχούσαν οι προτεστάντες. Την εποχή που η Γερμανία της Βαϊμάρης ήταν ένα λαμπερό παζλ με την τέχνη του Τζορτζ Γκρος, την μουζική του Κουρτ Βάιλ, τα θεατρικά του Μπρεχτ… Αλλά το Βερολίνο ήταν μόλις 4 από τα 62,5 εκατομμύρια των Γερμανών…Στις αγροτικές περιοχές η εικόνα ήταν τελείως διαφορετική και εκεί το κόμμα του Χίτλερ βρήκε γόνιμο έδαφος. Το Βερολίνο ήταν η “ κόκκινη πόλη” για τους ναζί και τα άλλα συντηρητικά κόμματα της Γερμανίας.
Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, ένα “ στοίχημα” με εξαιρετικό ενδιαφέρον για τους πολιτικούς αναλυτές, καταλύθηκε με … δημοκρατικές διαδικασίες, με την ανάδειξη στην εξουσία του ναζιστικού κόμματος, δέκα χρόνια αφότου ο Χίτλερ έγινε μέλος του Γερμανικού Εργατικού Κόμματος. Ήταν, λοιπόν, τόσο έωλο το πολιτικό σκηνικό της Βαϊμάρης, ώστε ένας αμόρφωτος (αλλά ικανός ρήτορας) να παρασύρει τα πλήθη; Μήπως κάποιες πολιτικές δυνάμεις “ ανέθεσαν” στον Χίτλερ να κάνει ένα βρόμικο παιχνίδι, θεωρώντας ότι θα ήταν εύκολο να τον παραγκωνίσουν όταν δεν θα τους ήταν άλλο χρήσιμος;
Η κατάρρευση της Βαϊμάρης και η άνοδος του ναζισμού είναι το λιγότερο γνωστό κεφάλαιο της ναζιστικής Γερμανίας. Ο ιστορικός Benjamin Carter Hett αναλαμβάνει να αφηγηθεί αυτή την περίοδο στο βιβλίο “ Ο θάνατος της Δημοκρατίας/ η πτώση της Βαϊμάρης και η άνοδος του ναζισμού”, αποφεύγοντας τους αφορισμούς και τα εύκολα συμπεράσματα.Διαβάζοντας τη μελέτη του Hett (στην εξαιρετική μετάφραση της Φωτεινής Πίπη) ο αναγνώστης παρακολουθεί την ιστορική εξέλιξη στην κρίσιμη αυτή δεκαετία και φτάνει στα δικά του συμπεράσματα, για το πως ο γιος ενός ασήμαντου Αυστριακού τελωνειακού έφτασε να έχει με το μέρος του τον στρατό και το συντηρητικό κατεστημένο. Και μάλιστα ενώ το κατεστημένο αυτό θεωρούσε ότι “ είχε προσλάβει τον Χίτλερ” για συγκεκριμένη δουλειά και εύκολα θα μπορούσε να τον “ στριμώξει στη γωνία”- όπως χαρακτηριστικά έλεγε τότε ο Πάπεν, πολιτικός του Κόμματος Κέντρου και αντικαγκελάριος του Χίτλερ.
Για να διευκολυνθεί ο αναγνώστης της μελέτης (κυκλοφορεί στη σειρά “ Ιστορία και πολιτική” των εκδόσεων “ διόπτρα”), στην αρχή του βιβλίου υπάρχει μία χρήσιμη παράθεση των προσωπικοτήτων που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις και η συνοπτική παρουσίαση των πολιτικών κομμάτων στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Πρόκειται για πληροφορίες που διευκολύνουν όποιον θέλει να αντιληφθεί πώς ανέβηκε στην εξουσία στο ναζιστικό κόμμα, τί ρόλο έπαιξε η αλαζονία του συντηρητικού κατεστημένου και το -κρίσιμο- γιατί οι μάζες παρασύρθηκαν από τα ψέματα του Χίτλερ. Ενός ανθρώπους που πίστευε ότι οι Γερμανοί ήταν ένας λαός τεμπέληδων, δειλών, αδύναμων, και ανόητων (όπως γράφει στο βιβλίο του Mein Kampf”).
Γιατί όμως θα μπορούσε αυτό το βιβλίο να έχει ενδιαφέρον σήμερα; Μα ακριβώς διότι και στην εποχή μας ακούγονται κραυγές “ νταήδων” και ψίθυροι συνωμοσιολόγων, όπως ακριβώς συνέβαινε και στη Γερμανία μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως όλοι αυτοί -τότε- αναζητούσαν μία “ απολιτική” πολιτική ως διέξοδο από μία σκληρή πραγματικότητα, έτσι και σήμερα οι σειρήνες της περιφρόνησης των πολιτικών επιλογών προσφέρονται ως “ λύση” ή “ διαφυγή” από την πραγματικότητα.
Benjamin Carter Hett, Μετάφραση:Φωτεινή Πίπη
Εκδόσεις διόπτρα, Αθήνα (πρώτη ελληνική έκδοση Νοέμβριος 2019)
