Η σιωπηλή διαμαρτυρία στην Θεσσαλονίκη δίνει κάθε χρόνο το στίγμα της ιστορικής μνήμης για την αποτροπή παρόμοιων ενεργειών που ευτελίζουν τον άνθρωπο
Ρεπορτάζ: Βασίλης Δημόκας
Ολοκληρώθηκε η πορεία μνήμης για την πρώτη αμαξοστοιχία που αναχώρησε από την πόλη της Θεσσαλονίκης προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπιρκενάου με 2.800 εβραϊκής καταγωγής συμπατριώτες μας, στοιβαγμένους σε σφραγισμένα εμπορικά βαγόνια στην Θεσσαλονίκη.
Η πολιτειακή ηγεσία, μέλη της τοπικής διοίκησης και πολίτες συγκεντρώθηκαν στο σημείο από όπου αναχώρησε η πρώτη αμαξοστοιχία πριν από 79 χρόνια για να παρακολουθήσουν την εκδήλωση για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Μια εκδήλωση με σύνολα εγχόρδων, χορωδιακό σύνολο του Ι.Ν. Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου και δηλώσεις με ουσία.
Η πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κα Αικατερίνη Σακελλαροπούλου αναφέρθηκε με δέος στην φρικτή ημέρα της αναχώρησης του πρώτου τρένου από την Θεσσαλονίκη προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εκτοπισμού των Εβραίων.
«Ο εκτοπισμός και ο αφανισμός της εβραϊκής κοινότητας υπήρξε μια μεγάλη κοινωνική και πολιτισμική απώλεια για την πόλη μας», ανέφερε η κα Σακελλαροπούλου στις δηλώσεις της. Στο τέλος της ομιλίας της και καθώς περιέγραφε τις τραγικές εμπειρίες επιζήσασας του Ολοκαυτώματος δάκρυσε.
«Τον Μάρτιο του 1943 στους δρόμους της Θεσσαλονίκης επικρατούσε ασυνήθιστη κίνηση, όπως αφηγείται ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου, που από το εφηβικό του δωμάτιο παρακολουθούσε τις ατελείωτες φάλαγγες Ελλήνων Εβραίων να οδηγούνται με τα πόδια στον σιδηροδρομικό σταθμό. Στις 15 του μήνα, 2.800 συμπολίτες μας στοιβάζονται σε μια εμπορική αμαξοστοιχία με προορισμό, όπως τους είπαν, την Κρακοβία. Στην πραγματικότητα πηγαίνουν λίγο δυτικότερα, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς – Μπιρκενάου. Ήταν η πρώτη από πολλές αποστολές που σχεδίασαν οι Ναζί και εκτέλεσαν οι λοχαγοί των Ες Ντίτερ Βισλιτσένι και Άλοϊς Μπρούνερ, εκπρόσωποι στη χώρα μας του αποτρόπαιου μηχανισμού μαζικής και απάνθρωπης εξόντωσης στα κολαστήρια της φρίκης».
“Στο μυαλό μου είναι άσβηστη η εικόνα εκείνης της μέρας”, γράφει στη μαρτυρία της η επιζήσασα του Ολοκαυτώματος Έρικα Κούνιο- Αμαρίλιο, ανάμεσα στις πρώτες γυναίκες που επιβιβάστηκαν στον συρμό.
“Θυμάμαι προχωρούσαμε σαν ένα σώμα. Αναμαλλιασμένες γυναίκες, άλλες με μωρά στην αγκαλιά, άλλες να σέρνουν από το κάθε χέρι ένα παιδί που έκλαιγε, άντρες με βαλίτσες και μπόγους να προσπαθούν να διαπεράσουν το πλήθος. Φωνές, ουρλιαχτά, κλάματα, μπροστά στις ορθάνοιχτες πόρτες των βαγονιών, βαγόνια που είναι για ζώα όχι για ανθρώπους”.
Έτσι ξεκίνησε, πριν από 79 χρόνια, το ξεκλήρισμα της ιστορικής και ανθηρής εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Είχε βέβαια προηγηθεί και εδώ η εφαρμογή των αντισημιτικών νόμων της Νυρεμβέργης, η διαταγή να καρφιτσωθεί το κίτρινο άστρο στα ρούχα, οι επιτάξεις των σπιτιών και των μαγαζιών, τα χαρτόνια στις βιτρίνες με τυπωμένη την επαίσχυντη φράση “οι Εβραίοι είναι ανεπιθύμητοι”, η ισοπέδωση του εβραϊκού νεκροταφείου, – ενός από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα στον ευρωπαϊκό χώρο-, η συγκέντρωση και ο βασανιστικός εξευτελισμός των ανδρών της κοινότητας στην πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου 1942, η αποστολή πολλών από αυτούς σε καταναγκαστικά έργα στη νότια Ελλάδα.
Ο εκτοπισμός και ο αφανισμός της εβραϊκής κοινότητας υπήρξε μια μεγάλη κοινωνική και πολιτισμική απώλεια για την πόλη μας. Γι’ αυτό και έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι, τα τελευταία χρόνια, η Θεσσαλονίκη έχει αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν για πράξεις και παραλείψεις του παρελθόντος, έχει αναγνωρίσει το ιστορικό τραύμα που προκάλεσε η αδιαφορία, ο εφησυχασμός, ο αντισημιτισμός του μεσοπολέμου και έχει καταδικάσει με τον πλέον εμφατικό τρόπο τη ναζιστική και φασιστική ιδεολογία που τρέφει τη βία και τον ρατσισμό.
Γιατί η λήθη, η “αποθήκευση του ασύλληπτου στον καταψύκτη της ιστορίας”, όπως έγραψε ένας σπουδαίος Εβραίος, ο συγγραφέας Ζαν Αμερύ, ενέχει τον κίνδυνο να ξαναφέρει στην επιφάνεια “ψιθύρους από την κόλαση”. Μόνο αν μεταβιβάσουμε την ιστορική γνώση στις νέες γενιές, αν διαφυλάξουμε την ιστορική μνήμη, αν συναισθανθούμε ως δικό μας τον πόνο και την οδύνη των θυμάτων, αν κατανοήσουμε ότι το Ολοκαύτωμα είναι μια πανανθρώπινη ιστορική κληρονομιά, θα εξοπλιστούμε απέναντι σε μια νέα επέλαση του κακού, ενδεχομένως με άλλη μορφή, πάντοτε όμως απειλητική και αποτρόπαιη.
«Είναι τιμή μας να στεκόμαστε εδώ στο σημείο όπου στάθηκαν και όλοι αυτοί οι άνθρωποι πριν οδηγηθούν στους θαλάμους αερίων», ανέφερε ο Πρύτανης του ΑΠΘ κ. Νικόλαος Παπαϊωάννου. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στις άρρηκτης σχέσεις του Αριστοτέλειου με την εβραϊκή κοινότητα και ιστορία ενώ δήλωσε περήφανος που σήμερα το πανεπιστημιακό Ίδρυμα φιλοξενεί δεκάδες εβραϊκής καταγωγής φοιτητές.
Συλλογική μνήμη Ο δήμαρχος της Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνος Ζέρβας αναφέρθηκε στις δηλώσεις του στην ανάγκη για συλλογική μνήμη ως υποχρέωση απέναντι στην ναζιστική θηριωδία. «Ποτέ πια ολοκληρωτισμός, ποτέ πια θηριωδίες» ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Ζέρβας.
Παράλληλα ξεκαθάρισε πως το μουσείο του ολοκαυτώματος στην Θεσσαλονίκη θα γίνει κανονικά ενώ αναφέρθηκε και στην πλατεία Ελευθερίας για την οποία υποστήριξε πως το πάρκο στο σημείο θα δημιουργηθεί κανονικά και ποτέ δεν υπήρξε αντίθετη βούληση από κανέναν. Πορεία μνήμης
Εβδομήντα εννέα χρόνια μετά, δεκάδες πολιτών στάθηκαν ευλαβικοί προσκυνητές της μνήμης των αδικοχαμένων θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, νιώθοντας να κυκλοφορούν ανάμεσά τους οι σκιές τους.
Ιστορική αναδρομή Προανάκρουσμα της μαζικής εξόντωσής τους υπήρξε το «μαύρο Σάββατο» της 11ης Ιουλίου 1942, στην πλατεία Ελευθερίας, με τον δημόσιο εξευτελισμό των υποψήφιων προς καταναγκαστική εργασία στο Ράιχ. Μέσα σε 2,5 μόλις μήνες, η θνησιμότητα των αρρένων μελών της Ισραηλιτικής Κοινότητας, ηλικίας 18 έως 45 ετών, έφτασε στο 12%, λόγω των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας, του υποσιτισμού και των ασθενειών.
Το παρών στην πορεία δίνει ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς, ο υφυπουργός Εσωτερικών για θέματα Μακεδονίας Θράκης, Σταύρος Καλαφάτης, η αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης, Βούλα Πατουλίδου, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, ο πρόεδρος της Ισραηλινής Κοινότητας, Δαυίδ Σαλτιέλ, ο πρύτανης του ΑΠΘ, Νίκος Παπαϊωάννου, πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης καθώς και πλήθος του πολιτικού κόσμου της πόλης. Αίσθηση προκάλεσε το γεγονός πως οι ομιλίες ήταν πολλές και μακροσκελείς με αποτέλεσμα πλήθος κόσμου να αγανακτεί και να γίνεται αισθητή η δυσφορία του. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν οκτώ χαιρετισμοί από εκπροσώπους της πολιτείας και της εβραϊκής κοινότητας.
Δείτε επίσης: «Ποτέ Ξανά»: Το διαχρονικό μήνυμα 79 χρόνια μετά το πρώτο δρομολόγιο Θεσσαλονίκη – Άουσβιτς
- Η ζωή τριών αδέσποτων σκυλιών, Δήμητρα, Ρόζα και Λουσία, που χρειάζονται επείγουσα βοήθεια
- Απούσα η βασίλισσα Καμίλα από την ετήσια εκδήλωση λόγω ασθένειας
- Τεράστια ανατροπή του Πανσερραϊκού στις καθυστερήσεις
- Συνελήφθησαν δύο άτομα στην Αθήνα με εξοπλισμό για την κατασκευή πλαστών ταυτοτήτων
- Επιτυχής ολοκλήρωση της ημερίδας για το ΕΣΠΑ και το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης
