«Οι Πολλοί και οι Λίγοι. Πλήθος και Αρετή», ήταν ο τίτλος της εκδήλωσης που έγινε χθες βράδυ στη μεγάλη αίθουσα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με την ευκαιρία του επετειακού έτους «Θερμοπύλες – Σαλαμίνα 2020».
Η εκδήλωση αποτέλεσε το συμβολικό κλείσιμο της 20ής συνάντησης υψηλού επιπέδου του Διεθνούς Κέντρου Νιτζάμι Γκαντζάβι με θέμα «Κλιματική Αλλαγή και επίδρασή της στη ζωή και την πολιτιστική κληρονομιά της Μεσογείου», στην οποία ακαδημαϊκοί από όλον τον κόσμο συζήτησαν στον άξονα της πρότασης που έκανε το περασμένο έτος η ελληνική κυβέρνηση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και του φυσικού της περιβάλλοντος από την κλιματική αλλαγή.
Κωνσταντίνος Μπουραζέλης: Ο Γολιάθ είχε να κάνει με έναν ταλαντούχο Δαβίδ
Ο τίτλος «Οι Πολλοί και οι Λίγοι. Πλήθος και Αρετή» παραπέμπει στην εντυπωσιακή δυσαναλογία μεταξύ της πολυεθνικής δύναμης της περσικής αυτοκρατορίας και της μικρής δύναμης των ελληνικών πόλεων, η οποία όμως στην πράξη ξεπεράσθηκε – και ανατράπηκε – από το ψυχικό σθένος, την τόλμη και την ανδρεία των Ελλήνων.
Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο ομότιμος καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας του ΕΚΠΑ Κωνσταντίνος Μπουραζέλης, «οι αριθμοί όχι μόνον ευνοούσαν τους εισβολείς, αλλά θα μπορούσαν εκ προοιμίου να συντρίψουν κάθε ελπίδα. Ομως, ο Γολιάθ είχε και εδώ να κάνει με έναν ταλαντούχο Δαβίδ. Η συνειδητοποίηση της απειλής ένωσε σε σημαντικό βαθμό τους παραδοσιακά αλληλομαχόμενους Έλληνες. Ο Ξέρξης δεν μπορούσε να συλλάβει την τόλμη των αντιπάλων του. Θεωρούσε εντελώς φυσικό να μην του προβάλουν αντίσταση, να καμφθούν ήδη από τη θέα του στρατιωτικού πλήθους του. Σε ένα διάλογο, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, με τον εξόριστο βασιλιά της Σπάρτης Δημάρατο, που περιλαμβάνεται στο έργο του Ηροδότου, εκφράζεται από την πλευρά του Πέρση βασιλιά η απόλυτη πεποίθηση στη δύναμη των αριθμών και η αδυναμία κατανόησης της όποιας σκέψης των Ελλήνων να του αντιπαρατεθούν. Ο Ξέρξης πίστευε ότι οι αυτοκρατορικές δυνάμεις θα αρκούσαν για να συντρίψουν όχι μόνον τους Έλληνες, αλλά και όλους τους κατοίκους της Ευρώπης. Ομως, ο Δημάρατος εύστοχα του επισήμανε τη μεγάλη διαφορά: ιδίως με τους Σπαρτιάτες, κάτι που ίσχυε ευρύτερα και με τους άλλους Έλληνες, θα έβρισκε μπροστά του ανθρώπους μαθημένους να πειθαρχούν πρωτίστως, όχι σε έναν ηγεμόνα/πρόσωπο, αλλά στην απρόσωπη έννοια του Νόμου, που διείπε τις πολιτικές κοινότητες των Ελλήνων. Του είπε συγκεκριμένα ο Δημάρατος: ‘Γιατί αν και είναι ελεύθεροι, δεν είναι πλήρως ελεύθεροι, αφού έχουν δεσπότη τους τον Νόμο, που τον φοβούνται και τον υπακούουν πιο πολύ απ’ ότι εσένα οι άνθρωποί σου. Αυτός ο Νόμος τους επιβάλλει να μην εγκαταλείπουν την τάξη τους αλλά να μένουν εκεί και να νικούν ή να πεθαίνουν’»…
Αθανάσιος Δημόπουλος: Πάταξον μεν, άκουσον δε
Η ήττα στις Θερμοπύλες, που έχει καταχωρηθεί στη συλλογική συνείδηση διεθνώς όχι σαν ήττα, αλλά ως απαράμιλλη ηθική νίκη, καθώς και η κατατρόπωση του περσικού στόλου στη Σαλαμίνα αποτελούν ιστορικές στιγμές «με καθολικό αντίκτυπο στην Παγκόσμια Ιστορία», τόνισε ο πρύτανης του ΕΚΠΑ Αθανάσιος Δημόπουλος κατά την εισαγωγική του ομιλία. «Ευρύτερα ο άξονας Μαραθώνας – Θερμοπύλες – Σαλαμίνα – Πλαταιές – Μυκάλη, αποτελεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς».
Συνέχισε, αναφερόμενος στις δυο εμβληματικές μάχες: “Η αυτοθυσία και η μέχρις εσχάτων γενναιότητα των αγωνιστών των Θερμοπυλών τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ. (όταν 300 Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς αναμετρήθηκαν με τουλάχιστον 300.000 στρατιώτες της περσικής αυτοκρατορίας) κατέστησε την ήττα τους μια απαράμιλλη ηθική νίκη, που η σημασία της και το παράδειγμά της μένουν βαθειά χαραγμένα στη παγκόσμια μνήμη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου: «Ω ξειν, αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμενα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι», «Διαβάτη, μήνυμα να πας στους Λακεδαιμονίους: σ’ αυτήν εδώ τη γη πέσαμε και κειτόμαστε στο νόμο τους πιστοί». Η ναυμαχία της Σαλαμίνας που ακολούθησε, μια από τις σημαντικότερες της παγκόσμιας Ιστορίας, έγινε στα τέλη Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.. Σε αυτή τη μάχη, οι Έλληνες με 350 πλοία συνέτριψαν τον αριθμητικά πολλαπλάσιο περσικό στόλο – αριθμούσε πάνω από 1.000 πλοία. Ο Αθηναίος Θεμιστοκλής επέμενε να γίνει η ναυμαχία στη Σαλαμίνα… αλλά η άποψή του συναντούσε αντιστάσεις. Κάποια στιγμή ο Σπαρτιάτης Ευρυβιάδης πήγε να κτυπήσει τον Θεμιστοκλή, που αντέδρασε με την περίφημη φράση ‘Πάταξον μεν, άκουσον δε’ – ‘χτύπα με, αλλά άκουσέ με’»…
Λίνα Μενδώνη: Ο Χρυσός Αιώνας της Αθήνας είναι η φυσική συνέχεια της νίκης των Ελλήνων
Στην αξεδιάλυτη σχέση μεταξύ νίκης κατά των Περσών και Χρυσού Αιώνα των Αθηνών αναφέρθηκε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, που ακούσθηκε να μιλάει μέσα από το βίντεο που έχει γίνει για το “Επετειακό Έτος Θερμοπύλες – Σαλαμίνα 2020”.
«Μετά το θαύμα της Σαλαμίνας – διότι θαύμα ήταν πως μπόρεσε η μικρή Ελλάδα να αντιμετωπίσει και να κατατροπώσει τη περσική δύναμη – δημιουργήθηκαν προϋποθέσεις για την πνευματική και πολιτιστική έκρηξη, που ακολούθησε τον 5ο αι. π.Χ. στη φιλοσοφία, την πολιτική, την Δημοκρατία, τις Τέχνες… Οι Θερμοπύλες εκπλήρωσαν την ηθική προϋπόθεση της δημιουργίας της έννοιας της αρετής και στη συνέχεια η Σαλαμίνα έρχεται να μετουσιώσει την έννοια της αρετής σε έννοια ελευθερίας».
Στο ίδιο βίντεο, ο καθηγητής Μπουραζέλης ακούγεται να λέει: «Ο Πολιτισμός που σήμερα θαυμάζει όλη η ανθρωπότητα, δεν θα υπήρχε εάν οι Έλληνες το 480 είχαν τότε υποταχθεί στους Πέρσες. Δεν θα υπήρχε ο Χρυσός Αιώνας του Περικλή. Δεν θα υπήρχε το μεγαλείο των Αθηνών και ο Παρθενώνας. Δεν θα υπήρχε η διδασκαλία του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη».
Μ. Βαρδινογιάννη: Ουκ εν τω πολλώ το ευ, αλλ’ εν τω ευ το πολύ
Την προβολή του βίντεο για το Επετειακό Έτος «Θερμοπύλες – Σαλαμίνα – 2020» ακολούθησε ο χαιρετισμός της Πρέσβεως Καλής Θελήσεως της UNESCO και Προέδρου της Τιμητικής Κοσμητείας «Θερμοπύλες-Σαλαμίνα 2020» Μαριάννας Β. Βαρδινογιάννη. Η κ. Βαρδινογιάννη αναφερόμενη στην ιστορία της ανθρωπότητας και του παγκόσμιου πολιτισμού, τόνισε ότι «μετράει αποφασιστικά η ανθρώπινη ποιότητα και όχι η ανθρώπινη και η υλική ποσότητα. ‘Ουκ εν τω πολλώ το ευ, αλλ’ εν τω ευ το πολύ’ έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι και το απέδειξαν στην πράξη. Όπως το έχουν αποδείξει και πολλοί άλλοι λαοί, μικροί σε αριθμό, αλλά με μεγάλο πολιτιστικό βάρος. Αλλά και λαοί μεγαλύτεροι σε αριθμό που συνδιαλέχθηκαν με πολιτισμούς μικρότερων σε μέγεθος χωρών, γεγονός που δηλώνει την αναγκαιότητα συμπόρευσής τους μέσα στη ροή της ιστορίας. Όσο για την Ελλάδα, ενδεικτικά είναι τα λόγια που παραδίδει ο Πλούταρχος: ‘Αν νομίζετε ότι πρέπει να βασιζόμαστε στο πλήθος, δεν φθάνει όλη η Ελλάδα, αφού αποτελεί μικρό μέρος σε σχέση με το πλήθος. Αν, όμως, νομίζετε ότι πρέπει να βασιζόμαστε στις αρετές του καθενός, τότε και ο αριθμός αυτός είναι ικανός’».
Και πρόσθεσε η κυρία Βαρδινογιάννη: «Ο Λεωνίδας με τους Σπαρτιάτες και τους Θεσπιείς έχασαν στη μάχη των Θερμοπυλών. Ομως, κανένας δεν τους θυμάται ως ηττημένους. Τους θυμόμαστε ως σύμβολα ανδρείας και αρετής. Αξίες για τις οποίες πολέμησαν και στη Σαλαμίνα. Εκεί, οι τριήρης αναδείχθηκαν σε θρύλο και ο Θεμιστοκλής σε υπόδειγμα στρατηγικής ευφυΐας». Μια τέτοια τριήρης κοσμεί και το λογότυπο της επετείου των 2500 χρόνων από τις δυο εμβληματικές μάχες.
Τα παραδείγματα της Λετονίας και της Ρουμανίας, η επιρροή του Αιγυπτιακού και του Κινεζικού πολιτισμού
Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ επέδωσε τιμητικές πλακέτες στην Δρ. Βάιρα Βίκε-Φραϊμπέργκα, πρόεδρο της Λετονίας (1999-2007) και στον Δρ. Ισμαήλ Σεραγκελντίν, πρώην αντιπρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας (1992-2000), για την προσφορά τους στην παγκόσμια ειρήνη και στον διάλογο ανάμεσα στους πολιτισμούς.
Ακολούθησε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με συντονιστή τον κ. Αντόνιο Τζανάρντι Λάντι, πρώην Διπλωματικό Σύμβουλο του προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας, Πρέσβη του Κυρίαρχου Στρατιωτικού Τάγματος της Μάλτας, και ομιλητές τη Βίκε-Φραϊμπέργκα, Μέλος της Τιμητικής Κοσμητείας «Θερμοπύλες-Σαλαμίνα 2020», με θέμα «Δυνατότητες και καταγραφή της πολιτιστικής επιβίωσης των μικρών χωρών έναντι των μεγάλων. Το παράδειγμα της Λετονίας», τον καθηγητή Εμίλ Κονσταντινέσκου, πρώην πρόεδρο της Ρουμανίας (1996-2000) με θέμα «Πολιτιστική κληρονομιά και επιβίωση σε μια πολυπολιτισμική περιφερειακή οντότητα. Το παράδειγμα της Ρουμανίας στα Βαλκάνια», τον Δρ, Σεραγκελντίν, Μέλος της Τιμητικής Κοσμητείας «Θερμοπύλες-Σαλαμίνα 2020» με θέμα «Πολιτιστική επιβίωση παρά την ξένη κυριαρχία. H περίπτωση της Αιγύπτου», και τον κ. Ρασίντ Αλίμοφ, πρώην Γενικό Γραμματέα του Διεθνούς Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (2016-2019) και πρώην υπουργό Εξωτερικών του Τατζικιστάν (1992-1994), με θέμα «Οι Πολλοί και οι Λίγοι: Επίδραση του αρχαίου κινεζικού και ελληνικού πολιτισμού στην ανθρωπότητα».
Οι δράσεις του Επετειακού Έτους
Από την πλευρά του υπουργείου Πολιτισμού θα υπάρξουν τρεις πυλώνες δράσης για τον εορτασμό της επετείου καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020: δράσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, σε συνεργασία με τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, πολιτιστικές εκδηλώσεις και έργα πολιτιστικής υποδομής στις Θερμοπύλες, τη Σαλαμίνα και την Σπάρτη.
Το υπουργείο Εσωτερικών, σε συνεργασία με τις περιφέρειες και τους δήμους, θα διοργανώσει σειρά εκδηλώσεων. Ιδιαίτερη σημασία θα δοθεί στη συμμετοχή μαθητών και μαθητριών.
Το Ίδρυμα Μαριάννα Βαρδινογιάννη χρηματοδοτεί και διοργανώνει διαγωνισμούς με σκοπό την ανάδειξη της δημιουργικότητας των παιδιών μέσα από τη ζωγραφική, το γραπτό κείμενο και τη θεατρική έκφραση – θα δοθούν παραστάσεις της τραγωδίας Πέρσες του Αισχύλου. Επίσης, θα διοργανωθούν διεθνή συνέδρια και επιστημονικές ημερίδες για την ιστορική σημασία των μαχών. Θα κινητοποιηθεί ο κόσμος του Πολιτισμού και του Αθλητισμού, η Ομογένεια. Τέλος, η κ. Βαρδινογιάννη έχει ανακοινώσει ότι σκοπεύει μέσω του Ιδρύματός της να προχωρήσει στη δημιουργία ανθρωπιστικών έργων υποδομής στη Σαλαμίνα που θα βελτιώσουν τη ζωή των κατοίκων του νησιού.
