Το Ζάππειο αλλάζει νυχτερινή μορφή. Η διεθνώς καταξιωμένη σχεδιάστρια φωτισμού Ελευθερία Ντεκώ ανέλαβε αφιλοκερδώς να δώσει μια νέα βραδινή πνοή στα 17 αγάλματα που βρίσκονται στον οριοθετημένο κήπο του Ζαππείου.
Οι πολίτες της Αθήνας, μόλις η πανδημία το επιτρέψει, θα έχουν τη χαρά να περιηγηθούν ανάμεσα στα έργα τέχνης που αναπαριστούν ιστορικές φυσιογνωμίες της Ελλάδας, όπως ο Ευαγγέλης Ζάππας, που υπήρξε μεταξύ άλλων και πρωτεργάτης του κινήματος του Ολυμπισμού και της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και μυθικές μορφές, όπως ο Έρωτας, έργο του Γεωργίου Βρούτου.
Η μελέτη ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 και, ένα χρόνο μετά, ο φωτισμός παραδόθηκε ολοκληρωμένος. «Πράγματι έτσι ακριβώς συνέβη! Με μια σημαντική λεπτομέρεια που αφορά στην πρωτοβουλία και το ρόλο της ίδιας της προέδρου του Ζαππείου Χριστίνας Βαγενά, μιας γυναίκας έμπλεης αγάπης και σεβασμού για την τέχνη και τον πολιτισμό μας. το όραμα για τον φωτισμό των αγαλμάτων ανήκει αποκλειστικά σε εκείνη. Ήταν εξαιρετική ιδέα και η κα Βαγενά την υποστήριξε με τέτοιο πάθος και επιμονή που δεν μπόρεσα να της αρνηθώ την βοήθεια μου» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ελευθερία Ντεκώ.
Ο φωτισμός των γλυπτών του κήπου του Ζαππείου είναι η πρώτη φάση του συνολικού έργου της ανάδειξης του χώρου. Θα ακολουθήσουν ο φωτισμός της κεντρικής όψης και του περιστυλίου. «Στη δικαιοδοσία του Ζαππείου βρίσκονται 23 αγάλματα, ωστόσο η μελέτη φωτισμού περιλάμβανε σε αυτή την πρώτη φάση, τα 17 που βρίσκονται εντός του οριοθετημένου ανοικτού χώρου του κήπου. Δηλαδή, εξαιρέθηκαν 2 που βρίσκονται αμιγώς σε κοινόχρηστο χώρο της πόλης και φωτίζονται από τον δημοτικό φωτισμό, καθώς και 4 που βρίσκονται εντός του κτηρίου του Ζαππείου» διευκρινίζει η κ. Ντεκώ.
Ως προς την μεθοδολογία και την δουλειά που απαιτήθηκε για να αποδοθεί στους πολίτες ο νέος φωτισμός, η κ. Ντεκώ αναφέρει ότι «η διαδικασία της έρευνας και της μελέτης φωτισμού ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 αλλά οι απαραίτητες υποδομές για την παροχή ρεύματος στα σημεία του ενδιαφέροντος είχαν ξεκινήσει νωρίτερα. Πριν την εγκατάσταση των φωτιστικών, κρίθηκε απαραίτητη η επιλεκτική αποκλάδωση θάμνων και δέντρων με σκοπό την αποκάλυψη κάποιων γλυπτών, καθώς είχε χαθεί η ορατότητα και η θέαση τους από συγκεκριμένα σημεία του δημόσιου χώρου. Η συμβολή και συνεργασία των γεωπόνων του Ζαππείου ήταν καθοριστική για την ολοκλήρωση αυτού του ευαίσθητου εγχειρήματος. Βασικό μας μέλημα εξαρχής ήταν η διακριτική τοποθέτηση των φωτιστικών σωμάτων ώστε να μην διαταραχτεί αισθητικά ο χώρος. Γι’ αυτό επελέγησαν μικρά σε μέγεθος φωτιστικά σώματα και κατασκευάστηκαν βάσεις ειδικά για την τοποθέτηση τους σε μέγεθος, υλικό και χρωματισμό που να αφομοιώνεται στον χώρο».
«Πιστεύουμε ότι ο φωτισμός ανάδειξης των αγαλμάτων τις νυχτερινές ώρες μπορεί να εξυπηρετήσει την αναγνώριση του Ζαππείου ως αστικού χώρου απόλυτα προσβάσιμου, ασφαλή και φιλόξενου, προσφέροντας στο κέντρο της Αθήνας ένα υπαίθριο, νυχτερινό μουσείο» υπογραμμίζει η σχεδιάστρια φωτισμού.
Η καριέρα της κ. Ντεκώ ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα. Έχει φωτίσει εκατοντάδες παραστάσεις και διοργανώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ έχει βραβευτεί και με Emmy για τον φωτισμό της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων 2004. Πρόσφατα ολοκλήρωσε το νέο φωτισμό της Ακρόπολης. Όπως η ίδια δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «οι βασικές αρχές του φωτισμού καθοδηγούν κάθε έργο ενός φωτιστή και εφαρμόζονται ανάλογα τις ανάγκες τον χαρακτήρα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε έργου: η κατεύθυνση, η ένταση, η ευκρίνεια, το χρώμα (στην προκειμένη περίπτωση η απόχρωση του λευκού) είναι μερικές από αυτές τις βασικές αρχές. Ακριβώς όπως δίδασκα στους φοιτητές μου, οι βασικές αρχές είναι λίγες, ο συνδυασμός τους όμως δίνει πολλές δυνατότητες όπως οι 7 νότες της μουσικής αμέτρητα μουσικά έργα, και τραγούδια…».
Τα 17 αγάλματα στον κήπο του Ζαππείου φέρουν σημαντική ιστορία, είτε λόγω των γλυπτών που τα έχουν φιλοτεχνήσει, είτε λόγω των προσωπικοτήτων που αναπαριστούν. Η προτομή του Ιωάννη Πολέμη, ο ανδριάντας του Ιωάννη Βαρβάκη, «Η Ελλάς στεφανώσα τον Λόρδο Βύρωνα» έργο των γλυπτών Αντουάν Σαπύ, Ζοζέφ Φαλκιέρ και Λάζαρου Σώχου, παίρνουν πλέον, τις βραδινές ώρες, το φως της Ελευθερίας Ντεκώ. «Σε ό,τι αφορά την φιλοσοφία τού φωτισμού έργων που φέρουν την υπογραφή μου και των σταθερών συνεργατών μου, είναι ένα φως λιτό, ευέλικτο και διακριτικό. Θεωρώ πως ακολουθώντας αυτό τον συνδυασμό είναι η βάση για ένα αρμονικό αποτέλεσμα, όπου το φως δεν υπερισχύει του έργου, αλλά το ακολουθεί, το σέβεται, φωτίζει την εσωτερική κίνησή του, στο χώρο αλλά και στο χρόνο. Με άλλα λόγια υποβάλλει το θεατή σε μια συνομιλία τόσο συναισθηματική, όσο και δια της λογικής» σημειώνει η σχεδιάστρια και συμπληρώνει «σε όλα μας τα έργα φροντίζουμε να μην διαταράσσουμε την υφιστάμενη κατάσταση. Να αφουγκραζόμαστε το χώρο, να συμπορευόμαστε με τις ανάγκες των αποδεκτών του εκάστοτε φωτισμού. Θέλουμε οι παρεμβάσεις μας να είναι ήπιες αν και αρκετές φορές δυναμικές και θεμελιώδεις. Όχι πομπώδεις και κραυγαλέες».
Συγκεκριμένα για το Ζάππειο, η ίδια και οι συνεργάτες της στόχευσαν «στην ατμόσφαιρα εκείνη που μπορεί να συνδυάσει το σεβασμό με τη γλύκα και τη ζεστασιά. Εκείνη που θα κλέψει το βλέμμα του επισκέπτη, θα το τοποθετήσει στα πόδια του μικρού ψαρά, στους μύες του Σάτυρου, στην κίνηση του χεριού του Ζάππα, στο στοχασμό του Σουρή, εκείνη την ατμόσφαιρα που θα δημιουργήσει περηφάνια στον Αθηναίο και περιέργεια στον τουρίστα παρατηρητή. Που θα του χαρίσει έναν άφοβο, ξεκούραστο βραδινό περίπατο στο κέντρο της πρωτεύουσας».
Έχει σημασία η ιστορία που κουβαλούν τα έργα τέχνης για τον τρόπο που θα επιλέξει να τα αναδείξει μέσα από τον φωτισμό τους; «Σε πρώτο επίπεδο ανάλυσης με ενδιαφέρει η κίνηση του ίδιου του γλυπτού όπως έρχεται στα μάτια μας, από διάφορες οπτικές γωνίες. Δευτερευόντως βλέπω την κίνηση του στην ιστορία.
Σε δεύτερο αυτό επίπεδο επεξεργασίας το ίδιο το έργο μάς παραπέμπει στον γλύπτη του, τον καλλιτέχνη που το δημιούργησε. Αλλά σε πολύ σημαντικό βαθμό, τον φωτισμό, έχει επηρεάσει το είδος του γλυπτού, η φόρμα, η υλικότητα, αν πρόκειται για μία προτομή ή μία σύνθεση» απαντά η κ. Ντεκώ.
Ανάμεσα στα αγάλματα του κήπου, υπήρξε, όμως, και κάποιο που το ξεχώρισε πιο πολύ. «Λέγεται πως η τέχνη συνταιριάζει τον έρωτα και το θάνατο. Δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητος ένας έρωτας που σπάει το τόξο του! Αναμφίβολα η τρισδιάστατη κίνηση του καθηλώνει το βλέμμα, αλλά και το περιεχόμενο της κίνησης με βάζει σε σκέψεις. Γιατί σπάει το τόξο του; Τι τον οδηγεί εκεί; Η απογοήτευση; Η έλλειψη οράματος; Η πίστη που ωχριά; Η πραγματικότητα; Και τι θα κάνει στη συνέχεια έχοντας ένα σπασμένο τόξο; Και εμείς πως θα πορευτούμε; Πόσο επίκαιρο!» λέει η κ. Ντεκώ.
Το υλικό της τέχνης της κ. Ντεκώ είναι το φως. Άπιαστο, ιδιαίτερο και δύσκολο εργαλείο. Για το πώς οδηγήθηκε σε αυτή τη διαδρομή, η ίδια λέει ότι «μάλλον ήταν έρωτας με μια ματιά. Συνέβη αυτό το τυχαίο που στη ζωή δεν αποφασίζουμε ακριβώς εμείς προς ποια κατεύθυνση να πάμε, αλλά κάτι συμβαίνει. Μια σειρήνα τραγουδά και εμείς ακολουθούμε υπνωτισμένοι. Στην προκειμένη περίπτωση άναψε ένα φως -το θεατρικό φως κι εγώ μαγεύτηκα από την δυνατότητα να μπορώ να δημιουργήσω εικόνες, να χρωματίσω συναισθήματα, να παραστήσω σκέψεις, να προσθέσω με αόρατα πινέλα στην μαγεία της θεατρικής παράστασης. Αργότερα, μετέφερα όλο το πάθος στα άψυχα έργα, που βέβαια μόνον άψυχα δεν είναι. Αναφέρομαι στα μνημεία, τα κτίρια, τα τοπία. Εκεί όπου η κίνηση είναι βουβή, υπόκωφη αλλά εξαιρετικά δυνατή. Μεγάλη πρόκληση να φωτίσεις την εσωτερική κίνηση τους. Όσο περίεργο και αν σάς ακουστεί νιώθω πως εξελίσσομαι μαζί τους!».
Σοφία Μανδηλαρά
