Στο 16ο και στο 77ο Νηπιαγωγείο Αθηνών, πίσω από τα κουκλοθέατρα, τα σπιτοκαλυβάκια και τα τούνελ, η εκπαίδευση συναντά την αρχιτεκτονική δημιουργώντας χώρους μέσα από τους οποίους τα παιδιά μαθαίνουν λέξεις, χρώματα, αριθμούς, φυσικά φαινόμενα. Πρόκειται για το πρόγραμμα «Έτσι Μαθαίνω Καλύτερα» του δήμου Αθηναίων, το οποίο έχει σκοπό να αναβαθμίσει τον σχολικό χώρο, να ενισχύσει την εκπαιδευτική διαδικασία, να επιμορφώσει τους εκπαιδευτικούς και να συμβάλλει ουσιαστικά στη δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών μάθησης. Πρωταγωνιστές σε αυτή τη δράση είναι οι ερευνητές – αρχιτέκτονες του Πολυτεχνείου της Κρήτης, οι παιδαγωγοί αλλά κυρίως τα παιδιά, οι μαθητές και οι μαθήτριες δηλαδή που συμμετέχουν γνωστοποιώντας τις σκέψεις τους και τις επιθυμίες τους για το ιδανικό σχολείο .
Το 16ο και το 77ο Νηπιαγωγείο Αθηνών που συστεγάζονται στην οδό Ιωάννη Πάγκα 23, στους Αμπελόκηπους, αποτελούν νηπιαγωγεία- ”πρότυπα”- θα έλεγε κανείς. Οι αυλές τους σφύζουν από χρώματα και ζωντάνια, καθώς πολύχρωμα παγκάκια, ξύλινες κατασκευές, μονοπάτια από πέτρες, τουβλάκια και lego συνθέτουν ένα σκηνικό που στην πλειοψηφία του έχει φτιαχτεί από τα ίδια τα παιδιά. Αντικείμενα που μέχρι πρότινος φάνταζαν άχρηστα και παρατημένα, αποκτούν αξία καθώς μετατρέπονται σε χώρους μάθησης και ψυχαγωγίας ταυτόχρονα.
«Το πρόγραμμα είναι ένα μικρό κομμάτι από πολλά πράγματα που θα μπορούσαν να γίνουν στην εκπαίδευση σήμερα. Απαντά στα ερωτήματα της σύγχρονης εκπαίδευσης σχετικά με το τι σχολείο θέλουμε. Έχουμε ένα σχολείο αποστήθισης. Θέλουμε ένα σχολείο όπου τα παιδιά να είναι δημιουργικά και να συμμετέχουν, κάτι το οποίο ικανοποιείται αρκετά μέσω αυτής της δράσης. Τα παιδιά συμμετέχουν, λένε τις απόψεις και με αυτό τον τρόπο σιγά σιγά αποκτούν μία κριτική σκέψη, η οποία λείπει από την εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες», εξηγεί στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η προϊσταμένη παιδαγωγός του 77ου Νηπιαγωγείου Αθηνών, Γεωργία Τασούλα. Η κ. Τασούλα εργάζεται 30 χρόνια στον τομέα της εκπαίδευσης και μαζί με την συνάδελφό της και προϊσταμένη παιδαγωγό του 16ου Νηπιαγωγείου Αθηνών, Θεοδώρα Μπέτσα ξεκίνησαν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Έτσι Μαθαίνω Καλύτερα» ώστε να ενεργοποιήσουν τόσο τη δική τους δημιουργικότητα και φαντασία όσο και των παιδιών. «Έχει επιτευχθεί η ενεργητική μάθηση. Δηλαδή τα παιδιά ενεργούν και έτσι όπως ενεργούν μαθαίνουν μέσα από αυτό, συνεργάζονται καλύτερα μεταξύ τους και με τις εκπαιδευτικούς τους και συνδυάζουν το παιχνίδι με τη μάθηση. Γίνονται πιο δημιουργικά και αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση γιατί βλέπουν ότι οι ιδέες τους ακούγονται και υλοποιούνται. Παράλληλα έχει στηθεί μία μεγάλη γέφυρα ανάμεσα στο σχολείο και στην οικογένεια, καθώς και οι ίδιοι οι γονείς συμμετέχουν πολλές φορές σε δράσεις», λέει η κ. Μπέτσα.
Δεκαέξι ερευνητές από το Πολυτεχνείο της Κρήτης διεξάγουν τη δική τους έρευνα ώστε να διαμορφώσουν μία ενεργητική, δημιουργική σχολική κοινότητα, επιλέγοντας 7 διαφορετικές δημοτικές κοινότητες από όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους του προγράμματος, ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η στήριξη του δήμου Αθηναίων όχι μόνο στην υλοποίηση του προγράμματος αλλά και στην εξέλιξη και τη συνέχισή του.
Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υπεύθυνη διαχείρισης προγράμματος, Μαριάνθη Λιάπη, «σε επίπεδο συνεργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια, είναι το μοναδικό έργο στην Ελλάδα που αυτή τη στιγμή έχει υλικό αποτέλεσμα καθώς είναι μεν έρευνα πεδίου αλλά υπάρχει εφαρμοσμένο έργο». Μέσω της δράσης αυτής, τα παιδιά έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με την έρευνα και τους πειραματισμούς, καθώς όπως εξηγεί η κ. Λιάπη εισάγεται «μία ερευνητική διάθεση και ένας πειραματισμός, ώστε να αρχίσει να γίνεται κατανοητό από πολύ μικρή ηλικία, ότι δεν υπάρχει μόνο η οπτική του σωστού ή λάθους, αλλά υπάρχει και αυτή του “σκέφτομαι, προχωράω, πετυχαίνω και δεν τα παρατάω”».
Στο πλαίσιο της δράσης «Έτσι Μαθαίνω Καλύτερα» ξεκίνησαν να σχεδιάζονται οι Εκπαιδότοποι. Πρόκειται για μια μεθοδολογία υποστήριξης και εμπλουτισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσα από την ενεργή συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών με σκοπό να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί νέος εκπαιδευτικός εξοπλισμός που αναβαθμίζει το περιβάλλον του σχολείου.
Η μεθοδολογία των Εκπαιδότοπων έχει δύο πυλώνες, τον συμμετοχικό σχεδιασμό και το maker learning («μαθαίνω κατασκευάζοντας»). Ο σχεδιασμός τους έγινε με βάση ερωτηματολόγια που δόθηκαν στα παιδιά αλλά και με συζητήσεις που έγιναν με τους εκπαιδευτικούς ώστε να κατανοηθούν οι ανάγκες οι δικές τους και των παιδιών σε σχέση με το χώρο. Στο επίκεντρο των δράσεων τέθηκε ο συμμετοχικός σχεδιασμός, καθώς οι αρχιτεκτονικές προτάσεις προσαρμόστηκαν σε κάθε μονάδα ξεχωριστά ανάλογα με το δικό της παιδαγωγικό «αποτύπωμα» που διαμορφώθηκε από τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδαγωγών και των μαθητών.
Έναν τέτοιον εκπαιδότοπο συναντά κανείς στην αυλή του 16ου και 77ου Νηπιαγωγείου Αθηνών όπου εκεί που βρίσκονταν παλιά οι βρύσες του κτιρίου, κατασκευάστηκε με σχοινιά και ξύλα, ο μαγικός τροχός του ουράνιου τόξου. Παράλληλα, μέσα στο κτίριο υπάρχει μία ξεχωριστή γωνιά ξεκούρασης και χαλάρωσης, «μία φωλιά» όπως την χαρακτηρίζουν οι ίδιες οι παιδαγωγοί, πλαισιωμένη από βιβλία και παιχνίδια. Όπως λέει η επιστημονική συνεργάτιδα του προγράμματος, Βίκυ Κατσιούλη, η ιδέα για έναν χώρο που θα λειτουργεί σαν ησυχαστήριο γεννήθηκε από την ανάγκη των παιδιών να δημιουργηθεί κάτι που θα χρησιμοποιείται όταν θέλουν να κρυφτούν ή να απομονωθούν. «Υπήρχε η ιδέα της φωλιάς, της σπηλιάς, της κρυψώνας οπότε καταλάβαμε από την αρχή την ανάγκη που υπάρχει», λέει χαρακτηριστικά η κ. Κατσιούλη.
«Θέλουμε να βοηθήσουμε τους εκπαιδευτικούς να διδάξουν πράγματα με άλλους τρόπους. Αυτή τη φορά θέλουμε να γίνει αυτό μέσω του ίδιου του χώρου» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Λιάπη, ενώ η επιστημονική συνεργάτιδα του προγράμματος, Διονυσία Δασκαλάκη προσθέτει ότι αυτό που θέλουν πραγματικά να κάνουν είναι να βάλουν τα παιδιά να πουν τις ιδέες τους, να τις εκφράσουν με οποιονδήποτε τρόπο, δίνοντάς τους πολλές φορές και οι ίδιες τρόπους να εκφραστούν αν δυσκολεύονται».
Το πρόγραμμα «Έτσι Μαθαίνω Καλύτερα» του δήμου Αθηναίων διανύει την δεύτερη περίοδο εφαρμογής του (ΕΜΚ 2.0 / 2019-2021). Χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τον δήμο Αθηναίων και υπάγεται στη διεύθυνση Παιδικής Ηλικίας, Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης. To Πολυτεχνείο Κρήτης και συγκεκριμένα το Εργαστήριο Μεταβαλλόμενων Ευφυών Περιβαλλόντων (TUC TIE Lab) έχει την επιστημονική επιμέλεια του σχεδιασμού και της υλοποίησης των επιμορφωτικών προγραμμάτων και των ανοιχτών δράσεων για τη διάχυση των αποτελεσμάτων τους. Η ΔΑΕΜ Α.Ε. έχει αναλάβει τη διαχείριση εξωτερικών εργασιών και υπηρεσιών για την εύρυθμη εξέλιξη του προγράμματος.
Ήδη στον 1ο χρόνο που τρέχει η β’ περίοδος του προγράμματος έχουν συνεργαστεί με 83 εκπαιδευτικούς και περίπου 1600 παιδιά από 30 σχολικές μονάδες του δήμου.
Όσον αφορά τη μεθοδολογία των Εκπαιδότοπων, αυτή εφαρμόστηκε σε 24 σχολικές μονάδες του δήμου Αθηναίων το διάστημα 2016-2018 μέσα από την α’ περίοδο εφαρμογής του προγράμματος «Έτσι Μαθαίνω Καλύτερα (ΕΜΚ)» με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και τον συντονισμό του Athens Partnership. To πρόγραμμα επίσης στην πρώτη του εφαρμογή πραγματοποίησε μεγάλης κλίμακας παρεμβάσεις με τεχνικές εργασίες συντήρησης και λειτουργικές διαρρυθμίσεις στα 24 αυτά σχολεία. Και σε αυτή του τη διάσταση το ΕΜΚ κράτησε τον πυλώνα του συμμετοχικού σχεδιασμού. Επίσης, στο πλαίσιο αυτό ιδρύθηκε και εξοπλίστηκε το Εργαστήριο ΠΟΙΩ, το Maker Space του δήμου Αθηναίων.
Ιωάννα Καρδάρα
