Ο Μπαράκ Ομπάμα, ο άνθρωπος κι ο πολιτικός, ο 44ος Πρόεδρος των ΗΠΑ που έβαλε προσωπικά «πλάτη» στις δύσκολες στιγμές που πέρασε η χώρα μας, εκείνος που εκστασιάστηκε όταν βρέθηκε, μόνος, στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης -αυτά και πολλά άλλα ακούσθηκαν κατά την παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης των απομνημονευμάτων του, υπό τον τίτλο, «Γη της Επαγγελίας» (1ος τόμος), από τις εκδόσεις Athens Bookstore Publications.
Κατά τη διάρκεια της δίωρης παρουσίασης μίλησαν για αυτόν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας, ο τ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και πρ. πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμμένος που αποκάλυψε μια άγνωστη πτυχή των ελληνικών εκλογών του 2012 με προσωπική ανάμιξη του τότε Πρόεδρου των ΗΠΑ. Επίσης πανεπιστημιακοί, διπλωμάτες, επικοινωνιολόγοι και πολλοί άλλοι έφεραν στο φως άγνωστες πτυχές της διαδρομής του Μπ. Ομπάμα, από τότε που ήταν άσημος γερουσιαστής ή, ακόμη, δεν είχε να πληρώσει τους λογαριασμούς του (!), απόρροια μιας εκλογής ήττας, της μόνης ήττας που υπέστη… Με δυο λόγια, το φαινόμενο Ομπάμα.
«Προσωπικά, έχω καταφέρει να διαβάσω τα δύο τρίτα του βιβλίου. Κλέβοντας λίγη ώρα τα βράδια ή, μερικές φορές, όταν βρίσκομαι στο αεροπλάνο σε ταξίδια που μου δίνουν κάποιο ελεύθερο χρόνο», αποκάλυψε στο χαιρετισμό του ο Κ. Μητσοτάκης, που υπογράμμισε πως οι ιδέες του Ομπάμα είναι «αυτές, άλλωστε, που από outsider τον κατέστησαν ηγέτη πρώτου μεγέθους». Η «Γη της Επαγγελίας» αποτελεί, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, «αντικειμενικά ένα πολύτιμο απόκτημα για όλους. Ιδίως τώρα, που η χώρα του συγγραφέα μοιάζει να ανασυνδέεται με τις αξίες που ο ίδιος προώθησε. Αλλά κι εν μέσω μιας πρωτόγνωρης κρίσης που απειλεί την αντοχή των δημοκρατιών και τη συνοχή των κοινωνιών, παντού στον πλανήτη. Σε συνθήκες πανδημίας και διεθνών οικονομικών αναταράξεων, ο Ομπάμα καταθέτει τα δικά του ‘οδόσημα’ στον παγκόσμιο προβληματισμό και για τη μετα-Covid εποχή», δήλωσε εμφατικά ο Κ. Μητσοτάκης.
Και, «ως αναγνώστης-πολιτικός, θα επισήμαινα την προσήλωση του Προέδρου στις αρχές της φιλελεύθερης Δημοκρατίας, του εκσυγχρονισμού και της κοινωνικής φροντίδας. Αλλά και την πίστη του στην μετριοπάθεια: Ο πρώτος μαύρος Πρόεδρος των ΗΠΑ ομολογεί ότι ανέκαθεν υπήρξε μεταρρυθμιστής και όχι επαναστάτης. Ένας οπαδός της ανοιχτής οικονομίας, που, όμως, δεν δίστασε να κρατικοποιήσει πρόσκαιρα την αυτοκινητοβιομηχανία για να τη σώσει. Και, βέβαια, έθεσε τον ιδιωτικό τομέα προ των ευθυνών του στην οικολογική τραγωδία του 2010, στον Κόλπο του Μεξικού».
Από την πλευρά του ο Α. Τσίπρας, που ήταν και ο πρωθυπουργός κατά την τελευταία διετία της θητείας Ομπάμα, εκτός από τις αναφορές στην προσωπικότητα του πρώην Προέδρου, παρατήρησε επιπλέον πως στο πρόσωπό του δεν συνάντησε «απλά έναν Πρόεδρο των ΗΠΑ με διάθεση να συνεισφέρει στην επίλυση της ελληνικής κρίσης. Αλλά συνάντησα έναν άνθρωπο με απόλυτη συναίσθηση της κατάστασης στην οποία βρέθηκαν οι Έλληνες την πολύ σκληρή περίοδο της λιτότητας και των μνημονίων.
Η συνεπής του προσήλωση στο ζήτημα της ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, την ώρα που στη διεθνή κοινότητα η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από αποκρουστικά στερεότυπα και από εκκλήσεις για την τιμωρία των απείθαρχων Ελλήνων, ήταν πολύ κρίσιμη για την προσπάθειά μας», αναγνώρισε ο Α. Τσίπρας για να προσθέσει με νόημα: «Όταν, δε, επέλεξε την Ελλάδα για το τελευταίο ταξίδι του ως εν ενεργεία Πρόεδρος, ο συμβολισμός, νομίζω, ότι ήταν σαφής».
Στη στόφα του μεγάλου ηγέτη, όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά τον πλανήτη ολόκληρο, εστίασε ο τ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που κατάλαβε (ο Αμερικανός πολιτικός) ότι ο ρόλος της χώρας του είναι πλανητικός, αλλά και ότι χρειάζεται συμμαχίες, ο προσφορότερος δε, σύμμαχος είναι μια ισχυρή Ευρώπη, παρατήρησε ο Πρ. Παυλόπουλος. Μιλώντας δε, για το έργο που ο Μπ. Ομπάμα άφησε στη χώρα του, για το κοινωνικό κράτος και την κοινωνική ασφάλιση, εξέφρασε την πεποίθησή του ότι ο Τζ. Μπάιντεν θα πάρει τη σκυτάλη από εκείνον. Ο χαιρετισμός όμως του τ. Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας ξεκίνησε από την ανάμνηση της ιστορικής επίσκεψης Ομπάμα στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2016, την τελευταία του στο εξωτερικό υπό την ιδιότητα του Προέδρου. «Είχε επισκεφθεί την Αθήνα ως προσκύνημα», ήταν τα χαρακτηριστικά λόγια του Πρ. Παυλόπουλου.
Στην αποκαλυπτική ομιλία του ο Π. Πικραμμένος υπογράμμισε ότι ο πρ. Πρόεδρος των ΗΠΑ αντιμετώπισε την ελληνική κρίση διαφορετικά από τους ευρωπαίους ηγέτες. Δεν την είδε μόνο ως τραπεζική ή ως κρίση χρέους, αλλά ως εθνική πολιτική κρίση που κινδύνευε να εξελιχθεί σε «μια γεωπολιτική περιπέτεια με απροσδιόριστες συνέπειες».
Στη συνέχεια όμως προχώρησε και σε μια προσωπική μαρτυρία: είναι Παρασκευή 10 Ιουνίου 2012, δύο ημέρες πριν τις εθνικές εκλογές, όταν ο Π. Πικραμμένος ενημερώνεται εμπιστευτικά ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει απορρίψει το ελληνικό αίτημα για περαιτέρω αύξηση του ορίου δανεισμού για τις ελληνικές τράπεζες. «Η απόφαση αυτή θα μπορούσε να έχει σοβαρότατες συνέπειες στην ομαλή διεξαγωγή των εκλογών, γιατί με τον καθημερινό ρυθμό ανάληψης μετρητών, στην πραγματικότητα αντιμετωπίζαμε bank run, καθώς τα αποθεματικά της χώρας ήταν ελάχιστα», παρατήρησε ο αντιπρόεδρος.
Στο σημείο εκείνο ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός απέστειλε επιστολή στον Πρόεδρο Ομπάμα, με την οποία και του ζητούσε την άμεση διαμεσολάβησή του προς τη θεσμική ηγεσία της Ε.Ε. και κυρίως προς την καγκελάριο Μέρκελ. Η επιστολή επιδόθηκε στον Μπ. Ομπάμα και εκείνος, όντως, παρενέβη στη Σύνοδο των G7 στο Μεξικό. Λίγο αργότερα, το αίτημα για αύξηση του ορίου δανεισμού έγινε δεκτό.
Τις προσωπικές του εμπειρίες όταν ο μετέπειτα Πρόεδρος ήταν ακόμη γερουσιαστής, μετέφερε ο επίτιμος πρέσβης Αλέξανδρος Μαλλιάς, από την περίοδο δηλαδή που ο διπλωμάτης ήταν επικεφαλής της πρεσβείας μας στις ΗΠΑ, υπογραμμίζοντας και αυτός, όπως και πολλοί άλλοι ομιλητές, την ενεργό στήριξή του στην παραμονή της χώρας μας στην ευρωζώνη. Στο συγκεκριμένο θέμα μάλιστα δεν έγινε …Πόντιος Πιλάτος, ανέλαβε αντιθέτως πρωτοβουλία, παρατήρησε ο επόμενος ομιλητής, ο γενικός διευθυντής της εταιρίας Interbus Α.Ε. Δημήτρης Ζαφειριάδης, ο οποίος χαρακτήρισε ακριβοδίκαιη την περιγραφή του για την ελληνική κρίση, τόσο ως προς τη χώρα μας όσο και ως προς το ρόλο των εταίρων μας. Ταυτοχρόνως όμως ο Δ. Ζαφειριάδης ανέδειξε και κάτι ακόμη: την καθοριστική συμβολή της Προεδρίας Ομπάμα στην υποχώρηση του αντιαμερικανισμού στη χώρα μας.
Συνέβαλε, πράγματι, στη στενότερη σχέση Ελλάδας και ΗΠΑ, συμφώνησε ο πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου Νίκος Μπακατσέλος, χωρίς τη βοήθεια της Αμερικής, πρόσθεσε, η Ελλάδα θα ήταν εκτός ευρωζώνης, με ό,τι συνέπειες θα είχε αυτό. Γι’ αυτό και όπως δήλωσε ο Ν. Μπακατσέλος, αναμένει με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον τους επόμενους τόμους της αυτοβιογραφίας, που καλύπτουν την περίοδο 2012 -15. Με τον πρόεδρο του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου να αναφέρεται εν κατακλείδι στις νέες αμερικανικές επενδύσεις αλλά και στο πώς η Ελλάδα από εστία προβλημάτων αντιμετωπίζεται πλέον ως πηγή λύσεων.
Το πάνελ, «Η σημασία της Προεδρίας Ομπάμα για την Ελλάδα» έκλεισε με την παρέμβαση του εκτελεστικού διευθυντή του Ελληνοαμερικανικού Συμβουλίου Ηγεσίας Έντυ Ζεμενίδη, που μίλησε από το Σικάγο, την πόλη, δηλαδή, του συγγραφέα. Πρόκειται, είπε, για ένα βιβλίο επίκαιρο, ιδίως τώρα που αναλαμβάνει καθήκοντα ο Τζο Μπάιντεν και πολλοί έχουν πει πως θα είναι μια κυβέρνηση «Ομπάμα 2.0». Πάντως ο Ε. Ζεμενίδης δεν έκρυψε και τη μερική απογοήτευσή του, καθώς, όπως ανέφερε, «είχαμε και ελπίδες και απογοητεύσεις, περιμέναμε πιο πολλά στα ελληνικά θέματα». Από την πλευρά της, η αντικυβερνήτης της Καλιφόρνια Ελένη Κουναλάκη, και η οποία στήριξε αποφασιστικά την υποψηφιότητα της Αντιπροέδρου Κάμαλα Χάρις, περιέγραψε τον Μπ. Ομπάμα ως έναν πολιτικό που, πριν αποφασίζει, εξέταζε κάθε πτυχή αλλά μετά, στην εκτέλεση, ήταν τολμηρός και αποφασιστικός.
Την επίσκεψή του στην Ακρόπολη περιέγραψε η έφορος Αρχαιοτήτων Αθηνών Ελένη Μπάνου: για πρώτη φορά ένας ξένος ηγέτης ήθελε να είναι μόνος του στον Ιερό Βράχο, εκείνος και τα μνημεία, ανέφερε.
«Η θητεία Ομπάμα ως πρότυπο ηγεσίας» ήταν το θέμα του τελευταίου, διαδικτυακού επίσης, τραπεζιού, με το διευθυντή του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών, Στέφανο Καβαλλιεράκη να μιλά για τα άγνωστα εν πολλοίς, πρώτα βήματα του πολιτικού από το Ιλινόις, που ήλθε σε ρήξη με το αφροαμερικανικό κατεστημένο της περιοχής. Ενώ φώτισε και την περίοδο εκείνη μετά τη μοναδική πολιτική ήττα της καριέρας του, τότε που δεν είχε να πληρώσει λογαριασμούς τότε που έψαχνε να βρει εργασία για να πληρώσει τα χρέη του…
Για «πολύ προσεγμένη έκδοση» έκανε λόγο ο Ευτύχης Βαρδουλάκης, σύμβουλος Στρατηγικής Επικοινωνίας, της εταιρείας Stratego, και ως πολύ καλός γνώστης της αμερικανικής πραγματικότητας σημείωσε με έμφαση ότι ο Μπ. Ομπάμα είχε εξαιρετική αίσθηση του timing, και στις εκλογές του 2008 -«η αμερικανική κοινωνία δεν ήθελε Πρόεδρο με πλούσιο βιογραφικό, αλλά φορέα αλλαγής», επεσήμανε-, αλλά και στη μεταρρύθμιση του Obamacare. Ένας μη προνομιούχος έγινε …Πρόεδρος, ξεκίνησε τη δική της παρέμβαση η Κωνσταντίνα Μπότσιου, αν. καθηγήτρια & διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικής & Διεθνούς Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και περιέγραψε τον Μπ. Ομπάμα ως έναν πολιτικό που καινοτόμησε στην εξωτερική πολιτική, που έχτισε συμμαχίες ακόμη και μεταξύ ετερόκλητων χωρών αλλά γύρω από κοινά θέματα, π.χ. την κλιματική αλλαγή. «Μας έβαλε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του», είπε εισαγωγικά ο τελευταίος ομιλητής, ο Χρήστος Χωμενίδης, και περιέγραψε το συγγραφέα ως καταπληκτικό αφηγητή, διανοούμενο, ακτιβιστή, δουλευταρά, άνθρωπο λαϊκό που δεν λαϊκίζει ωστόσο.
Το κλείσιμο της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας παρουσίασης ανήκε στο δημοσιογράφο και συντονιστή της, Γιώργο Κουβαρά, που διάβασε ένα σημείο από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, εντελώς επίκαιρο πράγματι: ο Ομπάμα πιστεύει πως η δημοκρατία δεν είναι δώρο εξ ουρανού αλλά κάτι που έχει θεμελιωθεί στη συμπόνια και την αλληλοκατανόηση, και οικοδομείται μέρα με τη μέρα.
Η μετάφραση έγινε από τους μεταφραστές Χρύσα Φραγκιαδάκη και Μάνο Τζιρίτα, την επιμέλεια της έκδοσης είχε η Όλια Αποστολοπούλου, υποστηρικτής της ελληνικής έκδοσης των απομνημονευμάτων του Μπαράκ Ομπάμα είναι η MYTILINEOS, και η παρουσίαση έγινε από την Athens Bookstore Publications, σε συνεργασία με την Σ. Τσομώκος Α.Ε. και το δίκτυο καταστημάτων Public, από όπου και διατίθεται το βιβλίο.
Νίκος Παπαδημητρίου
