Στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών παρουσιάστηκαν τα πρώτα αποτελέσματα για τη χρήση υψηλής τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης στην παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας στη Σαντορίνη. Ομιλητές ήταν οι Θανάσης Γκανάς (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών), Εύη Νομικού (ΕΚΠΑ) και Μαργαρίτα Σέγκου (Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία – BGS). Τη συζήτηση συντόνισε ο ακαδημαϊκός Κώστας Συνολάκης, παρουσιάζοντας ιστορικά δεδομένα από το τσουνάμι του 1956 και πιθανά σενάρια μελλοντικής σεισμικής ή ηφαιστειακής δραστηριότητας στη Μεσόγειο.
Η ομάδα της δρος Σέγκου στη BGS χρησιμοποίησε μηχανική εκμάθηση για την καταγραφή της σεισμικότητας, εντοπίζοντας σχεδόν 50.000 σεισμούς, δέκα φορές περισσότερους από τις παραδοσιακές μεθόδους. Αυτό επέτρεψε την εξαιρετικά ακριβή παρακολούθηση της εξέλιξης των σεισμικών επεισοδίων και την κατανόηση των μαγματικών διεργασιών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.
Η δρ Σέγκου τόνισε ότι παλαιότερα απαιτούνταν χρόνια έρευνας για τέτοιας ποιότητας δεδομένα, αλλά η τεχνητή νοημοσύνη και το υπολογιστικό σύννεφο αλλάζουν τα δεδομένα στη σεισμολογία. Η κρίση εξελίσσεται σε τέσσερις φάσεις με σεισμικότητα σε παλμούς, με αυξανόμενη διάρκεια, όπως φαίνεται στο διάγραμμα. Η ανάλυση υποδεικνύει την ύπαρξη μαγματικής φλέβας σε διεύθυνση ΒΑ, με πιθανό κέντρο κάτω από την Ανύδρο.
Η καθηγήτρια Εύη Νομικού σημείωσε ότι η παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο προσφέρει κρίσιμο χρόνο αντίδρασης, προστατεύοντας κοινότητες και τουριστική δραστηριότητα. Η σεισμική διέγερση σχετίζεται με τη διείσδυση μάγματος σε βάθος 3-5 χλμ. κάτω από την Ανύδρο, προκαλώντας τεκτονικές τάσεις και ενεργοποίηση ρηγμάτων. Το φαινόμενο θα συνεχιστεί όσο διαρκεί η τροφοδοσία του μαγματικού θαλάμου.
Το 2022, ο τουρισμός στη Σαντορίνη συνεισέφερε 5,9 δισ. ευρώ στο ελληνικό ΑΕΠ. Το θαλάσσιο παρατηρητήριο SANTORY, το πρώτο του είδους στην Ελλάδα, συμβάλλει καθοριστικά στην επιστημονική γνώση γύρω από τις διεργασίες στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Παρέχει παρακολούθηση φυσικών παραμέτρων και αποτελεί πρότυπο για την Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και είναι δυνατό να δώσει απαραίτητα δεδομένα για τη μελλοντική ανάπτυξη στρατηγικών διαχείρισης κινδύνων για τις παράκτιες περιοχές.
Ο Θανάσης Γκανάς παρουσίασε τα γεωδαιτικά δεδομένα και παρατήρησε ότι ήδη από τον Αύγουστο του 2024 έδειξαν μια σταδιακή ανύψωση της καλδέρας. Τα δεδομένα GNSS (δηλαδή τρισδιάστατες μετρήσεις παραμόρφωσης) από τον σταθμό της Ανύδρου έδειξαν μια καθίζηση 12 εκατοστών μέσα σε διάστημα 2 εβδομάδων και παράλληλη κίνηση προς δυσμάς. Η προσομοίωση της παραμόρφωσης έδειξε τη διέγερση του ηφαιστείου σε δύο φάσεις: πρώτα συνέβη η άνοδος μάγματος 8 εκατ. κυβικών μέτρων στον μαγματικό θάλαμο της Καμμένης, εν συνεχεία το μάγμα κατευθύνθηκε βορειοανατολικά προς την Ανύδρο, αξιοποιώντας φλέβα μήκους αρκετών χιλιομέτρων, συνοδευόμενη από έντονη σεισμικότητα στο ανώτερο φλοιό.
Ο Κώστας Συνολάκης υπενθύμισε ότι το τσουνάμι του 1956 έφτασε έως και 20 μέτρα μέσα στη στεριά. Παρά τη σοβαρότητα του κινδύνου, η Ελλάδα έχει μόλις 12 παλιρροϊογράφους και κανέναν υποθαλάσσιο σεισμογράφο συνδεδεμένο σε πραγματικό χρόνο. Τόνισε την ανάγκη δημιουργίας ηφαιστειακού παρατηρητηρίου, στο υποθαλάσσιο τμήμα με βάση το SANTORY, που χρειάζεται όμως να πλαισιωθεί με ενισχυμένα χερσαία δίκτυα παρατήρησης με ανάλυση υψηλής ακρίβειας σε πραγματικό χρόνο με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης για συνεχή παρακολούθηση όλων των ελληνικών ηφαιστείων.
Τέλος, η δρ Σέγκου υπογράμμισε ότι το κόστος αστοχίας στις εκτιμήσεις είναι τεράστιο. Σύμφωνα με εκτίμηση του Lloyd’s, η έκρηξη ενός ή κάποιων από τα 16 πιο επικίνδυνα ηφαίστεια του κόσμου θα μπορούσε να κοστίσει έως και 1,4 τρισ. δολάρια στην παγκόσμια οικονομία σε πέντε χρόνια μετά την έκρηξη. Για την Ελλάδα, η ζημιά από μια ηφαιστειακή έκρηξη εκτιμάται στα 40 δισεκατομμύρια.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
