ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1951: «Έχομεν προσαράξει δεξιά Φαλκονέρας. Έχομεν κλίσιν προς τα δεξιά και διαρκώς βυθιζόμεθα».
Για πρώτη φορά δημοσιοποιούνται εικόνες από το ατμόπλοιο ΑΔΡΙΑΣ, το μοναδικό ναυάγιο της Φαλκονέρας, το οποίο βυθίστηκε πριν από 73 χρόνια λόγω προσάραξης. Οι φωτογραφίες προέρχονται από τον ερευνητή Κώστα Θωκταρίδη και την ομάδα του, και λήφθηκαν στις αρχές Σεπτεμβρίου. Το ναυάγιο βρίσκεται κοντά στον κάβο Παναγία των ρευμάτων της Φαλκονέρας. «Η θαλάσσια περιοχή έχει έντονα υποβρύχια ρεύματα και το ναυάγιο εντοπίζεται σε βάθος 24,5 μέτρων με την πλώρη του αναστραμμένη. Διακρίνονται οι ρηγματώσεις που προκλήθηκαν τον Οκτώβριο του 1951. Ξεχωρίζουν ακόμη τα παράθυρα και οι καμπίνες του πλοίου. Τα διαμερίσματα στο πρωραίο τμήμα του σκάφους ήταν τα πρώτα που πλημμύρισαν. Το υπόλοιπο τμήμα του πλοίου έχει καταστραφεί από τη σταδιακή ανέλκυση που ακολούθησε με σκοπό την πώληση των μετάλλων. Η υποβρύχια ορατότητα είναι εξαιρετική, ενώ στο ναυάγιο υπάρχει πλούσια θαλάσσια ζωή», δήλωσε ο κ. Θωκταρίδης, περιγράφοντας την ιστορία του ναυαγίου που ερευνά εδώ και χρόνια.
Το ναυάγιο του «Αδρίας»
Το ατμόπλοιο ΑΔΡΙΑΣ, με πλοίαρχο το Γεράσιμο Φωκά και πλήρωμα 78 ανδρών, μετέφερε 538 επιβάτες που επιβιβάστηκαν από το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο και τα Χανιά (Σούδα) της Κρήτης, με προορισμό τον Πειραιά.
Στις 04:15 ξημερώματα της 6ης Οκτωβρίου 1951, ενώ έπνεε βορειοανατολικός άνεμος με βροχοπτώσεις, ακούστηκε ένας μεγάλος θόρυβος και ακολούθησε ισχυρό τράνταγμα, που ξύπνησε τους περισσότερους επιβάτες από τον ύπνο τους. Ο ΑΔΡΙΑΣ προσέκρουσε στη Φαλκονέρα με ταχύτητα κοντά στους 13 κόμβους. Ο καπετάνιος βρισκόταν στην καμπίνα του, καθώς η βάρδια στη γέφυρα είχε ανατεθεί στον ύπαρχο. Η πρόσκρουση προήλθε από την παρεκκλίση της πορείας του σκάφους, επηρεασμένη από τους βορειοανατολικούς ανέμους της περιοχής. Ο ύπαρχος έκανε αμέσως κράτει τις μηχανές, και το πλοίο απομακρύνθηκε από την ακτή, αλλά ο καπετάνιος στις καθοριστικές στιγμές έδωσε εντολή για νέα προσάραξη στα βράχια της Φαλκονέρας. Η ενέργεια αυτή αποδείχθηκε σωτήρια για τους επιβάτες, καθώς το πλοίο πλησίασε κοντά στην ακτή και αποφεύχθηκε η άμεση βύθιση.
Το πλοίο παρέμενε φωτισμένο και οι επιβάτες συγκεντρώθηκαν στην αριστερή πλευρά.
Ο πλοίαρχος διέταξε τον ραδιοτηλεγραφητή να στείλει σήμα κινδύνου, το οποίο εξέπεμψε ο ΑΔΡΙΑΣ με μορσική τηλεγραφία. Το σήμα ελήφθη από τα ατμόπλοια ΒΟΙΩΤΙΑ και ΤΕΤΗ, τα οποία το μετέδωσαν στο ατμόπλοιο ΑΙΓΑΙΟΝ, το οποίο με τη σειρά του ενημέρωσε τον παράκτιο σταθμό ΑΘΗΝΑΙ ΡΑΔΙΟ, που τότε βρισκόταν στη Βάρη. Ο σταθμός αυτός ενημέρωσε τις ναυτικές και λιμενικές αρχές, ενώ η υπηρεσία του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας απέστειλε επείγοντα τηλεγραφήματα στις λιμενικές αρχές της Κρήτης για τα ονόματα των επιβαινόντων από το νησί.
Ο ασύρματος του ΑΔΡΙΑ σταμάτησε να λειτουργεί στις 07:30 το πρωί, όταν εξέπεμψε το δραματικό ραδιοτηλεγράφημα: «Έχομεν προσαράξει δεξιά Φαλκονέρας. Έχομεν κλίσιν προς τα δεξιά και διαρκώς βυθιζόμεθα», και στη συνέχεια το πλοίο εγκαταλείφθηκε.
Στον τόπο της προσάραξης έφθασαν τα επιβατηγά ατμόπλοια IΩΝΙΑ και AIΓAIO, το μότορσιπ ΓΕΩΡΓΙΟΣ και το αρματαγωγό Π.Ν. ΑΞΙΟΣ.
Η αποβίβαση στη Φαλκονέρα
Όταν ξημέρωσε, ο πλοίαρχος διέταξε την καθέλκυση των λέμβων για την αποβίβαση των επιβατών σε απόκρημνο σημείο του νησιού. Στη διαδικασία συμμετείχαν μέλη του πληρώματος και επιβάτες του φορτηγού πλοίου «Αντώνιος Πατέρας», συμπεριλαμβανομένου του πλοιάρχου Λαιμού, οι οποίοι βοήθησαν στην απομάκρυνση από τον ΑΔΡΙΑ.
Όλοι οι επιβάτες και το πλήρωμα επιβιβάστηκαν στα πλοία που έσπευσαν για βοήθεια, εκτός από την επιβάτισσα Ευθαλία Καρύδα, η οποία βρέθηκε στη θάλασσα και πνίγηκε. Όπως κατέθεσε η αδελφή της, η Παρασκευή Δασκαλάκη: «Εγώ, η αδελφή μου και η μικρή Στέλλα Χακατίδου επιβιβασθήκαμε στον ΑΔΡΙΑ από το Ηράκλειο. Ξυπνήσαμε έντρομες και η αδελφή μου, καταληφθείσα από νευρική ταραχή, έσπευσε πρώτη στην πρύμνη όπου είχαν συγκεντρωθεί και άλλοι επιβάτες. Την είδα να πηδά την κουπαστή και να πιάνεται από ένα συρματόσχοινο που είχε προσδέσει το πλήρωμα στους βράχους της Φαλκονέρας. Παρά τις συστάσεις μου, αυτή επέμενε να βγει στην ξηρά. Δυστυχώς, δεν τα κατάφερε και σε μια στιγμή, προφανώς κουρασμένη, άφησε το σχοινί και έπεσε στη θάλασσα. Την ακούσαμε να φωνάζει βοήθεια και ο χωροφύλακας Ι.Φακιολάκης έβγαλε το ατομικό του σωσίβιο και το έριξε στη θάλασσα. Παρά τις αναζητήσεις μας, εκείνη δεν βρέθηκε ποτέ».
Το πόρισμα της Επιτροπής
Σύμφωνα με το πόρισμα 58/1952 του Ανώτατου Συμβουλίου Ναυτικών Ατυχημάτων, η προσάραξη του ΑΔΡΙΑΣ επήλθε λόγω καιρικών συνθηκών ή τυχόν εσφαλμένων πορειών. Η επιτροπή απάλλαξε τον πλοίαρχο από ευθύνες και επέρριψε ευθύνες στον ύπαρχο και τον ανθυποπλοίαρχο που ήταν στη γέφυρα τη στιγμή της προσάραξης.
Η προσάραξη που κατέληξε σε ναυάγιο
Το πλοίο προσάραξε στη Φαλκονέρα, πάνω σε δύο διαφορετικές ξέρες, με αποτέλεσμα να υποστεί ρήγμα 12 μέτρων. Δόθηκε εντολή για αποκατάσταση του ρήγματος με συνεργείο δυτών. Στο πλαίσιο ελάφρυνσης του πλοίου, ρίχτηκαν στη θάλασσα τρόφιμα και μεγάλες ποσότητες κρεάτων που μετέφερε το βαπόρι, γεγονός που προσέλκυσε καρχαρίες και καθυστέρησε τις εργασίες στεγανοποίησης. Τελικά, η στεγανοποίηση ολοκληρώθηκε με επιτυχία, αλλά ο καιρός άλλαξε σε ισχυρό νοτιοανατολικό και τα συνεργεία ανέλκυσης αναχώρησαν για τη Μήλο. Όταν επέστρεψαν τρεις ημέρες αργότερα, το πλοίο είχε βυθιστεί.
Ο ΑΔΡΙΑΣ ήταν ασφαλισμένος και θεωρήθηκε ολική απώλεια.
Η ταυτότητα του ατμόπλοιου ΑΔΡΙΑΣ
Το ατμόπλοιο ναυπηγήθηκε το 1893 στα ναυπηγεία HARLAND AND WOLF του BELFAST με το αρχικό όνομα MAGIC, μήκους 311 πόδων, και αρχικά εξυπηρετούσε τη γραμμή Liverpool-Belfast. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό νοσοκομείο.
Το 1930 μετασκευάστηκε σε κρουαζιερόπλοιο, πραγματοποιώντας κρουαζιέρες μεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας. Το χειμώνα εκτελούσε δρομολόγια μεταξύ Fishguard-Cork και το καλοκαίρι έκανε κρουαζιέρες στη Σκωτία. Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως πλωτή αποθήκη στο Rosyth. Το 1947 αγοράστηκε από τη Bury Court Shipping Co και μετονομάστηκε σε «Αττική», πραγματοποιώντας δρομολόγια μεταξύ Μασσαλίας-Γένοβας-Πειραιά-Βυρητού-Χάιφας-Αλεξάνδρειας.
Το 1948 αγοράστηκε από την Ηπειρωτική του Ποταμίανου και μετονομάστηκε σε ΑΔΡΙΑΣ, εξυπηρετώντας την ακτοπλοϊκή σύνδεση Πειραιά – Θεσσαλονίκη – Κρήτη – Χίο – Ρόδο και θεωρούνταν ένα από τα καλύτερα πλοία της ελληνικής επιβατηγού ακτοπλοΐας.
Τα ναυάγια της Φαλκονέρας
Στη Φαλκονέρα δεν υπάρχει άλλο ναυάγιο εκτός από αυτό του ΑΔΡΙΑ. Η Φαλκονέρα συνδέεται ιστορικά με άλλες δύο περιπτώσεις ναυαγίων. Το ΑΡΕΤΗ, που είχε αποπλεύσει από τον Πειραιά με πλήρωμα 16 ανδρών και 6 επιβάτες και προορισμό την Κρήτη, ανατράπηκε το βράδυ της 6ης Φεβρουαρίου 1949 βόρεια της Φαλκονέρας, με αποτέλεσμα να απολεσθούν 21 άτομα. Η ιστορία του Δημήτρη Γιαπιτζόγλου, του ναυκλήρου του ΑΡΕΤΗ, είναι συγκλονιστική καθώς παρέμεινε 8 ημερόνυχτα επί της Φαλκονέρας και τελικά διασώθηκε από τον ΑΔΡΙΑΣ. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι τρία χρόνια αργότερα, στο ίδιο σημείο, βυθίστηκε ο ΑΔΡΙΑΣ.
Το Δεκέμβριο του 1966, το οχηματαγωγό ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ θα βυθιστεί βορειοδυτικά της Αντιμήλου σε μεγάλο βάθος, αλλά για χρόνια θα επικρατήσει η άποψη ότι βυθίστηκε κοντά στη Φαλκονέρα. Το ναυάγιο του ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ θα έπρεπε να αναφέρεται γεωγραφικά ως το ναυάγιο της Αντιμήλου, και όχι της Φαλκονέρας. Επίσης, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, κατέπεσε βόρεια της Φαλκονέρας ένα μεταγωγικό αεροσκάφος, το οποίο δεν έχει βρεθεί ακόμη.
