Επτά νησιά της Ελλάδας, συγκεκριμένα το Αγαθονήσι, η Αμοργός, η Θάσος, η Κάσος, η Σέριφος, η Σίφνος και οι Παξοί, θα βρεθούν στο κέντρο προσοχής των ερευνητών το επόμενο διάστημα με στόχο την εκτίμηση των σημερινών αναγκών τους σε συνδυασμό με τις μελλοντικές απαιτήσεις νερού. Σκοπός της έρευνας είναι επίσης η εξεύρεση και προώθηση οικοϋδρολογικών λύσεων που θα συμβάλλουν στη συλλογή βρόχινου νερού, με επιδίωξη την αύξηση των υδατικών αποθεμάτων των συγκεκριμένων νησιών. Ορισμένα από τα επιλεγμένα νησιά έχουν αντιμετωπίσει έντονα το ζήτημα της λειψυδρίας, με τη Σέριφο και τη Σίφνο να κηρύχθηκαν κατάσταση έκτακτης ανάγκης από την Πολιτική Προστασία αυτό το καλοκαίρι. Η έρευνα εντάσσεται στη δεύτερη φάση ενός πιλοτικού προγράμματος που είχε δρομολογηθεί στο νησί Φούρνοι Ικαρίας, και έχει ανατεθεί από τον γενικό γραμματέα Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, Μ. Κουτουλάκη, στη Διεπιστημονική Ερευνητική ομάδα της Έδρας UNESCO Con-E-Ect του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, με συμμετοχή ακαδημαϊκών από το ΔΠΘ, ΕΚΠΑ, ΠΑΔΑ και άλλους.
«Η Γενική Γραμματεία επενδύει σε έργα και μελέτες για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, δίνοντας έμφαση στον ορθολογικό σχεδιασμό, σύμφωνα με τις τοπικές ανάγκες. Κάθε νησί έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, και η πρόθεσή μας είναι να υποστηρίξουμε τους Δήμους στη διαχείριση του νερού. Επιδιώκουμε όχι μόνο την αύξηση της προσφοράς, μέσω δαπανηρών έργων, αλλά και τη διαχείριση της ζήτησης, με βελτιώσεις στις δεξαμενές και περιορισμό των απωλειών, που μπορεί να φτάνει το 40%. Στα τελευταία τρία χρόνια έχουμε εκτελέσει πάνω από 300 έργα σε 75 νησιά. Το 2024, εκδώσαμε 25 νέες άδειες για προσωρινή λειτουργία αφαλατώσεων, ενώ τόσες εκδόθηκαν συνολικά τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια. Η αφαλάτωση είναι μια καλή λύση, αλλά χρειαζόμαστε και οικοσυστημικές προσεγγίσεις. Η πείρα μας επιτρέπει τον σχεδιασμό σε τρία επίπεδα: πρώτον, χρειάζονται πιο στοχευμένες χρηματοδοτήσεις, δεύτερον, καλύτερη κατανόηση γύρω από το νερό και τη νησιωτικότητα, και τρίτον, η θέσπιση κανόνων για την ανάκτηση του κόστους του νερού με κοινωνικά κριτήρια για τα μικρά νησιά», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας Μανώλης Κουτουλάκης.
Ο καθηγητής Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και διευθυντής της Έδρας UNESCO Con-E-Ect στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Δημήτρης Εμμανουλούδης, επισημαίνει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ότι «με τεχνικές παρεμβάσεις και έργα, μπορούμε να καλύψουμε όχι μόνο τις σημερινές ανάγκες αλλά και τη μελλοντική ζήτηση νερού μέχρι το 2030, κατά τους θερινούς μήνες, με ποσοστό 100%. Έτσι, δεν θα χρειαζόμαστε την εξάντληση των υπόγειων υδροφορέων, επιτρέποντας τη χρήση τους από τους κατοίκους κατά τους χειμερινούς μήνες για κάθε ανάγκη (οικιακή, γεωργία, κτηνοτροφία, κ.λπ.), καθώς και προσφέροντας νερό στους τουρίστες προερχόμενο από βροχόπτωση και όχι από αφαλάτωση.»
Προβλέπεται η επέκταση της προηγούμενης έρευνας με συμπληρωματικό ερευνητικό έργο, που θα υπολογίσει ακριβώς τις σημερινές ανάγκες και μελλοντική ζήτηση νερού στα επτά νησιά, χρησιμοποιώντας σύγχρονες υπολογιστικές μεθόδους. Τα νησιά επιλέχθηκαν με κριτήρια κλιματικά, γεωμορφολογικά, κοινωνικά, γεωγραφικά και τουριστικά.
Θα προταθούν επίσης τεχνικά έργα μικρής κλίμακας και οικολογικές λύσεις που θα ενισχύσουν τη συλλογή βρόχινου νερού κατά τους χειμερινούς μήνες. Ο στόχος είναι η αύξηση των υδατικών αποθεμάτων και η ελαχιστοποίηση της χρήσης αφαλατωμένου νερού, ανάλογα με την περίπτωση κάθε νησιού. Οι διαστάσεις και ο τύπος των έργων θα ποικίλουν ανάλογα με τις συνθήκες και το μέγεθος του υδατικού ελλείμματος. Ο μελλοντικός στόχος είναι η δημιουργία πλήρους εικόνας των αναγκών και της ζήτησης νερού σε όλα τα μικρού και μεσαίου μεγέθους νησιά και ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου για τη συλλογή βρόχινου νερού, ώστε να αποφεύγεται η αφαλάτωση.», τόνισε ο Δημήτρης Εμμανουλούδης.
Το πρόβλημα της λειψυδρίας έχει λάβει σοβαρές διαστάσεις φέτος λόγω των κλιματικών συνθηκών, με πολλές περιοχές να κηρύσσονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο κ. Εμμανουλούδης εξηγήσει πως η λειψυδρία είναι το φαινόμενο όπου ο φυσικός πόρος, το νερό, διατίθεται σε χαμηλές ποσότητες σε σχέση με τις ανάγκες της χλωρίδας και της πανίδας, συχνά εξαιτίας της ανομβρίας. Σε πολλές περιπτώσεις, η ζήτηση του νερού υπερέχει της προσφοράς, ακόμα και με κανονικές βροχοπτώσεις. Αναφορικά με τις φετινές συνθήκες, παρατηρεί ότι οι βροχοπτώσεις παρουσίασαν σημαντική μείωση σε σχέση με τον μέσο όρο και οι χιονοπτώσεις σχεδόν απουσίαζαν. Οι υψηλές θερμοκρασίες που παρατηρήθηκαν από νωρίς το έτος συνέβαλαν στην κατάσταση αυτή, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα που επηρεάζει την καθημερινότητα και την επικινδυνότητα για τη ζωή και τη βιοποικιλότητα.
Αξιοσημείωτα, η αύξηση του κινδύνου πυρκαγιών λόγω της ευφλεκτότητας της βλάστησης και ο استenciamento των γεωργικών καλλιεργειών, κάτι που επηρεάζει την τροφή και τη βιοποικιλότητα. Οι αρνητικές συνέπειες εκτείνονται επίσης στην υγεία και την ποιότητα ζωής, πλήττοντας χώρους όπως ο τουρισμός, η βιομηχανία και οι κατασκευές. Ειδικά στις νησιωτικές περιοχές που δέχονται αυξημένη τουριστική πίεση, η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη.», σημειώνει.
Η παρουσία πολλών τουριστών, που αγγίζει τα 30 εκατομμύρια ετησίως, αυξάνει την πίεση στο νερό κατά τη θερινή περίοδο, οδηγώντας σε ασφυκτικές υδρολογικές συνθήκες, όπως προειδοποιεί ο κ. Εμμανουλούδης. Καλεί σε νέες τεχνικές και ρυθμίσεις καθώς και συνεργασία με τους τοπικούς Δήμους, προκειμένου να καθοριστεί μια βιώσιμη τουριστική πολιτική που να εγγυάται την αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.»
Καθώς οι επιπτώσεις από τη λειψυδρία εκτείνονται και στα επίπεδα των λιμνών, ο κ. Εμμανουλούδης υπογραμμίζει ότι η πτώση της στάθμης τους αποτελεί αποτέλεσμα της έλλειψης βροχοπτώσεων και των υψηλών θερμοκρασιών, και εντοπίζει ακόμη και τεχνητές λίμνες που πλήττονται σημαντικά. Γενικά, η κάθοδος της στάθμης των λιμνών αποδεικνύει την κρίσιμη φύση του προβλήματος που χρειάζεται άμεσες λύσεις.
Για την αυξανόμενη επείγουσα κατάσταση είναι αναγκαία τα άμεσα μέτρα. Ο κ. Εμμανουλούδης προτείνει την υιοθέτηση κουλτούρας εξοικονόμησης στον τομέα της καθημερινής χρήσης, ενθάρρυνε τη γεωργία με μεθόδους άρδευσης φιλικές προς το περιβάλλον και την αποφυγή χρήσης νερού για σκοπούς αναψυχής όσο γίνεται το καλοκαίρι. Επιπλέον, προτείνεται η βραχυπρόθεσμη μείωση απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης και ο λεπτομερής υπολογισμός των αναγκών σε περιοχές με αυξημένη τουριστική κίνηση, ώστε να adaueluχθούν ασφαλείς ποσότητες νερού στο μέλλον.
Για την προϋπολογισμένη περίοδο πραγματοποιήθηκαν σημαντικά απτορίεςκαι μεταδικτυακά έργα που θα συμβάλλουν την κάλυψη των πιο κρίσιμων αναγκών νερού στα νησιά, με προσοχή σε κάθε μέτρο και στην οικονομία παρέμβασης εναντίον της υδατικής κρίσης.
