Η Ρούμελη, δηλαδή η Στερεά Ελλάδα, αποτέλεσε μια από τις κύριες περιοχές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Η περιοχή της Ρούμελης είχε στρατηγική γεωγραφική θέση, υψίστης σημασίας για την Ελληνική Επανάσταση, αφού συνέδεε την Πελοπόννησο με τη Μακεδονία και την Ήπειρο και ήταν σημαντικό για τους Έλληνες να την ελέγχουν.
Οι πρώτες επαναστατικές κινήσεις στην περιοχή ξεκίνησαν σχεδόν ταυτόχρονα με την Πελοπόννησο, αν και υπήρχαν σημαντικές διαφορές στις στρατηγικές και τις συνθήκες που επικρατούσαν. Οι Ρουμελιώτες οπλαρχηγοί και αγωνιστές διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο τόσο στην έναρξη όσο και στη διατήρηση της επανάστασης.
Η Φιλική Εταιρεία είχε ήδη αναπτύξει ισχυρά δίκτυα στην περιοχή, με σημαντικά μέλη να προετοιμάζουν το έδαφος για την επανάσταση. Ανάμεσα σε αυτούς, ξεχώριζε ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Πανουργιάς, οι οποίοι είχαν στρατολογήσει πολλούς ντόπιους και προετοίμαζαν το έδαφος για τη γενική εξέγερση.
Στις 24 Μαρτίου, ο Πανουργιάς και άλλοι οπλαρχηγοί ξεσήκωσαν την Άμφισσα (Σάλωνα), σηματοδοτώντας την έναρξη της επανάστασης στην περιοχή. Στις 27 Μαρτίου, η πόλη τέθηκε υπό τον έλεγχο των επαναστατών και οι Οθωμανοί της περιοχής άρχισαν να υποχωρούν στα φρούρια.
Η Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο κατά την Επανάσταση του 1821 στη Ρούμελη. Στις 27 Μαρτίου 1821, η Επανάσταση κηρύχθηκε επίσημα στη Μονή, παρουσία του Δεσπότη των Σαλώνων Ησαΐα, του Αθανασίου Διάκου και του εκπροσώπου της Φιλικής Εταιρείας, Αθανασίου Ζαρείφη. Στο Καθολικό της Μονής τελέστηκε δοξολογία, ευλογήθηκαν τα όπλα και κλήρος και λαός ενώθηκαν στον αγώνα για την πίστη και την πατρίδα.
Μετά την κήρυξη της Επανάστασης, ο Αθανάσιος Διάκος κατευθύνθηκε προς τη Λιβαδειά, ενώ ο Ησαΐας Σαλώνων μετέφερε το μήνυμα της Επανάστασης στην Άμφισσα, επεκτείνοντάς το στη Δωρίδα και τη Λοκρίδα. Οι μοναχοί της Μονής, μαζί με κατοίκους των γύρω χωριών, συνέλαβαν τον αστυνόμο του Διστόμου και τη συνοδεία του, ενισχύοντας έτσι τον αγώνα.
Παρά τις δυσκολίες και τις εσωτερικές διαμάχες, η επανάσταση στη Ρούμελη κατάφερε να εδραιώσει την ελληνική αντίσταση, συμβάλλοντας καθοριστικά στην τελική απελευθέρωση.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
