Το πρώτο τρισδιάστατο χάρτη του Γαλαξία μας σχεδιάζει να δημιουργήσει ερευνητική ομάδα, στην οποία συμμετέχει το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Για το φιλόδοξο αυτό έργο, η ομάδα θα λάβει επιχορήγηση Synergy Grant από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC).
Το έργο με την ονομασία «mw-atlas» και συνολικό προϋπολογισμό δέκα εκατομμυρίων ευρώ έχει ως στόχο τη δημιουργία του πρώτου τρισδιάστατου, ολοκληρωμένου άτλαντα του Γαλαξία μας, ο οποίος αναμένεται να αλλάξει δραστικά τον τρόπο με τον οποίο παρατηρούμε και κατανοούμε το Σύμπαν.
Συνεπικεφαλής της ομάδας είναι η Βασιλική Παυλίδου, συνεργαζόμενο μέλος ΔΕΠ στο ΙΤΕ και καθηγήτρια στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο δρ Τόρστεν Ένσλιν από το Ινστιτούτο Αστροφυσικής Max Planck στη Γερμανία και ο καθηγητής Φίλιπ Μερτς από το Πανεπιστήμιο RWTH του ‘Ααχεν στη Γερμανία.
Όπως εξηγεί η κ. Παυλίδου, «Η διαφορά που έχει κάνει το Google Maps στη ζωή μας είναι ότι δεν μας λέει μόνο πού είναι οι δρόμοι, αλλά και πού είναι τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, το μετρό, η στάση του λεωφορείου. Αυτό προσπαθούμε να φτιάξουμε με τον τρισδιάστατο χάρτη του Γαλαξία μας: όχι μόνο να πούμε πού βρίσκεται το καθετί, αλλά και με ποιον τρόπο αλληλεπιδρούν αυτά μεταξύ τους.»
Μεγάλη καινοτομία του άτλαντα θα αποτελέσει η τρισδιάστατη φυσιογνωμία του. Όπως σημειώνει ο Φίλιπ Μερτς, «ο Γαλαξίας μας είναι εξαιρετικά πολύπλοκος. Περιέχει σκοτεινή ύλη, αστέρια, αέρια, σκόνη, κοσμικές ακτίνες και μαγνητικά πεδία, τα οποία αλληλεπιδρούν μέσω ενός δικτύου φυσικών διεργασιών. Αν και οι φυσικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των συστατικών περιπλέκουν την ανακατασκευή, αποτελούν το κλειδί για να ξεκλειδώσουμε την τρίτη διάσταση για τον άτλαντα».
Η κ. Παυλίδου τονίζει: «Στην αστρονομία όλες μας οι παρατηρήσεις είναι δισδιάστατες προβολές. Μόνο την τελευταία δεκαετία άρχισε αυτό πραγματικά να αλλάζει με την μέτρηση από την ευρωπαϊκή αποστολή GAIA των αποστάσεων ενός δισεκατομμυρίου άστρων».
Πολλά είναι τα ανοιχτά ερωτήματα που οι ερευνητές ελπίζουν να απαντήσουν μέσα από τη δημιουργία του άτλαντα, αλλά δεσπόζουσα θέση κατέχουν η δημιουργία του Σύμπαντος και η φύση της σκοτεινής ύλης.
Το έργο «mw-atlas» θα αρχίσει το 2025 και θα υλοποιείται για τα επόμενα έξι χρόνια, με ενδιάμεσα αποτελέσματα ανά δύο χρόνια.
Καθώς το εγχείρημα της δημιουργίας του άτλαντα είναι τεράστιο, οι ερευνητές έχουν θέσει ως στόχο οι αλγόριθμοι που θα αναπτύξουν να μεταφερθούν και σε άλλους τομείς.
Η σύνδεση με το έργο PASIPHAE
Το έργο συνδέεται με το PASIPHAE, το οποίο έχει στόχο τη χαρτογράφηση του μαγνητικού πεδίου του Γαλαξία μας.
Τα Synergy Grants του 2024 ανακοινώνουν 56 ερευνητικά έργα που θα λάβουν συνολικά 571 εκατομμύρια ευρώ.
Η σύνθεση των συμμετεχόντων περιλαμβάνει 201 ερευνητές από 184 πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα σε 24 χώρες.
