Στον καθημερινό λόγο, προφορικό και γραπτό, χρησιμοποιούμε συχνά εκφράσεις προερχόμενες από την αρχαία Ελληνική και την κοινή Ελληνιστική ακόμα και από τη γλώσσα της Αγίας Γραφής.
Ρεπορτάζ: Γεωργία Κούκη
Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές από αυτές:
«Του Κουτρούλη ο γάμος»
Έγινε παροιμιώδης έκφραση και γιορτάζεται Καθαρή Δευτέρα στη Μεθώνη…
Ο καβαλλάριος Ιωάννης Κουτρούλης, ο οποίος πιθανολογείται ότι ζούσε στη Μεθώνη, συγκατοικούσε με μια γυναίκα, η οποία είχε φύγει από το συζυγικό της σπίτι. Για τα δεδομένα εκείνης της εποχής ήταν ένα τεράστιο σκάνδαλο και λέγεται μάλιστα ότι ακόμα και η εκκλησία είχε αφορίσει τη γυναίκα, που έμενε με κάποιον άλλον ενώ ήταν παντρεμένη.
Το 1394, ο Πατριάρχης Αντώνιος ο Δ’ αναγνώρισε το διαζύγιο που του παρουσίασε η αφορισθείσα γυναίκα, επικύρωσε το γάμο της ως διαλυμένο και έδωσε την συγκατάθεση του για να τελεστεί ο γάμος της με τον Κουτρούλη.
Έτσι τελέστηκε επιτέλους ο πολυπόθητος γάμος και έγινε ένα εξαιρετικό γλέντι με τελικό αίσθημα αυτό της ανακούφισης, αφού ο Κουτρούλης κατάφερε να παντρευτεί την αγαπημένη του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αντώνιος Δ΄, διετέλεσε Οικουμενικός Πατριάρχης κατά τα έτη 1389-1390 και 1391-1397.
Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα προβλήματα του Πατριαρχείου και ιδιαίτερα των χριστιανών της Βλαχίας. Ασχολήθηκε με την ανύψωση του μοναστικού βίου, ιδίως στο Άγιο Όρος, και προσπάθησε να κινητοποιήσει Ευρωπαίους ηγεμόνες κατά των Τούρκων.
Τα έγγραφα της Πατριαρχίας του που σώθηκαν αφήνουν να διαφανεί η πλούσια δραστηριότητά του και η διορατικότητα και η μόρφωσή του. Όταν ο Μεγάλος Δούκας της Μοσχοβίας Βασίλειος Α΄ του πρότεινε να παραλειφθεί το όνομα του Αυτοκράτορα από την λειτουργία, ο Αντώνιος απάντησε ότι ο Αυτοκράτορας παραμένει η αγιασμένη κεφαλή της Οικουμένης, ο Βασιλεύς τον οποίο ο άγιος Πέτρος παρήγγειλε στους πιστούς να τιμούν.
«Δεν έχει τσίπα επάνω της»
Οι Μικρασιάτισσες από την περιοχή της Σύλλη Ικονίου ήταν υποχρεωμένες να ετοιμάσουν και πιο συγκεκριμένα να κεντήσουν την τσίπα. Η τσίπα ή αλλιώς μαντήλα φοριόταν την μέρα του γάμου και όποια δεν είχε δεν επιτρεπόταν να παντρευτεί. Αυτός ο άγραφος νόμος προέρχονταν από γενιά σε γενιά. Έτσι οι κοπέλες από την ηλικία μόλις των 12 ετών ξεκινούσαν το κέντημα ώστε να είναι έτοιμες μέχρι την μέρα του γάμου. Ήταν μεγάλη προσβολή να μην έχεις τσίπα στην τελετή του γάμου και από αυτό το γεγονός βγήκε η φράση την οποία σήμερα χρησιμοποιούμαι για κάποιον άνθρωπο που έχει χαμηλή ηθική.
«Θα σε χορέψω στο ταψί»
Oι τσιγγάνοι μαθαίνουν τις αρκούδες να χορεύουν. Όταν είναι μικρές, τις βάζουν σε ένα ταψί που από κάτω υπάρχει φωτιά.
Όταν αρχίσει να ζεσταίνεται, αρχίζουν να χτυπάνε το «ταμπουρλάκι» τους και να σφυρίζουν με μια «τσαμπούνα». Η μικρή αρκούδα αρχίζει τότε να χοροπηδάει επειδή αρχίζει να καίγεται. Αυτό γίνεται πολλές φορές, ώσπου μια μέρα το ταψί δεν έχει από κάτω φωτιά. Η αρκούδα όμως, ακούγοντας τα όργανα να παίζουν και έχοντας συνδυάσει τους ήχους αυτούς με το κάψιμο του ταψιού, αρχίσει να χορεύει μέσα στο ταψί. Τότε είναι έτοιμη για τα πανηγύρια. Από την σκληρή και απάνθρωπη αυτή συνήθεια προήλθε η πασίγνωστη φράση: «θα σε χορέψω στο ταψί»….
Αυτό το υιοθέτησαν και οι Μικρασιάτες ως καψώνι για τους γαμπρούς .Κατά το έθιμο τον έβαζαν οι φίλοι του να φτιάξει ελληνικό καφέ με κερί το οποίο θα ζέσταινε το μπρίκι με τον καφέ και μάλιστα στεκούμενο στο ένα πόδι. Και στο γλέντι πριν τον αφήσουν να χορέψει με την γυναίκα του τον έβαζαν μέσα σε ένα μεγάλο ταψί ή αλλιώς σινί και τον χόρευαν κρατώντας ποτήρια στα χέρια σαν μουσικό όργανο.
«Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει»
Ανάμεσα στα παλικάρια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη υπήρχε ένας που ξεχώριζε και ήταν το καμάρι του . Το όνομα του Γιάννης Θυμιούλας. Ο Θυμιούλας κάποτε βρέθηκε πολιορκημένος μαζί με άλλους συντρόφους, όμως τα τρόφιμα τελείωναν και έτσι άρπαξε το χαντζάρι του και άρχισε να χτυπά όποιον έβλεπε. Μόλις τον είδαν το έβαλαν στα πόδια .Τότε ο Γιάννης κατέβηκε σε ένα ελληνικό χωριό και έσφαξε τρία αρνιά και τα σούβλισε. Για συνοδεία παράγγειλε ένα βαρέλι με κρασί.
Κερνούσε όλους τους περαστικούς. Κάποια στιγμή έφτασε ο Κολοκοτρώνης και ρωτήσει τι συνέβη. Τότε ο προεστός του χωριού απάντησε Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει .
Με αυτό τον τρόπο έμεινε η φράση η οποία έμελλε να προστεθεί στις παροιμίες που σχετίζονται με το όνομα Γιάννης.
«Αρμένικη Βίζιτα»
ΟΙ Αρμένιοι ήταν και είναι φιλόξενος λαός, πράγμα που ξένιζε τους άλλους λαούς. Είχαν την συνήθεια να κάνουν επισκέψεις σε συγγενείς τους που κατοικούσαν σε άλλη πόλη, οικογενειακά, δηλαδή πέντε έξι άτομα και έμεναν εκεί πολύ καιρό. Επίσης έκαναν επισκέψεις οι οποίες κρατούσαν ακόμη και μια βδομάδα. Όσο για την καθημερινή επίσκεψη κρατούσε πάρα πολλές ώρες.
Με αυτά και από αυτά οι Έλληνες όταν βλέπουν κανέναν να τους επισκέπτεται και να κάθεται πολλή ώρα λένε πως το έκανε αρμένικη βίζιτα, δηλαδή κράτησε υπέρ το δέον.
«Δεν ιδρώνει τ’ αυτί του»
Την φράση αυτή την χρωστάμε στον πατέρα της Ιατρικής τον Ασκληπιό. Όταν κάποια νεαρή τον ρώτησε, με ποιον τρόπο θα μπορούσε να κάνει τον νεαρό που της άρεσε να την αγαπήσει, αυτός απάντησε : «Να τον κλείσεις σ’ ένα πολύ ζεστό δωμάτιο, την συμβούλευσε, και αν ιδρώσουν τ αφτιά του, θα σ αγαπήσει. Αν δεν ιδρώσουν, μην παιδεύεσαι άδικα». Από την περίεργη αυτή συμβουλή του Ασκληπιού, έμεινε ως τα χρόνια μας η φράση «δεν ιδρώνει τ’ αυτί του», που τη λέμε συνήθως, για τους αναίσθητους και αδιάφορους.
«Σε τρώει η μύτη σου, θα φας ξύλο»
Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν πως ο «κνησμός», η φαγούρα, δηλαδή, του σώματος, ήταν προειδοποίηση των Θεών. Πίστευαν πως όταν ένας άνθρωπος αισθανόταν φαγούρα στα πόδια του, θα έφευγε σε ταξίδι. Όταν πάλι τον έτρωγε η αριστερή του παλάμη, θα έπαιρνε δώρα. Η πρόληψη αυτή έμεινε ως τα χρόνια μας. «Με τρώει το χέρι μου χρήματα θα πάρω», συνηθίζουμε να λέμε όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι αρχαίοι όμως, θεωρούσαν γρουσουζιά, όταν αισθανόταν φαγούρα στην πλάτη, στο λαιμό, στα αφτιά και στη μύτη.
Κάποτε για παράδειγμα, ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγις, ενώ έκανε πολεμικό συμβούλιο με τους αρχηγούς του, είδε ξαφνικά κάποιον από αυτούς να ξύνει αφηρημένος το αφτί του. Αμέσως σηκώθηκε πάνω και διέλυσε το συμβούλιο.- Θα έχουμε αποτυχία οπωσδήποτε. Οι θεοί προειδοποίησαν τον Αρίσταρχο. Ας αναβάλουμε για αργότερα την εκστρατεία. Οι Σπαρτιάτες πίστευαν ακόμη ότι τα παιδιά που αισθάνονταν φαγούρα στη μύτη τους, θα γινόντουσαν κακοί πολεμιστές. Έτσι, όταν έβλεπαν κανένα παιδί να ξύνει τη μύτη του, το τιμωρούσαν, για να μην την ξαναξύσει άλλη φορά. Από την πρόληψη αυτή βγήκε η φράση : «η μύτη σου σε τρώει, ξύλο θα φας».
Οι άνθρωποι μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με τις εποχές, ταυτόχρονα όμως, εύκολα διαπιστώνει κανείς, πως στην πραγματικότητα μοιραζόμαστε διαχρονικά τα ίδια πάθη, φόβους, ανησυχίες και ελπίδες.
Δείτε επίσης: Δ. Ωραιοκάστρου: Με δωρεάν σαρακοστιανά εδέσματα θα εορταστεί η Καθαρά Δευτέρα
