Μεγάλες αλλαγές έρχονται από την 1η Ιανουαρίου 2021 στις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς στις 31.12.2020 λήγει η μεταβατική περίοδος που είχε οριστεί με τη Συμφωνία Αποχώρησης στις αρχές του 2020, σύμφωνα με ενημερωτική σημείωμα του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη.
Ακόμη και μετά την επί της αρχής Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας ΗΒ-ΕΕ (Trade and Cooperation Agreement, TCA) της 24ης Δεκεμβρίου, αναμένεται ότι θα προκύψουν νέα δεδομένα με τον νέο χρόνο, καθώς το ΗΒ θα βγει από την Ενιαία Αγορά και την τελωνειακή ένωση της ΕΕ, ιδίως στους τομείς του εμπορίου, των δασμών, των οδικών μεταφορών, των τελωνειακών διαδικασιών και των συνοριακών ελέγχων, προσώπων και εμπορευμάτων, καθώς και σε θέματα φορολογικά, υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά, σημειώνεται.
Παρόλο που οι εθνικές προετοιμασίες εξαρτώνται και είναι άρρηκτα δεμένες με τις προετοιμασίες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ελληνική κυβέρνηση τονίζεται στην ίδια ανακοίνωση προετοιμάστηκε όλο το προηγούμενο διάστημα με εντατικούς ρυθμούς, για να μετριάσει τις άμεσες συνέπειες της αποχώρησης του ΗΒ από την Ενιαία Αγορά και την Τελωνειακή Ένωση της ΕΕ, είτε επιτυγχανόταν συμφωνία τελικά είτε όχι.
Ειδικότερα, αναφέρεται στόχος της ελληνικής κυβέρνησης ήταν:
– να είναι έτοιμα τα εθνικά νομοθετικά και διοικητικά μέτρα εκτάκτου ανάγκης που θα μπορούσαν να τεθούν άμεσα σε ισχύ, εφόσον δεν επιτυγχανόταν τελικά συμφωνία.
– να εφαρμοστούν πλήρως και εγκαίρως όσες πρόνοιες της Συμφωνίας Αποχώρησης τεθούν σε ισχύ την 1.1.2021 και
– να ενημερωθούν επαρκώς πολίτες και επιχειρήσεις για τις αλλαγές που θα προκύψουν στο τέλος της μεταβατικής περιόδου, με ή χωρίς συμφωνία.
Στο πλαίσιο αυτό, επισημαίνεται ότι οι παρεμβάσεις της ελληνικής κυβέρνησης κινήθηκαν σε τρεις άξονες: νομοθετικό, διοικητικό και ενημέρωσης ενδιαφερομένων πολιτών και επιχειρήσεων.
Α) Νομοθετική προετοιμασία
1. Ο Νόμος 4652/2020 για το Brexit κατατέθηκε από τον Αναπληρωτή Υπουργό Εξωτερικών Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη και υιοθετήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2020, ρυθμίζοντας τα βασικά θέματα εθνικής αρμοδιότητας που προκύπτουν από την θέση σε ισχύ της Συμφωνίας Αποχώρησης (δικαιώματα πολιτών, θέματα διαχωρισμού). Επιπλέον, προβλέπει την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού της ΑΑΔΕ, για να αντιμετωπισθούν καθυστερήσεις και προβλήματα στις εμπορικές και τελωνειακές διαδικασίες στο τέλος της μεταβατικής περιόδου. Περιλαμβάνει επίσης πρόνοιες για την περίπτωση μη συμφωνίας αποχώρησης (σενάριο no deal) στον χρηματοπιστωτικό, τουριστικό, ασφαλιστικό και μεταφορικό τομέα.
2. Κατ’ εξουσιοδότηση του ανωτέρω νόμου (N. 4652/2020), υιοθετήθηκε, στις 19 Οκτωβρίου 2020, ΚΥΑ και ερμηνευτικές εγκύκλιοι των Υπουργείων Προστασίας του Πολίτη και Μετανάστευσης για τα δικαιώματα διαμονής των Βρετανών δικαιούχων της Συμφωνίας Αποχώρησης.
3. Ταυτόχρονα εκδόθηκε εγκύκλιος του Υπουργείου Εργασίας για θέματα συντονισμού κοινωνικής ασφάλισης, που στηρίζεται απευθείας στα σχετικά άρθρα της Συμφωνίας Αποχώρησης.
4. Στο τελευταίο νομοσχέδιο του 2020 που κατέθεσε το Υπουργείο Υγείας και ψηφίσθηκε 21/12/2020 (για τον COVID19), προβλέφθηκαν και οι ακόλουθες τροπολογίες :
– δυνατότητα υιοθέτησης ξεχωριστών ΚΥΑ (Υπουργοί Οικονομικών, Εξωτερικών, Υγείας και Εργασίας) για την συνέχιση του συντονισμού κοινωνικής ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης για τους δικαιούχους της Συμφωνίας Αποχώρησης και
– τροπολογία που θα επέτρεπε την αδιάλειπτη συνέχιση παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών μέχρι 31.12.2021 για την περίπτωση που δεν επιτυγχάνετο συμφωνία (σενάριο no deal).
5. Επιπλέον είναι έτοιμη ΚΥΑ του Υπουργείου Εξωτερικών και του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών (και σχετική ανταλλαγή επιστολών μεταξύ Ελλάδας και ΗΒ) ώστε να ρυθμισθεί εθνικά η ανταλλαγή αδειών οδήγησης χωρίς επανεξέταση προσόντων των Βρετανών υπηκόων στην Ελλάδα και των Ελλήνων υπηκόων στο ΗΒ, σε περίπτωση που το θέμα δεν ρυθμιστεί για όλους τους πολίτες της ΕΕ από την Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας ΗΒ-ΕΕ.
6. Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής υιοθέτησε τροπολογία που διατηρεί στο ελληνικό νηολόγιο πλοία βρετανικών συμφερόντων μέχρι το 2024 με δυνατότητα παράτασης, προκειμένου να έχουν τον χρόνο να ακολουθήσουν τις διαδικασίες που απαιτούνται για να παραμείνουν στο ελληνικό νηολόγιο.
7. Τέλος, με ΚΥΑ του Υπουργείου Εξωτερικών και των συναρμοδίων Υπουργείων, θα συσταθούν άμεσα δύο διυπουργικές Ομάδες Παρακολούθησης Έργου, που θα επιλύουν ανακύπτοντα προβλήματα για τα δικαιώματα πολιτών και για ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και γεωγραφικών ενδείξεων, όπως προβλέπονται στη Συμφωνία Αποχώρησης και την πρόσφατη Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας ΗΒ-ΕΕ.
Β) Διοικητική προετοιμασία (σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο)
Για την καλύτερη ενημέρωση και ετοιμότητα της ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης ως προς το τι θα ισχύσει στο τέλος της μεταβατικής περιόδου, το υπουργείο Εξωτερικών, όπως σημειώνεται στην ίδια ανακοίνωση, εντατικοποίησε από τον Ιούνιο 2020 τον συντονισμό των συναρμόδιων υπουργείων και φορέων, μέσω συντονιστικών τηλεδιασκέψεων. Στόχος ήταν να διαπιστώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα το επίπεδο προετοιμασίας των υπουργείων, να εξετάζονται πιθανά προβλήματα σε κάθε τομέα ξεχωριστά και να λαμβάνονται αποφάσεις για τα απαιτούμενα νομοθετικά, διοικητικά, τεχνικά, οργανωτικά και ενημερωτικά μέτρα.
Οι τηλεδιασκέψεις αυτές έγιναν μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου 2020, αρχικά μεταξύ του Αναπληρωτή Υπουργού Εξωτερικών κ. Βαρβιτσιώτη, που είχε ρόλο επικεφαλής συντονιστή ως αρμόδιος υπουργός για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις και το Brexit, και των Γενικών Γραμματέων των Υπουργείων. Στη συνέχεια, ακολούθησε σειρά 13 θεματικών τηλεδιασκέψεων της διυπουργικής επιτροπής Brexit.
Παράλληλα, πλήθος τηλεδιασκέψεων και συναντήσεων έλαβαν χώρα μεταξύ αφενός των ελληνικών υπηρεσιών και αφετέρου των βρετανικών και ευρωπαϊκών οργανισμών, ώστε τα στελέχη της ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης να λύσουν απορίες και να παρακολουθήσουν βέλτιστες πρακτικές για την καλύτερη εφαρμογή των συμβατικών και διοικητικών υποχρεώσεων της χώρας.
Έτσι, μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί, υπό τον συντονισμό του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών κ. Βαρβιτσιώτη:
– 2 τηλεδιασκέψεις με Γενικούς Γραμματείς των Υπουργείων.
– 1 τηλεδιάσκεψη ολομέλειας διυπουργικής επιτροπής για το Brexit
– 13 θεματικές τηλεδιασκέψεις της διυπουργικής επιτροπής Brexit
– 1 τηλεδιάσκεψη της διυπουργικής Επιτροπής με τους αρμοδίους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προετοιμασία των κρατών-μελών ενόψει του τέλους της μεταβατικής περιόδου,
– 1 e-workshop της διυπουργικής επιτροπής Brexit με την Βρετανική πλευρά για τα δικαιώματα των πολιτών.
– 4 τηλεδιασκέψεις της Ομάδας FREEMO
– 6 συναντήσεις/τηλεδιασκέψεις των Ειδικών Επιτροπών της Συμφωνίας Αποχώρησης
– 2 συναντήσεις/τηλεδιασκέψεις της Διοικητικής Επιτροπής της ΕΕ για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης
– 2 τηλεδιασκέψεις της βρετανικής ΥΠΑ με την Ελληνική ΥΠΑ.
Ενδεικτικά, γνωστοποιείται ότι μεταξύ των θεμάτων που εξετάσθηκαν:
· τα δικαιώματα Βρετανών υπηκόων στην Ελλάδα και Ελλήνων υπηκόων στο ΗΒ
· οι τελωνειακές και φορολογικές διαδικασίες μετά το πέρας της μεταβατικής περιόδου,
· οι αλλαγές στις αεροπορικές, οδικές (εμπορευματικές και επιβατικές), σιδηροδρομικές και θαλάσσιες μεταφορές,
· οι επιπτώσεις στον τουριστικό τομέα
· οι επιπτώσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα
· οι επιπτώσεις στην πνευματική ιδιοκτησία και τις γεωγραφικές ενδείξεις
· η διαχείριση των εμπορευματικών ροών από και προς το ΗΒ
· η μελλοντική αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε περίπτωση μη συμφωνίας (no deal)
· τα θέματα εκπαίδευσης και πολιτισμού,
· τα θέματα ψηφιακής πολιτικής
· τα θέματα ενέργειας, περιβάλλοντος και κλίματος, κλπ.
Γ) Ενημέρωση ενδιαφερομένων πολιτών και επιχειρήσεων
Για την προετοιμασία των Ελλήνων πολιτών και των ελληνικών επιχειρήσεων ενόψει της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου, το Υπουργείο Εξωτερικών:
* Συνδιοργάνωσε, το 2019, με την Κεντρική Ένωση Εμπορικών Επιμελητηρίων Ελλάδος, το ΕΒΕΑ και το ΕΒΕΘ 3 ημερίδες για την προετοιμασία των ελληνικών επιχειρήσεων για το no deal σενάριο, με τη συμμετοχή της Αναπληρώτριας Γενικής Γραμματέως της Ευρ. Επιτροπής κας Gauer, του ΑΝΥΠΕΞ κ. Βαρβιτσιώτη και του ΥΦΥΠΕΞ κ. Φραγκογιάννη.
* Διοργάνωσε, το 2020, τρία e-webinars, σε συνεργασία με τις αρμόδιες τελωνειακές και συνοριακές αρχές του ΗΒ, για την παρουσίαση του νέου τελωνειακού μοντέλου του ΗΒ που θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται από 1.1.2021.
* Δημιούργησε την ιστοσελίδα Brexit.gov.gr, την οποία ανανεώνει συνεχώς με πληροφορίες για το Brexit και μέσω της οποίας απαντά σε ερωτήματα πολιτών (Βρετανών και Ελλήνων) και επιχειρήσεων.
* Αναρτά επίσης συχνά στον ιστότοπο Agora πληροφόρηση για τις επιχειρήσεις, μέσω του Γραφείου ΟΕΥ Λονδίνου. Επιμέρους θεματικές πληροφορίες έχουν αναρτηθεί και στις ιστοσελίδες άλλων υπουργείων και φορέων (YΠΡΟΠΟ, Μετανάστευσης, Μεταφορών, ΑΑΔΕ, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Γενικό Χημείο Κράτους κλπ), με το banner του Brexit.gov.gr.
* Εντός Ιανουαρίου – Ιουνίου 2021 θα τρέξει και ψηφιακή ενημερωτική καμπάνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τους Βρετανούς πολίτες στην Ελλάδα.
* Εντός του Ιανουαρίου 2021, σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί e-conference ή ψηφιακή ενημερωτική καμπάνια προς ενημέρωση των επιχειρήσεων για το τι θα ισχύσει τελικώς στις τελωνειακές και λοιπές διαδικασίες, βάσει της πρόσφατης εμπορικής συμφωνίας ΗΒ-ΕΕ.
* Για τις πρώτες εβδομάδες του Ιανουαρίου 2021, θα λειτουργήσει Helpline της Ευρ. Επιτροπής και αντίστοιχο helpline στο Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Προστασίας Πολίτη, το Υπουργείο Μετανάστευσης και το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για την ενημέρωση πολιτών και επιχειρήσεων.
Η επί της αρχής συμφωνία ΕΕ-ΗΒ που υπεγράφη στις 24 Δεκεμβρίου έχει χαιρετιστεί από το Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς θέτει τις βάσεις για τη δημιουργία μιας νέας δυνατής εταιρικής σχέσης και, όπως δήλωσε μετά την ανακοίνωσή της, τόσο ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών κ. Βαρβιτσιώτης, όσο και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, με αυτή η Ευρώπη προχωράει μπροστά, καθώς πρόκειται για μία ιστορική εμπορική συμφωνία και θα αποτελέσει την βάση για μία αμοιβαίως επωφελή συνεργασία των δύο πλευρών στο μέλλον. Αντιθέτως, ένα no deal, θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες για το εμπόριο, την οικονομία, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα, αποβλέποντας στην ενίσχυση της συνεργασίας με το Ηνωμένο Βασίλειο σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος και στη μετα-Brexit εποχή, συνεχίζει τις διμερείς διαβουλεύσεις της με τη βρετανική πλευρά. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη έχουν προχωρήσει πρωτοβουλίες, όπως το Σχέδιο Δράσης για την μετανάστευση και σχέδιο δράσης για την άμυνα, ενώ αξιολογείται η δυνατότητα αναθεώρησης (α) της μορφωτικής και πολιτιστικής συμφωνίας Ελλάδας-ΗΒ του 1953, (β) της συμφωνίας Ελλάδας-ΗΒ για τον τομέα της ναυτιλίας και (γ) της συμφωνίας αποφυγής διπλής φορολογίας.
