«Είναι πολύ σημαντικό να “αγκαλιάσουμε” την ιστορία μας, να τη γνωρίσουμε, για να ξέρουμε πού χωράμε σ’ αυτή τη μεγάλη “τάξη πραγμάτων”. Εγώ, σίγουρα, έχω βρει πλέον το μονοπάτι μου…». Το απόσπασμα αυτό από το βιβλίο επισκεπτών του ιστορικού Αρχείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης «μαρτυρά» γιατί η διάσωση και διαφύλαξη ενός αρχείου για την ιστορία της άλλοτε κραταιάς εβραϊκής παρουσίας στην περιλάλητη «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων» είναι όχι απλώς σημαντική αλλά και αναγκαία.
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο «ξεπηδούν» από μέσα οικογενειακές ιστορίες ανθρώπων που αναζήτησαν στο αρχείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας τα «κομμάτια» εκείνα που θα τους επέτρεπαν να συνθέσουν το παζλ της οικογενειακής τους ιστορίας· αυτό που τόσο βίαια διέλυσε η ναζιστική θηριωδία του Ολοκαυτώματος. Για όσους το καταφέρνουν, η επίσκεψη στο Αρχείο, στην οδό Βασ. Ηρακλείου, στην «καρδιά» του εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, αποδεικνύεται τελικά «πιο σημαντικό ταξίδι της ζωής» τους…
Ένα τέτοιο «ταξίδι» ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια η Ρένα Μίλβεργκερ Σαπόρτα (Rena Milwerger Saporta), η οποία στην αγωνιώδη αναζήτηση συγγενών από την πλευρά του πατέρα της Ελιέζερ (Ελίκο) Σαπόρτα ήρθε (αρχικά) σε …εξ αποστάσεως επαφή (μέσω email), με την υπεύθυνη του Αρχείου Αλίκη Αρούχ, με την πολύτιμη συμβολή της οποίας κατάφερε να ξετυλίξει τον μίτο της δικής της οικογενειακής ιστορίας.
Ο παππούς της, έχοντας ισπανική υπηκοότητα, βρέθηκε στο Μπέργκεν-Μπέλσεν κι όχι στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, όπως οι περισσότεροι Θεσσαλονικείς εβραίοι και βρέθηκε, μετά το τέλος της φρίκης, να έχει …στερέψει από οικογενειακές ιστορίες για να διηγηθεί στα παιδιά και στη συνέχεια στα εγγόνια του. Αυτό το κενό θέλησε να καλύψει η κ. Σαπόρτα και απευθύνθηκε στο Αρχείο.
Έτσι, όπως εξηγεί η ίδια στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων κατάφερε να «ξεκλειδώσει» τις ερμητικά κλειστές, επί χρόνια, «πόρτες» της οικογενειακής μνήμης και να βρει όχι ένα αλλά αρκετά από τα μέλη της ευρύτερης οικογένειάς της, «βουτώντας» στα βαθιά ενός αρχείου που «κουβαλά» στους καλά τακτοποιημένους φωριαμούς του, τη μακραίωνη ιστορία της εβραϊκής κοινότητας.
Ο Ελιέζερ Σαπόρτα είχε δύο νεότερους αδελφούς, εκ των οποίων ο ένας ευτύχησε να δει τρία παιδιά και δύο εγγόνια που ζουν στη Θεσσαλονίκη. «Η αποκάλυψη αυτή ήταν εκπληκτική! Άρχισε να σχηματίζεται το οικογενειακό μου δέντρο και να εμπλουτίζεται με μέλη της οικογένειάς μας από το Ισραήλ και το Βέλγιο» λέει η κ. Σαπόρτα. Δυόμισι χρόνια μετά η ζωή της επεφύλαξε ακόμα μια έκπληξη χάρη στην παρατηρητικότητα της κ. Αρούχ, που σε μία ασπρόμαυρη φωτογραφία μιας 80χρονης που γνώρισε τυχαία σε μια εκδήλωση αναγνώρισε κι άλλα μέλη της οικογένειας Σαπόρτα.
Η τρίτη και ….τυχερή αποκάλυψη για τη Ρένα Σαπόρτα ήρθε κατά την επίσκεψή της τελικά στο ιστορικό Αρχείο της ΙΚΘ το 2018 όπου συζητώντας από κοντά πλέον τις λεπτομέρειες του γενεαλογικού δέντρου του πατέρα της με την κ. Αρούχ βρέθηκε κυριολεκτικά μπροστά σε μια νέα ξαδέλφη, την Αλίκη Άντζελ, η οποία εργαζόταν συμπτωματικά στο ίδιο κτίριο. Η συνάντηση των δύο γυναικών, που αγνοούσαν η μία την ύπαρξη της άλλης, έγινε σε κλίμα συγκίνησης και έντονης συναισθηματικής φόρτισης, όπως συνήθως συμβαίνει κατά τις δεκάδες επιτυχημένες ανασυστάσεις οικογενειακών δέντρων μελών της ΙΚΘ ανά τον κόσμο.
