Χρόνια πολλά, ήδη από τον 19ο αιώνα, υποφέρουμε από τις γλωσσικές διαμάχες, που έχουν κατά καιρούς συνδεθεί με την παιδεία και με τα διδακτικά εγχειρίδια, με το πανεπιστήμιο και με άπειρες φοιτητικές κινητοποιήσεις, με θυελλώδεις συζητήσεις στη Βουλή, με την πολιτική και με το έθνος, ακόμα και με ζητήματα δημόσιας συμπεριφοράς. Οι διαμάχες σήμερα δεν έχουν την οργή, την ένταση και το συγκρουσιακό πνεύμα που είχαν άλλοτε, αλλά οι συζητήσεις και το ενδιαφέρον για τη γλώσσα δεν έχουν πάψει να μας απασχολούν καθημερινά.
Σε αυτό το κλίμα έρχεται να μας βρει το βιβλίο «Παιχνίδια και ακροβασίες της γλώσσας», που έφυγε από τη ζωή την περασμένη Πέμπτη ο Γιάννης Η. Χάρης, σε ηλικία 72 ετών. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου Εστίας, με τον χαρακτηριστικό υπότιτλο «Η εξέλιξη της γλώσσας». Ο Χάρης, επιμελητής βιβλίων με τεράστια πείρα και δάσκαλος των ελληνικών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, προσεγγίζει τα ελληνικά με νηφάλιο τρόπο, βασισμένος στη γνωστή γλωσσολογική διαπίστωση πως η γλώσσα είναι πρωτίστως η χρήση της.
Τι σημαίνει «γλώσσα είναι η χρήση της»; Πέρα από τους θεσμούς που τη διαμορφώνουν, η γλώσσα εξελίσσεται ανεξάρτητα από τη θέληση μας. Η γλώσσα είναι ζωντανός οργανισμός που υπακούει σε σύστημα κανόνων που έχει θεμελιώσει η ίδια. Αυτοί οι κανόνες αλλάζουν, όταν το απαιτήσει το πλήρωμα του χρόνου.
Όταν αυτό συμβεί, καταλαβαίνουμε πως δεν είναι όλα τα γλωσσικά λάθη απορριπτέα και εξοβελιστέα. Αυτή είναι η κεντρική θέση του Χάρη στο βιβλίο του. Σπεύδει να μας προειδοποιήσει για το πόσο δύσκολο ήταν για τον ίδιο να δεχτεί κάτι τέτοιο, καθώς η εμπειρία έφερε τη σοφία και συνειδητοποίησε ότι η γλώσσα μαθαίνει από τα λάθη της.
Η γλώσσα αποτελεί σύστημα επικοινωνίας που λειτουργεί με κώδικες και μηνύματα. Τα λάθη προκύπτουν ως αποκλίσεις από τη λειτουργία του συστήματος. Ο Χάρης αναφέρει παραδείγματα που αφορούν τη σύνταξη και το νόημα, όπως η χρήση του ρήματος «τρέχω» σε οικονομικά συμφραζόμενα.
Ο Χάρης τονίζει ότι θα συνεχίσουμε να διορθώνουμε λάθη μέχρι τη στιγμή που το πλήρωμα του χρόνου θα δείξει αν το αλλοτινό λάθος αποτελεί σημερινό νόμο. Αρκεί το ανοιχτό πνεύμα του συγγραφέα που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
