Η κλιματική αλλαγή θα έχει σοβαρότατες συνέπειες σε κάθε τομέα της κοινωνίας μας, μεταξύ άλλων και στη δημόσια υγεία, εκτιμά σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο αναπληρωτής καθηγητής Επιστημών Περιβαλλοντικής Υγείας του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης στο Άμχερστ (University of Massachusetts Amherst) Richard Peltier.
«Δύο -κατά την άποψή μου- είναι οι βασικές προκλήσεις. Πρώτον, το κοινό δεν έχει ακόμα πειστεί ότι η κλιματική αλλαγή θα έχει σοβαρότατες συνέπειες στις κοινωνίες μας, που θα επεκταθούν σε κάθε τομέα: στη γεωπολιτική, την οικονομία, τη γεωργία, τα εμπορικά και βιομηχανικά συμφέροντα και, μετά βεβαιότητας, στη δημόσια υγεία», αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας παράλληλα πως μπορεί να μην γνωρίζουμε επακριβώς πώς θα επηρεάσει το περιβάλλον η κλιματική αλλαγή αλλά «αυτό που γνωρίζουμε, χωρίς καμιά αμφιβολία, είναι ότι θα αλλάξει δραστικά τον κόσμο μας» καθώς και το πώς επηρεάζεται η κοινωνία μας από το περιβάλλον.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση οδηγεί σε περισσότερους από 4 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο ανά τον πλανήτη και ένα μέρος από αυτή προέρχεται από τον καπνό των πυρκαγιών. Γι’ αυτό και ο Αμερικανός επιστήμονας χαρακτηρίζει τους πυροσβέστες, που πρώτοι ρίχνονται στη «μάχη» της κατάσβεσης, μια «γενναία ομάδα επαγγελματιών», ενώ τονίζει πως «με κάθε ανάσα που παίρνει κάποιος -είτε πυροσβέστης είτε απλός πολίτης- σε κάθε τοποθεσία όπου καπνός ρυπαίνει την ατμόσφαιρα, μπορεί να έχει τόσο άμεσες όσο και μακροπροθέσμες επιπτώσεις για την υγεία του».
Ο Αμερικανός ειδικός στην Περιβαλλοντική Υγεία υπογραμμίζει ακόμα ότι «δεν υπάρχει καμιά ποσότητα “ασφαλούς” ρύπανσης», αλλά καθώς δεν είναι δυνατό να μηδενίσουμε το ποσοστό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να το μειώσουμε στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο.
«Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι που μπορούμε να προστατευτούμε από την ατμοσφαιρική ρύπανση: να μειώσουμε την προσωπική μας έκθεση (σε τέτοιου είδους ρύπους) ή να απαιτήσουμε από τις κυβερνήσεις μας να μειώσουν τις επιβλαβείς εκπομπές στις πόλεις μας», σημειώνει ο Αμερικανός επιστήμονας και προτείνει διάφορους τρόπους (αυτο)προστασίας, όπως το να αποφεύγουμε να βρισκόμαστε σε εξωτερικό χώρο, όταν η ποιότητα της ατμόσφαιρας είναι κακή, και να παραμένουμε σε κλειστό χώρο, με τα παράθυρα κλειστά ή να μεταθέτουμε τις εξωτερικές μας δραστηριότητες για τις ώρες εκείνες της ημέρας που είναι καλύτερη η ατμόσφαιρα. «Για παράδειγμα, αν αποφεύγουμε να αθλούμαστε κατά τη διάρκεια των ωρών αιχμής είναι μια καλή στρατηγική ώστε να μειώσουμε την έκθεσή μας σε αστική ρύπανση που σχετίζεται με το κυκλοφοριακό», λέει χαρακτηριστικά.
Προτείνει, δε, ως μέτρα (αυτο)προστασίας τη χρήση ειδικών πιστοποιημένων μασκών ή φίλτρων αέρα στους χώρους, όπου περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, ενώ προχωρά κι ένα βήμα παραπέρα προτείνοντας ακόμα και τη δημιουργία χώρων «καθαρού αέρα» σε δημόσια κτίρια- σχολεία, νοσοκομεία κ.ά. Στο πλαίσιο αυτό τονίζει πόσο σημαντική είναι η άσκηση πίεσης από τους πολίτες στους κυβερνώντες ώστε να αντιληφθούν πόσο πραγματικά σημαντικό είναι το ζήτημα του «κακού» αέρα, στον οποίο όλοι είμαστε εκτεθειμένοι.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Richard Peltier στη Σοφία Παπαδοπούλου για το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:
Ερ.: Πώς συνδέεται η κλιματική αλλαγή με τη δημόσια υγεία; Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις;
Απ.: Η κλιματική οδηγεί σε πραγματικά ποικιλόμορφες αλλαγές στο περιβάλλον μας. Αυτές περιλαμβάνουν αλλαγές στις βροχοπτώσεις, την ισχύ μεγάλων καταιγίδων, την αύξηση της θαλάσσιας στάθμης και -φυσικά- τη θερμοκρασία. Αυτές οι αλλαγές δεν είναι ενιαίες σε όλο τον πλανήτη- σε ορισμένα μέρη, επί παραδείγματι, θα σημειωθούν περισσότερες βροχοπτώσεις, ενώ σε άλλα λιγότερες. Η δημόσια υγεία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον μας και η κλιματική αλλαγή “οδηγεί” πολλές απ’ αυτές τις αλλαγές. Βλέπουμε ήδη αλλαγές στη διασπορά των μεταδιδόμενων νόσων, την ποιότητα των υπόγειων υδάτων, τη γεωργική παραγωγικότητα κ.ά.
Δύο -κατά την άποψή μου- είναι οι βασικές προκλήσεις. Πρώτον, το κοινό δεν έχει ακόμα πειστεί ότι η κλιματική αλλαγή θα έχει σοβαρότατες συνέπειες στις κοινωνίες μας, που θα επεκταθούν σε κάθε τομέα: στη γεωπολιτική, την οικονομία, τη γεωργία, τα εμπορικά και βιομηχανικά συμφέροντα και, μετά βεβαιότητας, στη δημόσια υγεία. Το άλλο βασικό ζήτημα, για το οποίο δεν έχουμε καλή, συγκεκριμένη γνώση είναι πώς η αλλαγή του κλίματος θα επηρεάσει το περιβάλλον. Αυτό που γνωρίζουμε, ωστόσο, χωρίς καμιά αμφιβολία, είναι ότι η κλιματική αλλαγή θα αλλάξει δραστικά τον κόσμο μας. Κι ως αποτέλεσμα αυτού, θα αλλάξει και το πώς επηρεάζεται η κοινωνία μας από το περιβάλλον.
Ερ.: Οι εικόνες από τις πρόσφατες πυρκαγιές στη Σιβηρία ήταν σοκαριστικές… είδαμε ζώα να καίγονται μέχρι θανάτου και το περιβάλλον να καταστρέφεται με αδιανόητο τρόπο. Τι εμπεριέχει ο καπνός μιας τέτοιας πυρκαγιάς και γιατί είναι επικίνδυνος; Μειώνεται ο κίνδυνος εάν κάποιος είναι (γεωγραφικά) μακρύτερα και μέχρι ποια απόσταση μπορούν να “ταξιδέψουν” οι επικίνδυνες συνέπειές της;
Απ.: Ο καπνός της πυρκαγιάς είναι ένα μείγμα σωματιδίων και αερίων που απελευθερώνονται όταν δασικά υλικά, όπως δέντρα, θάμνοι και χόρτο καίγονται. Ο καπνός της πυρκαγιάς είναι πολύ σημαντικός για την ανθρώπινη υγεία- όταν εκτιθέμεθα σ’ αυτού του είδους τον καπνό, αυτά τα σωματίδια και τα αέρια εισέρχονται στα πνευμόνια μας και διασπείρονται σε όλο το σώμα μας. Αυτό προκαλεί πολλά προβλήματα, μεταξύ αυτών καθιστά πολύ πιο σοβαρές τις πνευμονικές και καρδιαγγειακές παθήσεις. Γνωρίζουμε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση οδηγεί σε περισσότερους από 4 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο ανά τον πλανήτη και ένα μέρος από αυτή τη ρύπανση προέρχεται από τον καπνό των πυρκαγιών.
Καθώς ο καπνός των πυρκαγιών μεταφέρεται με τον αέρα σε διαφορετική τοποθεσία, είθισται να «αραιώνει» και οι συγκεντρώσεις (σωματιδίων και αερίων) να είναι χαμηλότερες. Ωστόσο, ταυτόχρονα, αυτοί οι ρυπαντικοί παράγοντες αναμειγνύονται με τις τοπικές πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τα αυτοκίνητα, τα φορτηγά και τα εργοστάσια της περιοχής μας και μπορούν να συνδυαστούν και να δημιουργήσουν διάφορα είδη ρύπανσης, η οποία είναι πιθανόν επίσης επιβλαβής για την υγεία μας. Αλλά η επιστημονική κοινότητα δεν έχει ακόμα μια καλή εικόνα για το εάν αυτό είναι σημαντικό για τη δημόσια υγεία.
Βάσει των διαθέσιμων επιστημονικών δεδομένων δεν υπάρχει καμιά ποσότητα «ασφαλούς» ρύπανσης. Ωστόσο, δεν είναι ίσως δυνατό να μειώσουμε στο μηδέν το ποσοστό ρύπανσης, γι’ αυτό και το καλύτερο είναι να μειώσουμε το ποσοστό ρύπανσης στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο. Στην περίπτωση πυρκαγιών, όπου έχουμε πολύ μικρό έλεγχο στις εκλύσεις, η καλύτερη λύση είναι να μειώσουμε ενεργά την έκθεσή μας σ’ αυτές λαμβάνοντας προστατευτικά μέτρα όποτε μπορούμε- κι αυτό είναι αληθές ακόμα και για την «αραιωμένη» ατμοσφαιρική ρύπανση που έχει «ταξιδέψει» χιλιάδες χιλιόμετρα. Η ρύπανση από μεγάλες πυρκαγιές διαχέεται συνήθως σε ολόκληρο τον πλανήτη και θα ήταν αναμενόμενο να δούμε ρύπους απ’ αυτή την πυρκαγιά σε τοποθεσίες κατά μήκος της Ελλάδας.
Ερ.: Θα πρέπει να ανησυχούμε για τους πυροσβέστες; Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος για την υγεία τους από την έκθεσή τους σε τέτοιου είδους πυρκαγιές;
Απ.: Θα πρέπει σίγουρα να μας απασχολεί η έκθεση των πυροσβεστών (σε τέτοιου είδους συνθήκες). Επιπροσθέτως των άμεσων συνεπειών που σχετίζονται με τις προσπάθειες κατάσβεσης μιας πυρκαγιάς, εκτίθενται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης καθώς είναι πολύ κοντά στις εστίες της φωτιάς. Οι πυροσβέστες είναι μια γενναία ομάδα επαγγελματιών, που συχνά εκτίθενται σε πολύ υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης εξαιτίας της δουλειάς τους, επομένως είναι λίγο δύσκολο να πει κανείς πώς η έκθεση στον καπνό μιας δασικής πυρκαγιάς είναι λιγότερο ή περισσότερο επιβλαβής απ’ ό,τι η έκθεση στον καπνό μιας φωτιάς σε κάποιο κτίριο. Αλλά θα ήταν ασφαλές να πει κανείς πως με κάθε ανάσα που παίρνει κάποιος -είτε πυροσβέστης είτε απλός πολίτης- σε κάθε τοποθεσία όπου καπνός ρυπαίνει την ατμόσφαιρα μπορεί να έχει τόσο άμεσες όσο και μακροπροθέσμες επιπτώσεις για την υγεία του.
Ερ.: Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, το οποίο είναι σημαντικό όχι μόνο για τις μεγάλες πρωτεύουσες του πλανήτη, όπως π.χ. το Πεκίνο, αλλά για όλο τον κόσμο. Οι εισπνεόμενοι ρύποι θεωρούνται υπαίτιοι για εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ανά τον πλανήτη. Πώς μπορεί να προστατευτεί κάποιος που ζει σ’ ένα μολυσμένο περιβάλλον;
Απ.: Η ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει περίπου 4 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο στον πλανήτη και πολλοί απ’ αυτούς τους θανάτους καταγράφονται σε μολυσμένα αστικά περιβάλλοντα. Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι που μπορούμε να προστατευτούμε από την ατμοσφαιρική ρύπανση: να μειώσουμε την προσωπική μας έκθεση (σε τέτοιου είδους ρύπους) ή να απαιτήσουμε από τις κυβερνήσεις μας να μειώσουν τις επιβλαβείς εκπομπές στις πόλεις μας.
Σε ό,τι αφορά τη μείωση της προσωπικής μας έκθεσης, υπάρχουν αρκετοί αποτελεσματικοί τρόποι για να το πετύχουμε αυτό για τον εαυτό μας και τις οικογένειές μας. Δεν είναι όλες οι στρατηγικές εφικτές σε κάθε κατάσταση, αλλά εάν είναι δυνατόν, θα πρέπει να εγκαταλείπουμε μια περιοχή και να πηγαίνουμε σε λιγότερα μολυσμένα περιβάλλοντα, όταν υπάρχει πρόβλεψη για κακή ποιότητα αέρα. Καθώς, ωστόσο, αυτό δεν είναι πρακτικό για πολλούς ανθρώπους, θα πρέπει να κάνουμε προσωπικές επιλογές ώστε να μειώσουμε την έκθεσή μας (σε ρύπους) όσο το δυνατόν περισσότερο. Αυτό ενδέχεται να περιλαμβάνει να αποφεύγουμε να βρισκόμαστε σε εξωτερικό χώρο όταν η ποιότητα της ατμόσφαιρας είναι κακή και να παραμένουμε σε κλειστό χώρο, με τα παράθυρα κλειστά ή να μεταθέτουμε τις εξωτερικές μας δραστηριότητες για τις ώρες εκείνες της ημέρας που είναι καλύτερη η ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, αν αποφεύγουμε να αθλούμαστε κατά τη διάρκεια των ωρών αιχμής είναι μια καλή στρατηγική ώστε να μειώσουμε την έκθεσή μας σε αστική ρύπανση που σχετίζεται με το κυκλοφοριακό.
Τον τελευταίο καιρό έχουν κάνει την εμφάνισή τους κάποιες τεχνολογίες που μπορεί να είναι χρήσιμες σε ό,τι αφορά τη μείωση της έκθεσης (σε ρύπους), όπως το να φορά κάποιος πιστοποιημένες μάσκες τύπου N95 ή να χρησιμοποιεί φίλτρα δωματίου στο σπίτι ή τον χώρο εργασίας του. Θα πρέπει να τοποθετηθεί ένα τέτοιο φίλτρο εκεί που ο καθένας περνάει τον περισσότερο χρόνο της ημέρας του, που είναι συνήθως η κρεβατοκάμαρά του καθώς θα πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμα και στον ύπνο μας είμαστε εκτεθειμένοι σε τέτοιου είδους ρύπους.
Μπορούν επίσης οι πολίτες να πιέσουν τους εκπροσώπους τους στην κυβέρνηση να λάβουν σοβαρά υπόψη τους την κακή ποιότητα αέρα που αναπνέουμε. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων, την παροχή χρήσιμων πληροφοριών και στοιχείων στους ανθρώπους που τα χρειάζονται ή ακόμα και να δημιουργηθούν «δωμάτια καθαρού αέρα». Οι χώροι αυτοί μπορούν να είναι δωμάτια σε κτίρια, σχολεία, νοσοκομεία ή άλλα κυβερνητικά κτίρια, με μεγάλα συστήματα φιλτραρίσματος (του αέρα) προκειμένου να μπορούν να τα χρησιμοποιούν οι άνθρωποι όταν η ατμόσφαιρα είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, κυρίως για τις ευάλωτες ομάδες, όπως οι ασθενείς, οι ηλικιωμένοι ή τα παιδιά, που τα πνευμόνια τους βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης.
