Αν και έχουν καταγραφεί έρευνες σχετικά με τη ρητορική μίσους, ουδέποτε έχει μελετηθεί το ίδιο το υποκείμενο, δηλαδή ο δημοσιογράφος.
Την Τρίτη (13/2) παρουσιάστηκαν στη Θεσσαλονίκη τα ευρήματα έρευνας για τη ρητορική μίσους κατά δημοσιογράφων σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. «Η επιλογή αυτής της ημερομηνίας παρουσίασης δεν ήταν τυχαία, αφού συμπίπτει με την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου» αναφέρει ο Νίκος Παναγιώτου, επικεφαλής της έρευνας, διευθυντής του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας και καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου τονίζοντας παράλληλα πως το μείζον αυτό ζήτημα αγγίζει τη λειτουργία των ΜΜΕ.
Η ρητορική του μίσους κατά δημοσιογράφων αποτελεί σοβαρή και ανησυχητική απειλή για την ελευθερία του Τύπου και την δημοκρατία. Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας, η ρητορική μίσους κατά δημοσιογράφων αναφέρεται σε κάθε μορφή επικοινωνίας, έκφρασης ή συμπεριφοράς που στοχοποιεί τους δημοσιογράφους ειδικά λόγω του επαγγέλματός τους, με σκοπό να υποκινήσει, να προωθήσει ή να δικαιολογήσει μίσος, διακρίσεις ή βλάβη προς αυτούς. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει προφορικές, γραπτές, ή διαδικτυακές επιθέσεις, απειλές, εκφοβισμό ή παρενόχληση με στόχο την υπονόμευση του έργου, της αξιοπιστίας ή της φίμωσης των δημοσιογράφων στην προσπάθειά τους να αναζητήσουν την αλήθεια, την ελευθερία της έκφρασης και τη διάδοση πληροφοριών στο κοινό.
Όπως χαρακτηριστικά επισήμανε ο κ. Παναγιώτου, το εν λόγω ερευνητικό ζήτημα απουσιάζει από τη διεθνή βιβλιογραφία και μάλιστα τονίζει πως ενώ έχουν καταγραφεί έρευνες σχετικά με τη ρητορική μίσους, ουδέποτε έχει μελετηθεί το ίδιο το υποκείμενο, ο δημοσιογράφος.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, σύμφωνα με τους ερευνητές, αξίζει να σημειωθεί πως ελάχιστοι δημοσιογράφοι δέχτηκαν να συμμετάσχουν απαντώντας στο ερωτηματολόγιο. Από αυτούς, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων (89,5%) δήλωσε πως είχε βίωσει ή γίνει μάρτυρας ρητορικής μίσους με στόχο δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του καριέρα. Ακόμη, αξίζει να τονιστεί από τα ευρήματα πως το 52,6% των δημοσιογράφων στην Ελλάδα βρήκαν υποστήριξη από τις δημοσιογραφικές ενώσεις.
Βασικά στοιχεία για την έρευνα
Η έρευνα με τίτλο «Ρητορική Μίσους εναντίον Δημοσιογράφων / Hate Speech against Journalists» συγκέντρωσε πληροφορίες από δημοσιογράφους, Μέσα Ενημέρωσης, φορείς χάραξης πολιτικής και εμπειρογνώμονες στην Ελλάδα, τη Σερβία, το Κοσσυφοπέδιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Βουλγαρία, για να περιγράψει τη φύση και τις συνέπειες της ρητορικής μίσους κατά των δημοσιογράφων στις χώρες αυτές, καθώς και να σχηματίσει προτάσεις για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
Οι συντελεστές της έρευνας ήταν:
- Το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας, Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ (Ελλάδα)
- Το Πανεπιστήμιο του Νόβισαντ (Σερβία)
- Το Πανεπιστήμιο Hasan Prishtina (Κοσσυφοπέδιο)
- Το Center for Social Innovations BLINK 42-21 (Βόρεια Μακεδονία)
- Η οργάνωση Blue Link (Βουλγαρία)
Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας
1. Μοτίβα ρητορικής μίσους: Η έκθεση έχει εντοπίσει επαναλαμβανόμενα θέματα ή αφηγήσεις που χρησιμοποιούνται για να αναπτυχθεί ρητορική μίσους κατά δημοσιογράφων. Αυτά περιλαμβάνουν πολιτικές προκαταλήψεις, εθνοτικές ή θρησκευτικές εντάσεις ή στόχευση συγκεκριμένων πεδίων έντασης, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με πολιτικά θέματα, ψευδείς ειδήσεις ή με την ερευνητική δημοσιογραφία.
2.Νομοθετικά και θεσμικά κενά: Υπάρχουν ελλείψεις σε νομικά πλαίσια ή θεσμικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στην προστασία των δημοσιογράφων από τη ρητορική μίσους. Ειδικά μετά την πρόσφατη υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης (EMFA), είναι σημαντικό να προωθηθεί επαρκής σχετική νομοθεσία και να αναπτυχθούν υποστηρικτικές δομές που θα αντιμετωπίσουν αυτό το σημαντικό ζήτημα.
3.Αντίκτυπος στην ελευθερία του Τύπου: Η έρευνα ρίχνει φως στον τρόπο με τον οποίο η ρητορική μίσους επηρεάζει την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης στην περιοχή. Ο εκφοβισμός, οι απειλές ή η βία κατά δημοσιογράφων πλήττουν την ανεξαρτησία του έργου τους.
4.Κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο: Η κατανόηση του κοινωνικοπολιτικού τοπίου είναι ζωτικής σημασίας. Η ρητορική μίσους κατά των δημοσιογράφων επηρεάζεται από ευρύτερες κοινωνικές διαιρέσεις, την πολιτική πόλωση και τις ιστορικές εντάσεις σε κάθε περιοχή.
5.Ασφάλεια και ευημερία των δημοσιογράφων: Η αξιολόγηση των μέτρων ασφαλείας και των διαθέσιμων σχημάτων υποστήριξης για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν ρητορική μίσους είναι ουσιαστικής σημασίας. Υπάρχει ανάγκη για καλύτερη προστασία, ψυχολογική υποστήριξη, κυβερνοασφάλεια και εκπαιδευτικά προγράμματα.
6.Γραμματισμός στα Μέσα Επικοινωνίας και αντίληψη του κοινού: Η παραπληροφόρηση και οι αρνητικές αντιλήψεις (δυσπιστία του κοινού έναντι δημοσιογράφων και ενημέρωσης) συμβάλλουν στην επικράτηση της ρητορικής μίσους. Οι πρωτοβουλίες γραμματισμού του κοινού στα μέσα επικοινωνίας (Media Literacy) θα στηρίξουν αποφασιστικά τον ρόλο των MME ως στοιχείου κρίσιμου για τη διατήρηση της δημοκρατίας.
Τι πρέπει να γίνει
1.Νομικές μεταρρυθμίσεις: Υποστήριξη ή ενίσχυση νόμων που προστατεύουν τους δημοσιογράφους από τη ρητορική μίσους και διασφάλιση της ορθής εφαρμογής τους.
2.Ανάπτυξη δεξιοτήτων: Εκπαιδευτικά προγράμματα για δημοσιογράφους σχετικά με μέτρα ασφαλείας για την αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους. Θα πρέπει να αναπτυχθούν σε συνεργασία με Δημοσιογραφικές Ενώσεις και Πανεπιστήμια.
3.Δίκτυα υποστήριξης: Δημιουργία δικτύων υποστήριξης ή ανοικτών τηλεφωνικών γραμμών για δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν απειλές ή παρενόχληση.
4. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού: Προώθηση του γραμματισμού στα Μέσα Επικοινωνίας και καλλιέργεια θετικής αντίληψης για τον ρόλο των δημοσιογράφων στην κοινωνία.
5.Διεθνής συνεργασία: Ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ οργανισμών μέσων ενημέρωσης, δημοσιογραφικών ενώσεων, πανεπιστημίων και διεθνών οργανισμών για τη συλλογική αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους κατά δημοσιογράφων.
6.Συμμετοχή του κοινού: Συμμετοχή κοινοτήτων σε διαλόγους για την αντιμετώπιση των κοινωνικών εντάσεων που συμβάλλουν στη ρητορική μίσους.
Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Friedrich Naumann για την Ελευθερία.
Βρείτε ολόκληρη την έρευνα εδώ.
Δείτε επίσης: Η σημαντική αλήθεια που ΔΕΝ έχει ειπωθεί στην ελληνική κοινωνία
