Εθνικοί μύθοι και στερεότυπα

07/05/2022, 17:04

Στην Ελληνική κοινωνία σε βάθος χρόνου έχουν δημιουργηθεί από το πολιτικό μας σύστημα διάφοροι εθνικοί μύθοι και ισχυρά στερεότυπα στα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής – Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει σε στιγμές εθνικιστικής ή εθνικής έξαρσης τα γνωστά σε όλους συνθήματα για τη Μακεδονία, τη Θράκη, τη Βόρεια Ήπειρο, το Αιγαίο και την Κύπρο

Γράφει: Χρίστος Φιλιππούδης

Αυτά τα καθιερωμένα στερεότυπα αφενός δεν βοηθούν στην ρεαλιστική αντιμετώπιση και κατανόηση αυτών των ζητημάτων και αφετέρου δεν διευκολύνουν την επίλυσή τους. Οι αυταπάτες που καλλιεργούν οι εθνικοί μύθοι ενθαρρύνουν τις εθνικιστικές εξάρσεις όπου οι διαφωνούντες κατηγορούνται ευθέως ως «μειοδότες».

Οι ελληνικές κυβερνήσεις διαχρονικά υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους παρέπεμπαν την επίλυση κρίσιμων εθνικών ζητημάτων στις ελληνικές καλένδες καλύπτοντας την αδυναμία επίλυσης των προβλημάτων κάτω από την συνθηματολογία της εθνικιστικής έξαρσης της κοινής γνώμης.

Ο ωχαδελφισμός που επικρατούσε σε πολλές περιπτώσεις στο πολιτικό μας σύστημα οδηγούσε στην παραπομπή της επίλυσης κρίσιμων εθνικών ζητημάτων για το αόριστο μέλλον με συνεπακόλουθο την περαιτέρω όξυνση των προβλημάτων και κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την επίλυσή τους και μάλιστα με ακόμα χειρότερους όρους υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους.

Μακεδονικό

Χαρακτηριστικό παράδειγμα το λεγόμενο «Μακεδονικό» η «Σκοπιανό» για άλλους, το οποίο θα μπορούσε να επιλυθεί εν τη γενέσει του αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 90 η χώρα μας ζούσε στο «συννεφάκι» που επέβαλλε ο εθνικός μύθος ότι «η Μακεδονία είναι μια και Ελληνική». Το τότε δόγμα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ήταν «η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει κανένα κράτος με το όνομα Μακεδονία ή παράγωγά του». Ξεχνώντας μάλιστα πως είναι άλλο πράγμα να αποδέχεσαι ότι η ιστορία της Αρχαίας Μακεδονίας είναι Ελληνική και άλλο ότι η γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας καλύπτει μια ευρύτερη περιοχή πέραν των ελληνικών συνόρων. Η μετακύλιση του ζητήματος της ονομασίας της τότε ΠΓΔΜ από την μια κυβέρνηση στην άλλη οδήγησε σε μια ντε φάκτο κατάσταση όπου όλες οι χώρες του κόσμου αποκαλούσαν αυτή την χώρα ως «Μακεδονία». Παρ ‘όλα αυτά όλοι ήξεραν ότι κάποια στιγμή η χώρα θα οδηγούνταν σε έναν επώδυνο συμβιβασμό απλά μετακυλούσαν την ευθύνη από τη μια κυβέρνηση στην άλλη λόγω του πολιτικού κόστους. Έτσι λοιπόν την εθνική γραμμή στο ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων και το πλαίσιο της επίλυσης του ζητήματος έθεσε η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή το 2008 στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι όταν αποδέχτηκε σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό για χρήση έναντι όλων (erga omnes).

Ήδη πριν και μετά από την Σύνοδο Κορυφής κορυφαία στελέχη της τότε κυβέρνησης μιλούσαν ξεκάθαρα για το περίγραμμα της επίλυσης του ονοματολογικού:

Στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης Καραμανλή η ΥΠΕΞ Ντ. Μπακογιάννη στις 30/09/2007 δήλωνε ότι: «η Ελλάδα επιδιώκει την εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτής λύσης στη βάση μίας σύνθετης ονομασίας».

Στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης Σαμαρά, στις 7.7.2012 ο ΥΠΕΞ, Δ. Αβραμόπουλος τόνιζε: «Η Ελλάδα, επιδεικνύοντας το απαιτούμενο εποικοδομητικό πνεύμα, προέβη σε ένα μείζον συμβιβαστικό βήμα, αποδεχόμενη σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό και χρήση έναντι όλων».

Στη Γ.Σ. του ΟΗΕ στις 27.9.2014 ο ΥΠΕΞ και Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά, Ευ. Βενιζέλος σημείωνε: «Η Ελλάδα μέχρι σήμερα έχει κάνει πολύ σημαντικά βήματα και αναμένουμε από την άλλη πλευρά να προβεί σε αντίστοιχα. Προτείνουμε μια αμοιβαία αποδεκτή σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό πριν τη λέξη «Μακεδονία» για κάθε χρήση, erga omnes».

Η Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2018 αποφάσισε να τολμήσει το επόμενο βήμα και με βάση την αρχή της σύνθετης ονομασίας με γεωγραφικό προσδιορισμό έναντι όλων να προχωρήσει στην Συμφωνία των Πρεσπών. Έτσι λοιπόν εγένετο η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Παρ’ όλα αυτά η ΝΔ παθαίνει «αμνησία», βγαίνει στους δρόμους και χαρακτηρίζει «κατάπτυστη» τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Βόρεια Ήπειρος

Στο ζήτημα της Βόρειας Ηπείρου η χώρα ακροβατεί ανάμεσα στη βαλκανική και στην ευρωπαϊκή αντίληψη των πραγμάτων. Από τη μια αν αποκαλέσεις την συγκεκριμένη περιοχή ως «νότια Αλβανία» θα κατηγορηθείς ως εθνικός μειοδότης, αν πάλι την αποκαλέσεις ως «Βόρεια Ήπειρο» αποδέχεσαι την εθνικιστική αντίληψη που λέει ότι αυτή η περιοχή είναι υπό αμφισβητούμενη κυριαρχία υπονοώντας μέχρι και την ανάγκη αλλαγής συνόρων η οποία ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου. Από αυτό και μόνο αντιλαμβανόμαστε πόσο επικίνδυνοι μπορεί να γίνουν κάποιοι που απλά «χαϊδεύουν αυτιά» προς άγραν ψήφων. Ο όρος «Βόρεια Ήπειρος» προκαλεί μια έντονη εθνικιστική φόρτιση, καθώς θεωρείται η «σκλαβωμένη αδελφή μας», επίσης καθιερώθηκε και ο όρος «Βορειοηπειρώτες» για τους κατοίκους της συγκεκριμένης περιοχής. Αυτή η εικόνα καλλιεργήθηκε διαχρονικά στην Ελληνική κοινή γνώμη.

Κυπριακό

Σημείο-κλειδί στην επίλυση του Κυπριακού ζητήματος υπήρξε το δημοψήφισμα του 2004. Το Σχέδιο Ανάν ήταν σχέδιο που προτάθηκε από τον γενικό γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος. Το σχέδιο εγκρίθηκε από την τουρκοκυπριακή κοινότητα, αλλά απορρίφθηκε από την ελληνοκυπριακή σε δυο ξεχωριστά δημοψηφίσματα. Το Σχέδιο Ανάν πέρασε στην ιστορία και η απόφαση του Κυπριακού λαού είναι προφανώς σεβαστή, όμως η καθυστέρηση της επίλυσης του Κυπριακού ζητήματος σε βάθος χρόνου ευνοεί τις διχοτομικές λύσεις. Επιπλέον σκεφτείτε τις αλυσιδωτές εξελίξεις που θα προκύψουν αν βρεθεί έστω μια χώρα στον κόσμο να αναγνωρίσει την αυτοαποκαλούμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ)».

Ελληνοτουρκικά

Στο Αιγαίο η χώρα μας δεν αναγνωρίζει καμία διαφορά πέραν της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και θεωρεί το Αιγαίο μια ελληνική θάλασσα. Το κατά πόσο είναι ρεαλιστική αυτή η πολιτική και αν θα αποδειχτεί ορθή για τα εθνικά συμφέροντα της χώρας μας αυτό θα κριθεί στην πράξη. Η επιλογή του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης είναι γνωστό ότι η χώρα μας κάτι θα κερδίσει αλλά και ότι κάτι θα πρέπει να δώσει. Προς το παρόν δεν το τολμά ούτε η Ελληνική αλλά ούτε και η Τουρκική πλευρά. Αν κρίνουμε από τον στρουθοκαμηλισμό που διακατέχει το πολιτικό μας σύστημα σύντομα θα οδηγηθούμε σε επώδυνους συμβιβασμούς και σε αυτό το εθνικό μας ζήτημα.

Την λύση σε όλα τα παραπάνω δίνει ο ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός με τη φράση: «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές», που έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι η ιστορία ενός έθνους δε μπορεί να βασίζεται σε ψέματα, καθώς κάτι τέτοιο υποβιβάζει την παιδεία των πολιτών με σκοπό το ψέμα να ικανοποιεί καλύτερα το πατριωτικό ή θρησκευτικό του αίσθημα.