Ξύλινες κούκλες «ντυμένες» με παραδοσιακές φορεσιές από την Κρήτη μέχρι τον Έβρο και από το Αιγαίο μέχρι το Ιόνιο, στέκονται στον πάγκο ή κρέμονται στον τοίχο. Η έκφρασή τους μαρτυρά το βάρος της ευθύνης που κουβαλούν, επιχειρώντας να διασώσουν και να διαδώσουν τη λαογραφική παράδοση της χώρας μας.
Το καλοσχηματισμένο συμπαγές ξύλο «ντύνει» με τα πινέλα της η Ειρήνη Κουρτζέλλη. Χρησιμοποιώντας ακρυλικά χρώματα υψηλής ποιότητας, καθώς και τις γνώσεις που απέκτησε μελετώντας τη λαϊκή μας παράδοση, φτιάχνει κοπέλες και σπανιότερα άντρες, όπως κυκλοφορούσαν στην καθημερινότητά τους προηγούμενους αιώνες ή ακόμη και σήμερα σε ορισμένα χωριά, όπως και σε γιορτές ή εκδηλώσεις.
Πολύχρωμα υφάσματα, μαντίλες, ποδιές, ζωνάρια, κεντήματα, κοσμήματα και άλλα αξεσουάρ, συστήνουν τους ανθρώπους μιας άλλης εποχής, που η καλλιτέχνιδα επιθυμεί να μην ξεχαστούν. «Αγαπώ εξίσου τη ζωγραφική και την παράδοση. Διαβάζω βιβλία που έχουν γραφτεί για τις φορεσιές και όσο περισσότερο εντρυφώ στο θέμα, τόσο πιο πολύ με ενθουσιάζει», λέει η κ. Κουρτζέλη στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο FM 104,9».
Αν και δεν σπούδασε καλές τέχνες, στις φλέβες της συνταξιούχου σήμερα Ειρήνης Κουρτζέλλη, κυλάει καλλιτεχνικό αίμα. Κατάγεται από την Αγιάσο της Λέσβου και είναι απόγονος της οικογένειας Κουρτζή, που εδώ και περίπου δύο αιώνες, οι έξι γενιές Κουρτζήδων μεγάλωσαν δεκάδες τεχνίτες και μαστόρους στην τέχνη της κεραμικής. «Η κεραμική ήταν η μεγάλη μου αγάπη, αλλά εκείνα τα χρόνια κανείς δεν με παρότρυνε να ασχοληθώ, ούτε καν με τη ζωγραφική, που ήταν αγαπημένη μου απασχόληση. Μάλιστα βοηθούσα τον πατέρα μου που ήταν πλανόδιος μικροπωλητής, ζωγραφίζοντας τα αντικείμενα που πουλούσε, όπως κουμπαράδες, βαμβακοθήκες κ.ά.», θυμάται η 66χρονη, η οποία ζει σήμερα στην Αθήνα.
Με τις κούκλες άρχισε να ασχολείται σε ηλικία περίπου 30 ετών. Αρχικά επιχειρώντας να τις φτιάχνει μόνη της με πηλό και στη συνέχεια, αφού διαπίστωσε τις δυσκολίες στη διαχείριση αυτού του υλικού, ετοίμαζε τα σχέδια τα οποία έστελνε σε ξυλουργό για να τα εκτελέσει, για να τα παραλάβει και να αρχίσει να τους δίνει μορφή με τα χρώματά της. «Οι πρώτες κούκλες που έκανα ήταν μια πιθαμή, στη συνέχεια άρχισα να κάνω μεγαλύτερες και σήμερα οι περισσότερες είναι 40-50 εκατοστά».
Ακόμη και σε αρκετά μεγαλύτερη ηλικία δεν της έφυγε το μεράκι να πάει σε εργαστήριο κεραμικής. Οι συνθήκες δε βόλεψαν όμως και αντ’ αυτής, έμαθε αγιογραφία, η οποία όπως λέει, εξάσκησε τόσο το χέρι όσο και τη ματιά της. «Ό,τι διδάχτηκα από την τεχνική αυτή και πάλι το χρησιμοποιώ για να ζωγραφίζω τα πρόσωπα στις κούκλες μου», λέει η κ. Κουρτζέλλη.
Ο πλούτος των παραδοσιακών φορεσιών είναι κάτι που την ενθουσιάζει, καθώς και η ιστορία που συνοδεύει το κάθε που τις αποτελεί. «Είναι κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και με τον τρόπο αυτό προσπαθώ να το βγάλω και έξω από τα μουσεία. Όνειρό μου είναι να κάνω μία έκθεση, όπου θα έρχονται παιδιά, θα τα ξεναγώ, θα κάνουμε εργαστήρια και θα τους δίνω πληροφορίες για το κάθε ρούχο», τονίζει. Το όνειρό της Ειρήνης Κουρτζέλλη πρόκειται να γίνει πραγματικότητα στο χωριό της, όπου ετοιμάζεται ο χώρος που θα φιλοξενήσει τη δουλειά της. Επιπλέον και το λαογραφικό μουσείο Αγιάσου φιλοξενεί ένα μέρος του έργου της, ενώ το 2015 είχε φιλοξενηθεί και στο Μουσείο Πόλεως Αθηνών.
Η κόρη της Ειρήνης Κουρτζέλλη, απόφοιτος της σχολής καλών τεχνών, εγκρίνει τα έργα της μητέρας της, ενώ ο εγγονός της, άθελά του της έδωσε την έμπνευση για την άλλη σημαντική εθελοντική δράση που πραγματοποιεί. «Ζωγράφισα έναν τοίχο στο δωμάτιο του μικρού και κοιτώντας το αποτέλεσμα, αναρωτήθηκα γιατί να μην είναι έτσι το περιβάλλον που φιλοξενεί παιδιά που υποφέρουν. Έτσι, το 2010 δημιουργήθηκε η ομάδα “ Ζωγράφοι σε δράση για τα ΠΑΙΔΙΑ”, με την οποία έχουμε ζωγραφίσει σε διάφορα ιδρύματα σε Αθήνα, Κόρινθο και αλλού, ενώ τα μέτρα για τον περιορισμό εξάπλωσης της πανδημίας, διέκοψαν τη δράση μας στην παιδιατρικό τμήμα του νοσοκομείου της Νίκαιας», αναφέρει.
Βαρβάρα Καζαντζίδου
