Σαν σήμερα πριν από 79 χρόνια (2 Σεπτεμβρίου 1944) 149 θύματα-μάρτυρες έπεφταν νεκροί στον Χορτιάτη από τα ανθρωπόμορφα τέρατα που δημιούργησε ο Ναζισμός, του εγκληματία πολέμου Φριτς Σούμπερτ. Οι άνδρες του Γερμανού δολοφόνου, πρώτα πυροβόλησαν τους Έλληνες μέσα στο φούρνο του Γκουραμάνη και μετά έκαψαν όσους είχαν επιζήσει από τις σφαίρες.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος υποψήφιος κοινοτικός σύμβουλος στον Χορτιάτη, φοιτητής Νομικής Α.Π.Θ.
Όλα ξεκίνησαν Το πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου 1944, μια διμοιρία του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Βάιο Ρικούδη, που ανήκε στον λόχο του Αντώνη Καζάκου (Καπετάν Φλωριά), χτύπησε στη θέση «Καμάρα», έξω από στο χωριό Χορτιάτης, δύο αυτοκίνητα που κατευθύνονταν στο χωριό. Πρώτα χτυπήθηκε ένα αυτοκίνητο που ανήκε στον Οργανισμό Ύδρευσης Θεσ/νίκης και λίγο αργότερα ένα γερμανικό αυτοκίνητο, που ακολουθούσε. Οι απώλειες εξόργισαν τους Γερμανούς και τους προσκυνημένους φίλους τους. Από το Ασβεστοχώρι ανηφορίζει προς το Χορτιάτη μια γερμανική φάλαγγα αποτελούμενη από 32 οχήματα (υπάρχουν άλλες ιστορικές αναφορές για 20 οχήματα), τα οποία μεταφέρουν στρατιώτες της Ναζιστικής Γερμανίας τάγματα από τη Θεσσαλονίκη αλλά και ταγματασφαλίτες. Σκοπός τους τα αντίποινα με αποτρόπαιο τρόπο για την αντάρτικη πράξη και το θάνατο του Γερμανού λοχία. Επικεφαλής αυτού του ολοκαυτώματος για τον οποίο δεν υπήρξαν ποτέ αποζημιώσεις, έχει τεθεί ο γνωστός για την βιαιότητά του και τις μαζικές εκτελέσεις που έχει προκαλέσει σε πολλές περιοχές της χώρας λοχίας Σούμπερτ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Φριτς Σούμπερτ μετά τον πόλεμο δικάστηκε και εκτελέστηκε στο Επταπύργιο. Το 1960 στήθηκε μνημείο για τη σφαγή στο κέντρο της κωμόπολης του Χορτιάτη και το 1998 ονομάστηκε «μαρτυρική» με το υπ. αριθμό 399 Προεδρικό Διάταγμα.
Στο χωριό ορισμένοι από τους εναπομείναντες κατοίκους, ακούγοντας τη βοή της φάλαγγας, φεύγουν και αυτοί να κρυφτούν στο δάσος που είναι πιο ασφαλές, ενώ οι υπόλοιποι κλείνονται στα σπίτια τους και περιμένουν με σφιγμένη την καρδιά μια συνέχεια που μάλλον δεν μπορούσαν να φανταστούν.
Μόλις η ναζιστική φάλαγγα φθάνει στην πλατεία του Χορτιάτη, οι Γερμανοί στρατιώτες και οι ταγματασφαλίτες χωρίζονται σε δύο ομάδες και ξεχύνονται στους δρόμους πυροβολώντας. Εισβάλλουν στα σπίτια, λεηλατούν ό,τι πολύτιμο ή χρήσιμο βρίσκουν, το οποίο φορτώνουν στα οχήματά τους. Συγκεντρώνουν τους κατοίκους στην πλατεία και το εξοχικό κέντρο «Κήπος» του Χρήστου Μπατάτσιου, την ίδια ώρα παραδίδουν στη φωτιά τα περισσότερα σπίτια. Οι ταγματασφαλίτες που έχουν ακροβολιστεί πέριξ του χωριού παριστάνοντας τους αντάρτες είτε καλούν τους κρυμμένους να βγουν από τις κρυψώνες τους, δίνοντας τους διαβεβαιώσεις για την ασφάλειά τους, είτε πυροβολούν όσους προσπαθούν να φύγουν από το χωριό. Οι Γερμανοί φαίνεται πως δεν είναι διατεθειμένοι να ακούσουν καμία από τις αιτιολογίες και φαίνεται πως έχουν αποφασίσει για την αποτρόπαιη συνέχεια.
Ο ιερέας της κοινότητας, Δημήτρης Τομαράς, βρέθηκε περικυκλωμένος από πολλούς ανθρώπους, προσπαθώντας να επέμβει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Λίγο αργότερα, ο ιερέας παρακολούθησε αναγκαστικά την βασανιστική μοίρα που έπληξε τις δύο κόρες του. Στη συνέχεια, βίωσε και ο ίδιος απάνθρωπες βασανιστήρια και τέλος δολοφονήθηκε. Παρόμοιο πεπρωμένο συνάντησε και ο πρόεδρος, ο οποίος προσπάθησε να πλησιάσει τον αρχηγό. Όταν του άνοιξε το χέρι για να χαιρετήσει, τον τραυμάτισε με ένα μαχαίρι, με αποτέλεσμα να παραμείνει αιμόφυρτος. Στη συνέχεια, ο πρόεδρος και η οικογένειά του βρέθηκαν στη φούρνο του Γκουραμάνη, όπου υπέστησαν τον τραγικό τους περίπατο.
Το χωριό βρίσκεται μέσα στις φλόγες, και τόσο οι Γερμανοί όσο και οι ταγματασφαλίτες εκδηλώνουν ανεξέλεγκτη βία. Εφαρμόζουν αδίστακτη βιαιότητα, πυροβολούν ανυπεράσπιστους ηλικιωμένους, αποσπούν νήπια από την αγκαλιά των μητέρων τους και τα εξολοθρεύουν με αποτρόπαιο βίαιο τρόπο – είτε χτυπώντας τα στους τοίχους είτε πατώντας τα κεφάλια τους με τις αρβύλες – και κακοποιούν γυναίκες. Χρησιμοποιούν τα μαχαίρια τους για να αφαιρέσουν δαχτυλίδια, κόβοντας δάχτυλα.
Οι εικόνες που παρακολουθούμε είναι αδιαφιλονίκητα αποτρόπαιες. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, μια γυναίκα δεμένη σε ένα δέντρο είναι υποχρεωμένη να παρακολουθήσει τον διαδοχικό βιασμό και στη συνέχεια τη δολοφονία της νεαρής κόρης της, με απάνθρωπο τρόπο (με την αποκαλούμενη “μαρτυρική ασφυξία”), και στη συνέχεια δολοφονείται κι εκείνη. Σε ένα ακόμα τραγικό σκηνικό, μια μητέρα που κρύβεται για να προστατέψει το βρέφος στην αγκαλιά της πρέπει αναγκαστικά να καλύψει το στόμα του με το χέρι της, μέχρι που, κατά λάθος, το πνίγει. Ο τόπος γεμίζει με νεκρούς, φωνές και αναφιλητά.
Παρόλα αυτά, ο κύκλος του θανάτου μόλις έχει ξεκινήσει, καθώς ο Σούμπερτ και η ομάδα του προετοιμάζουν την τελική φάση του προμελετημένου εγκλήματος. Τοποθετούν τους κατοίκους του χωριού σε γραμμές από δύο και τρία άτομα και, αν και αρχικά είχαν σκοπό τη μαζική εκτέλεση στο νεκροταφείο, τελικά οδηγούν τις πομπές από την πλατεία προς το σπίτι του Νταμπούδη και από το κέντρο του προέδρου προς το φούρνο του Γκουραμάνη. Με βαριά βήματα, οι πορείες φτάνουν έξω από τα κτίρια, που σύντομα θα γίνουν νέα κρεματόρια. Οι κατακτητές και οι Έλληνες συνεργάτες τους εισβάλλουν τον πληθυσμό μέσα στα δύο κτίρια. Στο φούρνο του Γκουραμάνη, επικρατεί μια συνεχής, σχεδόν αρωματική ηρεμία. Τα βλέμματα των παρευρισκόμενων εκφράζουν πολλά, γεμάτα βάθος και συναισθήματα. Κι όμως, ακόμα και σε αυτή τη στιγμή σκόρπιας αγωνίας, υπάρχει μια δυνατή σπίθα ελπίδας. Ένα μικρό παράθυρο στο πίσω μέρος του φούρνου, το οποίο αρχικά παραμένει απαρατήρητο από την προσοχή των Γερμανών, αποτελεί πραγματικό παράθυρο προς τη ζωή για λίγα, εγκλωβισμένα παιδιά. Από εκεί, τα παιδιά καταφέρνουν να προβούν σε μια δράση απελευθέρωσης και να βρουν τον δρόμο τους προς την ασφάλεια. Σύντομα, οι κατακτητές θα συνειδητοποιήσουν την ύπαρξή του και θα αναπτύξουν μια προετοιμασία, αντιμετωπίζοντας με σκληρότητα όποιον προσπαθεί να αποδράσει.
Στην είσοδο, σηκώνουν ένα πολυβόλο και αρχίζουν να πυροβολούν τον φούρνο. Στη συνέχεια, χύνουν στους παριστάμενους άχυρα και εύφλεκτη σκόνη, που με τις πρώτες ανακλήσεις μεταμορφώνουν τον φούρνο σε μια πύρινη κόλαση . Άλλοι άνθρωποι πέφτουν νεκροί από τις σφαίρες, κάποιοι καίγονται ζωντανοί, και μερικές γυναίκες, ακόμη και με τα μωρά τους στην αγκαλιά, προσπαθούν να αποφύγουν την καταστροφή φεύγοντας από την πόρτα. Ωστόσο, στρατιώτες περιμένουν εκεί και πυροβολούν όσους προσπαθούν να εξέλθουν, δημιουργώντας έναν ανηφορικό λόφο από πτώματα.
Κατά τη διάρκεια της αναστάτωσης, μερικά παιδιά εκμεταλλεύονται την ευκαιρία και φεύγουν. Αποφεύγουν τις φλόγες, βγαίνοντας από τα κτίρια που καιγόντουσαν, κρυμμένα πίσω από μεγάλους, και αναγκάζονται σε αρκετές περιπτώσεις να υποκρίνονται επί ώρες τα νεκρά ανάμεσα σε σωρούς από πτώματα. Αντίστοιχο σκηνικό αναπτύσσεται και στο σπίτι του Νταμπούδη. Οι γρατσουνιές στους τοίχους μαρτυρούν την απεγνωσμένη προσπάθεια των εγκλείστων να διαφύγουν από τις φλόγες.
Αφήνουν πίσω τους καταστροφή. Το χωριό καμένο και ολότελα κατεστραμμένο (περισσότερα από 300 σπίτια και κτίρια έχουν μετατραπεί σε στάχτες), πτώματα σκορπισμένα παντού, η μυρωδιά της καμένης σάρκας διάχυτη. Ο απολογισμός τραγικός: 149 νεκροί, από τους οποίους οι 51 ανήλικοι και από αυτούς οι 36 κάτω των 10 ετών ακόμη και αβάπτιστα βρέφη. Άλλοι εν ψυχρό εκτελεσμένοι, άλλοι καμένοι ζώντες.
Μια ακόμη μαύρη σελίδα στην ιστορία έχει γραφτεί, το Ολοκαύτωμα του μαρτυρικού Χορτιάτη έχει συντελεστεί, αφήνοντας πόνο και καταστροφή.
Μήνυμα για την σημερινή μέρα
Αγαπητοί φίλοι,
Στις σκοτεινές σελίδες της ιστορίας, συναντάμε πολλά βάναυσα παραδείγματα ανθρώπινης κακοποίησης και θηριωδίας, μεταξύ αυτών και την Ναζιστική θηριωδία. Είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε ποτέ την ανθρωπιά μας και να αντιταχθούμε σε κάθε μορφή μίσους και αδικίας.
Οι θυσίες των ανθρώπων που έπεσαν θύματα αυτής της απάνθρωπης καταπίεσης πρέπει να μας ενεργοποιούν για να διασφαλίσουμε ότι οι αξίες της ανθρωπιάς, της συμπόνιας και της ενότητας κυριαρχούν πάνω από όλα. Ας ενωθούμε κατά της θηριωδίας, να εκπαιδεύουμε για την ιστορία και την ανθρωπιά, και ας εργαστούμε για έναν κόσμο όπου η αγάπη, η συμφιλίωση και ο σεβασμός για τον συνάνθρωπο είναι πρωταρχικές αξίες.
Ας μην ξεχνάμε ποτέ το δίδαγμα της ιστορίας και ας εργαστούμε αδιαλείπτως για έναν κόσμο όπου η ανθρωπότητα και η αγάπη νικάει πάντα τη θηριωδία και το μίσος.
Με αγάπη και αφοσίωση,
Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος.
Δείτε επίσης: Τα σημαντικότερα γεγονότα που έλαβαν χώρα Σαν Σήμερα
