Μέσα σε ένα εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον «αγκαλιασμένα» από την άγρια βλάστηση σώζονται μέχρι και σήμερα και «μαρτυρούν» στοιχεία από τη δύσκολη ζωή του παρελθόντος στην ύπαιθρο.
Ο λόγος για παλιά πηγάδια και στέρνες που διατηρούνται έως σήμερα και συναντάμε σε περιοχές του ανατολικού Αποκόρωνα στα Χανιά.
Στα χωριά Παλαιολώνι, Κόκκινο Χωριό και Γαβαλοχώρι ανάμεσα στη φύση το τοπίο διακοσμείται από διατηρημένα μέχρι και τις ημέρες μας συγκροτήματα από πηγάδια και στέρνες.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων Μιχάλης Ανδριανάκης, «πρόκειται για μνημεία ορισμένα από τα οποία αναφέρονται στα χρόνια της Βενετοκρατίας».
Τα πηγάδια και οι στέρνες αποτελούσαν σύμφωνα με τον ίδιο, τη λύση στο πρόβλημα της λειψυδρίας που ήταν έντονο σε μια περιοχή που θεωρείτο άνυδρη. Οι εγκαταστάσεις αυτές, είτε συγκέντρωναν νερό, είτε υπήρχε πηγαίο.
Όπως χαρακτηριστικά μάς επισημαίνει, «το μέγιστο πρόβλημα της λειψυδρίας αντιμετωπιζόταν στο παρελθόν με ατομικές ή συλλογικές εγκαταστάσεις συγκέντρωσης του νερού της βροχής. Όλα τα σπίτια διέθεταν από μια μεγάλη, ή μικρή στέρνα, σκαμμένη στο σκληρό έδαφος, και σοβαντισμένη με ανθεκτικά υδραυλικά κονιάματα, που συγκέντρωνε με χίλιους τρόπους και την παραμικρή σταγόνα της βροχής από τις στέγες και το γύρω χώρο. Πολλές φορές υπήρχε κάποια μεγαλύτερη, κοινόχρηστη σε κεντρικό σημείο των χωριών».
Συνήθως οι στέρνες βρίσκονταν κοντά σε πηγάδια από τα οποία ανέβλυζε νερό.
Παράλληλα, όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ Ανδριανάκης, για την εξυπηρέτηση των αγροτοκτηνοτροφικών αναγκών οι παλαιότεροι δημιουργούσαν σύνθετες εγκαταστάσεις σε κατάλληλες θέσεις, που αφενός συγκέντρωναν το βρόχινο νερό, αφετέρου μάζευαν τα λεγόμενα σουρώματα από το γύρω έδαφος. Πρόκειται για απλές κυκλικές δεξαμενές, ανοιχτές συνήθως πάνω, με μια προεξοχή για την άντληση του νερού, ή πιο σύνθετες. Για το πότισμα των ζώων υπήρχαν και οι πέτρινες γούρνες.
Χαρακτηριστική είναι η εικόνα έξω από το μικρό χωριό Παλαιλώνι όπου σώζονται έξι κυκλικά πηγάδια ενώ φαίνονται ακόμη τρία καταχωμένα.
Σύμφωνα με τον επίτιμο έφορο αρχαιοτήτων οι πέτρινες κατασκευές είχαν και χώμα και για να κρατά το νερό.
«Τα πηγάδια και οι στέρνες, έχουν ιδιαίτερη σημασία για την περιοχή. Είναι στοιχεία από την καθημερινή ζωή του παρελθόντος που προσπαθούμε σε συνεργασία με τον δήμο να τα αναδείξουμε», τονίζει χαρακτηριστικά.
