Τριάντα χρόνια μετά τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι (1925-1994) και σχεδόν σαράντα χρόνια από την εποχή που εκφωνούσε τα σχόλιά του στο πρωτοποριακό Τρίτο Πρόγραμμα, έχουμε την ευκαιρία να επανέλθουμε στον ραδιοφωνικό του λόγο αποτυπωμένο σε βιβλίο με τίτλο «Τα σχόλια του Τρίτου», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος. Πρόκειται για τα σχόλια που διάβαζε ο Χατζιδάκις από το Τρίτο Πρόγραμμα κάθε Κυριακή μεσημέρι μεταξύ Μαΐου του 1978 και Απριλίου του 1980, και τα οποία κυκλοφόρησαν πρώτη φορά το 1980 από τις εκδόσεις Εξάντας σε επιμέλεια του Γιώργου Χρονά.
Το πιο σημαντικό στο βιβλίο είναι η προφορικότητα του Χατζιδάκι, καθώς ο λόγος του διέθετε τη ζωντάνια, την αμεσότητα και την κομψά αστάθεια της προφορικής συνομιλίας. Με το περιπαικτικό του ύφος και τις αναπάντεχες απόψεις του, κάλυψε κρίσιμα ζητήματα του πολιτισμού και της πολιτιστικής παραγωγής κατά τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια, μέσα από ένα διευρυμένο και δημοκρατικό πολιτικό βλέμμα. Ο Χατζιδάκις δεν ενέδιδε στις κομματικές συγκρούσεις και απεχθανόταν τις δημόσιες δεσμεύσεις, ενώ ήταν έτοιμος να απορρίψει οποιοδήποτε γραφειοκρατικό τερτίπι.
Από τον κόσμο της μουσικής, ο Χατζιδάκις εξέφρασε την απογοήτευσή του για την κατάσταση της μουσικής στην Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι η ιστορία της μουσικής εν Ελλάδι είναι για κλάματα λόγω της σοβαροφάνειας και των παραλείψεων που αγνοούν τόσο την κλασική μουσική όσο και τη λαϊκή δημιουργία. Ένιωθε διστακτικός με την παράδοση, καθώς αυτή συνδεόταν με αμφίβολες ρητορικές διακηρύξεις που έκρυβαν την άγνοια και την οπισθοδρόμηση.
Κατά τον Χατζιδάκι, όλα αυτά καταλήγουν σε μια «καρναβαλική γιορτή» που απαγορεύει την πραγματική ελευθερία και δημιουργικότητα. Η γραφή του είναι παιγνιώδης, γεμάτη λογοπαίγνια και συνειρμικές εκρήξεις, συνδυάζοντας στοιχεία της ποίησης με τις αναφορές του σε σπουδαίους λογοτέχνες.
Τα «Σχόλια του Τρίτου» αποκαλύπτουν την ποιητική ιδιοσυγκρασία του Χατζιδάκι και την πίστη του στην ομορφιά και τη χαρά, που ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες αναζητούν την έκφραση και την αναγνώριση.
