Η συνταγματική και θεσμική πορεία της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης ήταν από τα κύρια θέματα συζήτησης τη δεύτερη ημέρα του συνεδρίου του Κύκλου Ιδεών «Η καμπύλη της Μεταπολίτευσης (1974-2024)» που πραγματοποιείται με αφορμή τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης και οργανώνεται από τον Κύκλο Ιδεών σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.
Ο Ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ Νίκος Αλιβιζάτος, υποστήριξε ότι το Σύνταγμα ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες της Μεταπολίτευσης κυρίως διότι η πορεία της χώρας στα χρόνια της Μεταπολίτευσης συνδέθηκε με την πορεία της Ευρώπης.
«Ο πόλεμος του 1940-45 και η Χούντα του 1967 ήταν δύο περίοδοι που απέκοψαν τη χώρα από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις», τόνισε και συμπλήρωσε πως η χώρα και το θεσμικό θεμέλιο της Μεταπολίτευσης, δηλαδή το Σύνταγμα, κατοχυρώθηκαν και έτσι επετεύχθη η ελευθεροτυπία, η ελευθερία των ατομικών δικαιωμάτων, η ισοπολιτεία και το Κράτος Δικαίου. Ο κ. Αλιβιζάτος υπογράμμισε ότι ορόσημο για την χώρα μας είναι η ένταξη της στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο, κάτι που έγινε χωρίς αναθεώρηση του ελληνικού Συντάγματος και έκανε ειδική μνεία στο άρθρο 28 για τη νομοθετική εξουσιοδότηση που έπαιξε σημαντικό ρόλο στα χρόνια της οικονομικής αλλά και της υγειονομικής κρίσης.
Από τη δική σκοπιά ο Μπάμπης Ανθόπουλος, καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ, τόνισε ότι η Μεταπολίτευση είναι ένας «ισχυρός όρος του Συνταγματικού Δικαίου που οφείλεται στην ασυνέπεια της δυναμικής της με την προηγούμενη εποχή». Αναλύοντας αυτή τη φράση εξήγησε ότι η χώρα κατάφερε να επιτύχει την κατοχύρωση του Συντάγματος ξεπερνώντας τις περιόδους απειλής της δημοκρατίας, όπως ο πόλεμος του 1945 και η Χούντα. Ως τρία σημαντικά σημεία στην κατοχύρωσης του θεσμικού θεμελίου της Μεταπολίτευσης ξεχώρισε τη «Συνταγματική Κουλτούρα της Μεταπολίτευσης», λέγοντας ότι το Σύνταγμα ανήκει σε όλους (πολίτες, κόμματα, άτομα και κινήματα), την αξία της «καθημερινοκοποίησης» του Συντάγματος αλλά και την κατοχύρωση της ελευθερίας, κυρίως μετά το 1981, με το ΠΑΣΟΚ, κόμμα το οποίο χαρακτήρισε ως «κόμμα κατοχύρωσης δικαιωμάτων στους πολίτες».
Σύμφωνα με την Λίνα Παπαδοπούλου, καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ, η Μεταπολίτευση τελείωσε με την οικονομική κρίση του 2008. «Η ένταξη της χώρας μας το 1979 στη Δύση με την συμμετοχή της ως μέλος των Οικονομικών Κοινοτήτων είναι σημαντική και έφερε τη ροή της ιστορίας της χώρας μας να κινείται παράλληλα με την ιστορία της Δύσης και της Ευρώπης. Όμως η αδυναμία να πάμε παρακάτω, η κατάρρευση του κόμματος της Μεταπολίτευσης -του ΠΑΣΟΚ- και η ανούσια αναθεώρηση του Συντάγματος του 2008 οριοθετούν το τέλος της Μεταπολίτευσης», σημείωσε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε ότι το δημοψήφισμα του 2015 ήταν ένα ψευδο-δημοψήφισμα.
Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, Ιστορικός και υπεύθυνος Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, έκανε μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή από την εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής μέχρι και σήμερα του ρόλου του Στρατού στην Μεταπολίτευση. Εξηγώντας αναλυτικά τις αλλαγές που υπέστη ο Στρατός κυρίως κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960, αλλά και την εποχή της τουρκικής εισβολής στη Κύπρο, εξήγησε ότι η θεσμική λήξη του ρόλου του Στρατού στην διακυβέρνηση της χώρας ήρθε αρχικά με την εισβολή της Κύπρου, την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, την πτώση του ρόλου της βασιλείας (παλάτι) και τέλος με τις θεσμικές αλλαγές της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ το 1981.
Ο Αντώνης Καραμπάτζος, καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ μίλησε για την κρίση και πως αυτή επηρέασε τη χώρα και το θεσμικό θεμέλιο της Μεταπολίτευσης. «Η χώρα είχε μία οικονομική και νομισματική αστάθεια πριν ενταχθεί στο Ευρώ, μετά όμως με την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη, αυτή αποκαταστάθηκε και απειλήθηκε εκ νέου την εποχή της οικονομικής κρίσης του 2008», σημείωσε. Και συμπλήρωσε ότι «το θεσμικό αποτύπωμα των αλλεπάλληλων κρίσεων (οικονομική και υγειονομική κρίση) οδήγησε τη χώρα σε μία ενίσχυση της θέσης του πρωθυπουργού από το 1975 ως και σήμερα που έχει μετατρέψει τη Βουλή σε ένα διεκπεραιωτικό όργανο της Κυβέρνησης. Το 2019 μέρος του προβλήματος αποκαταστάθηκε με την αναθεώρηση του Συντάγματος και την αποσύνδεση της προεδρικής εκλογής από την πρόωρη διάλυση της Βουλής».
Τέλος, η κυρία Βασιλική Χρήστου, Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΕΚΠΑ, τόνισε ότι για εκείνη ο κύκλος της Μεταπολίτευσης δεν έχει κλείσει και ότι το μέλλον της ενίσχυσης του Συντάγματος για τις επόμενες γενιές πρέπει να βασίζεται στην πολιτική ελευθερία, στην διαρκή ενίσχυση του Κοινοβουλευτισμού μέσα από την ενίσχυση των δικαιωμάτων της μειοψηφίας (αντιπολίτευσης), την ενίσχυση της εσωκομματικής δημοκρατίας, του πολιτικού διαλόγου αλλά και την αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκαλεί η ιδιώτευση.
Τη συζήτηση συντονισαν η δημοσιογράφος στην εφημερίδα “ΤΟ ΒΗΜΑ”, Δήμητρα Κρουστάλλη και ο διευθύνων σύμβουλος της Economia Media, Αντώνης Παπαγιαννίδης.
