«Στα χέρια σας κρατάτε εικόνες από τις ζωές πραγματικών ανθρώπων. Κάποιες από αυτές τις ιστορίες είχαν αναρτηθεί στα social media και στα ιστολόγια που διατηρώ. Κάποιες είναι καινούριες. Είναι ιστορίες ανθρώπων που συνάντησα, που άγγιξα, που αγκάλιασα, που έκλαψα και που γέλασα μαζί τους. Ό,τι περιγράφεται σε αυτές τις σελίδες είναι αληθινό, μόνο τα ονόματα αλλάζουν και αυτό για να είναι σίγουρο πως δεν θα φανερώσω την ταυτότητά τους. Και δεν πρέπει να φανερωθεί η ταυτότητά τους γιατί όλοι αυτοί έτρεξαν για να κρυφτούν από τον πόλεμο και τον θάνατο. Δεν έχουν εξάλλου σημασία τα ονόματα γιατί οι ιστορίες αυτές είναι κοινές. Γιατί είναι κοινή η αγωνία του ανθρώπου να βρει ένα μέρος όπου δεν θα πεινάει και δεν θα κρυώνει, ούτε αυτός μα ούτε και το παιδί του». Με αυτόν τον τρόπο, η Ελένη Καραγιάννη, εικαστικός/εκπαιδευτικός εικαστικής αγωγής, συντονίστρια εκπαίδευσης προσφύγων στο Κέντρο Φιλοξενίας του Σχιστού σκιαγραφεί την «ταυτότητα» του βιβλίου της, «Το Ημερολόγιο μιας Δασκάλας» (εκδ. 24 Γράμματα), με ιστορίες για το προσφυγικό.
«Πρόκειται για ιστορίες και βιώματα προσωπικά, όπως τα έζησα μέσα σε όλη μου την πορεία ως δασκάλα εικαστικής αγωγής αλλά και ως δασκάλα που εμπλέκεται στο διαπολιτιστικό ζήτημα στο δημόσιο σχολείο. Καταγράφω ιστορίες παιδιών, την αγωνία τους να επιβιώσουν και να ενταχθούν στην κοινωνία», εξηγεί στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού- Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM» η Έλενα Καραγιάννη.
«Το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι ιστορίες από το προσφυγικό, όπως τις έζησα από το 2015 και μετά, αρχικά ιστορίες από τις δομές της Αττικής (2015-2016), που ως εθελόντρια δασκάλα συντονίζαμε ομάδες εκπαιδευτικών και προσφέραμε εκπαίδευση “πρώτων βοηθειών”, όπως μας άρεσε να το λέμε, και στη συνέχεια ιστορίες κυρίως από τη δομή του Σχιστού, όπως τις έζησα με τον θεσμικό πλέον ρόλο της συντονίστριας εκπαίδευσης προσφύγων, αλλά και με την αλληλεπίδραση που είχα με τους ανθρώπους αυτούς», σημειώνει.
Πέραν των ιστοριών αυτών, το βιβλίο περιλαμβάνει ιστορίες από την εμπειρία της κ. Καραγιάννη στη Ρουάντα, όπου, όπως λέει, είχε το προνόμιο να βρεθεί το 2014 και να μελετήσει την ιστορία και το εκπαιδευτικό της σύστημα στη χώρα αυτή. «Επέλεξα να μπει αυτό το κεφάλαιο στο βιβλίο προκειμένου να δείξω από πού περίπου έρχονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι του αναπτυσσόμενου κόσμου, τις αγωνίες τους και τι τους κάνει να έρχονται στη δική τους γωνιά του πλανήτη για να βρουν κάτι καλύτερο», επισημαίνει η κ. Καραγιάννη.
Εξηγεί, δε, ότι το τελευταίο κομμάτι του βιβλίου είναι αφιερωμένο «στα παιδιά που έζησα από το 1999 μέχρι τις μέρες μας στις σχολικές τάξεις του δημοσίου σχολείου, δίνοντας έμφαση σε παιδιά που είναι όχι μόνο μεταναστευτικής καταγωγής, αλλά εκείνα τα παράξενα παιδιά, παιδιά τσιγγάνους, παιδιά με διαταραχές, τις ιδιαίτερες εμπειρίες που συμβαίνουν μέσα σε μια σχολική τάξη».
Από «μειονότητες» οι αντιδράσεις – Ισχυρό το κύμα αλληλεγγύης
Σήμερα, οι προκλήσεις στο πεδίο είναι πολλές και συνεχόμενες, αλλά τα πράγματα ήταν μάλλον πιο δύσκολα 20 χρόνια πριν, με τα παιδιά των Αλβανών μεταναστών, που ήρθαν στην Ελλάδα. «Μάλλον ήταν πιο δύσκολα τα πράγματα τότε, όταν τα παιδιά των Αλβανών μεταναστών έρχονταν στη χώρα, με την έλλειψη υποστηρικτικών δομών εκείνα τα χρόνια. Τότε, οι οικογένειες ήταν ουσιαστικά μόνες τους στο να ενταχθούν και να μπουν στην κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια είναι λίγο διαφορετικά τα πράγματα. Σαφώς και υπάρχει πιο οργανωμένο το ρατσιστικό μέτωπο, ωστόσο την κοινωνία μας τη διακρίνει η αγάπη και η αλληλεγγύη για το προσφυγικό, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμα», εξηγεί η κ. Καραγιάννη.
Η ίδια έχει βιώσει στο «πετσί» της περιστατικό ρατσιστικής βίας, με την εισβολή μιας ομάδας ακραίων, υπό τον πρώην βουλευτή της ΧΑ Γιάννη Λαγό, στο σχολείο όπου δίδασκε. «Ήταν η πρώτη χρονιά που εργαζόμουν ως συντονίστρια εκπαίδευσης προσφύγων και ήταν ένα από τα σχολεία (Α’ Δημοτικό Νέου Ικονίου), που προετοιμάζαμε για να δεχθούν 25 παιδάκια από το Αφγανιστάν. Συσπειρώθηκε ένα μέτωπο από τον πρώην βουλευτή Γιάννη Λαγό κι έγινε εισβολή μέσα στο σχολείο», λέει και θυμάται πώς στοχοποιήθηκε στη συνέχεια για κάποια κείμενα που έγραψε σε σχέση με το περιστατικό.
«Σε πάρα πολλά σχολεία, εκείνο το διάστημα, έγινε προσπάθεια να οργανωθούν τέτοιες αντιδράσεις, από μειονότητες, όπως αποδείχθηκε τελικά. Από το 2016 που λειτουργεί το επίσημο πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας για την εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων δεν έχουν σταματήσει οι εντάσεις και μικρές ομάδες προσπαθούν να δημιουργήσουν προβλήματα, πότε στοχοποιώντας τους εκπαιδευτικούς, πότε παιδιά. Είναι κάτι που είναι στην καθημερινή μας ρουτίνα, ωστόσο αυτό που πάντα θέλω να τονίζω και να επισημαίνω είναι ότι δεν είναι η πλειονότητα των γονέων αυτοί οι άνθρωποι», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Καραγιάννη.
Όπως τονίζει, η δική της εμπειρία είναι ότι «τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα ισχυρό κύμα αλληλεγγύης υπέρ των προσφύγων κι εμείς που ζούμε στο ελληνικό σχολείο και στην ελληνική οικογένεια το ζούμε αυτό καθημερινά. Οι Έλληνες δεν είναι ρατσιστές, οι Έλληνες έχουν σταθεί πάρα πολύ θετικά απέναντι στα παιδιά αυτά, που δεν είναι “εύκολα” παιδιά, φέρουν ψυχικά τραύματα και εμπειρίες δύσκολες και χρειάζονται υποστήριξη».
Μικροί πολιτισμικοί διαμεσολαβητές με «όπλο» τη γλώσσα
Δεν είναι λίγες οι φορές που τα προσφυγόπουλα καλούνται να παίξουν τον ρόλο του γλωσσικού-πολιτισμικού «διαμεσολαβητή» ανάμεσα στους γονείς τους και την υπόλοιπη κοινωνία, καθώς μαθαίνουν γρηγορότερα και σε κάθε περίπτωση ευκολότερα τη γλώσσα.
«Τα παιδιά έχουν πιο άμεσα κίνητρα (εκμάθησης της γλώσσας) από τους γονείς τους, οι οποίοι περιμένουν το ταξίδι μετάβασης στις χώρες του Βορρά. Τα παιδιά έχουν τη λαχτάρα να παίξουν με τους συμμαθητές τους, να μάθουν το καινούργιο… Πολλές φορές τα παιδιά αυτά μας βοηθούν κι εμάς να επικοινωνήσουμε με τους γονείς ή για ό,τι άλλες ανάγκες υπάρχουν. Τα παιδιά είναι πολύ ανθεκτικά, πολύ υπομονετικά κι έχουν ενέργεια μέσα τους, που μας γεμίζει κι εμάς ελπίδα!», τονίζει η κ. Καραγιάννη, επισημαίνοντας την ανάγκη να μην «σκαλίζουμε» τις άσχημες μνήμες στο παρελθόν των παιδιών αυτών, από τις δυσκολίες του πολέμου και το μακρύ ταξίδι της προσφυγιάς.
«Δεν θέλουμε να τους θυμίζουμε αυτές τις εμπειρίες και η κατεύθυνση που δίνουμε στους δασκάλους των σχολείων είναι να αποφεύγουν να “σκαλίζουν” αυτό το παρελθόν. Ίσως να έχει νόημα να γίνεται αυτό σε μία συνεδρία με τον κοινωνικό λειτουργό ή τον ψυχοθεραπευτή, στην καθημερινότητά τους όμως δεν έχει νόημα», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Καραγιάννη, η οποία είναι συντονίστρια εκπαίδευσης στο Σχιστό από το 2016, ενώ έχει ιδρύσει και την ακτιβιστική ομάδα εκπαιδευτικών και καλλιτεχνών «Δίκτυο Τέχνης και Δράσης».
Σοφία Παπαδοπούλου
*Τις φωτογραφίες παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Καραγιάννη
