Κομμάτι των ιδιοκτησιών βόρεια της πόλης της Μυτιλήνης, που ανήκαν στις μεγάλες οικογένειες των αρχόντων της Λέσβου το 18ο και το 19ο αιώνα, είναι η Λεμονού, η Ουτζά και ο Καρά Τεπές. Περπατώντας τες ακόμα και σήμερα είναι ορατά τα σημάδια της αρχαιοελληνικής παρουσίας. Μέσα από αυτές τις εκτάσεις περνούσε ο δρόμος – έξοδος της αρχαίας Μυτιλάνας, μέρος του οποίου είναι ακόμα ορατό.
Στη Λεμονού, όπου κανείς μπορεί να φτάσει είτε μέσω του δρόμου πίσω από την Πυροσβεστική, είτε από το αρχαίο λατομείο της Μόριας, είτε από τον δρόμο πίσω από τη στρατιωτική μονάδα της Παγανής, επιλέχθηκε, μετά την κρίση του 1974, να δημιουργηθεί ένα μικρό στρατόπεδο, το φυλάκιο στη Λεμονού, ως χώρος πρώτης άμυνας στην προσπάθεια των Τούρκων, σε περίπτωση πολέμου, να δημιουργήσουν προγεφύρωμα και έτσι να αποκόψουν την πόλη της Μυτιλήνης από το υπόλοιπο νησί. Στο φυλάκιο στη Λεμονού, όσοι «πεζικάριοι» υπηρετούσαν τη στρατιωτική τους θητεία, εκείνα τα χρόνια και μέχρι τη δεκαετία του 1990, ρίξανε τόνους ιδρώτα και λιώσανε άπειρη ποσότητα αρβυλών περπατώντας πέρα δώθε σε αυτά τα χαμηλά βουνά.
Λίγα χρόνια μετά, ο αείμνηστος φιλόλογος και αρχαιολόγος, Αθανάσιος Τσερνόγλου, ακούγοντας να γίνονται αναφορές στη Λεμονού, διόρθωσε. «Δεν είναι η Λεμονού. Είναι στου Λεμονή» είπε. Τα κτήματα του Λεμονή. Μιας άγνωστης οικογένειας ηρώων της Λέσβου. Σπουδαίων πατριωτών που τα έδωσαν όλα για τη λευτεριά της πατρίδας.
Είναι γνωστό το πρώτο ναυτικό γεγονός της Ελληνικής επανάστασης του 1821 ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η πυρπόληση του σουλτανικού δίκροτου, του ξακουστού «Φερμάντιγνεμέζ», στις 27 Μαΐου 1821, από τον Παπανικολή. Οι Οθωμανοί απάντησαν με την καταστροφή των Κυδωνιών, τη σφαγή στο Αϊβαλί και στο Μοσχονήσι. Σύμφωνα με Κώδικα της Μητρόπολης Μυτιλήνης, την Πέμπτη 27 Μαΐου 1821, σφάχτηκαν στην αγορά της Μυτιλήνης 43 χριστιανοί και λεηλατήθηκαν σπίτια και μαγαζιά. Τις ίδιες μέρες, στον τόπο εκτελέσεων στην περιοχή της Παπτσούδας, εκτελέσθηκαν με απαγχονισμό τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας Γιαννάκης Λεμονής ή Κοντογδής και Χατζηγρηγόρης Ιωάννου.
Κάπου εκεί οι μύθοι και η ιστορία μπλέκουν και εμφανίζεται ο Μουσταφά Αγάς Κουλακσίζογλου, του οποίου η οικογένεια σημάδεψε την Οθωμανική Διοίκηση του νησιού έως το 1912. Ο Μουσταφά Αγάς, λέει, βγήκε εκείνο το πρωινό στους δρόμους και καθησύχασε τον εξαγριωμένο Τουρκικό όχλο, δημιουργώντας τον μύθο του «φιλοραγιά». Ακολούθησε η αναφορά των Ρωμιών χριστιανών προυχόντων και των Τούρκων αρχόντων που είχε ως αποτέλεσμα, στις αρχές τού 1822, το σουλτανικό φιρμάνι με το οποίο διορίστηκε Ναζίρ Αγάς.
Ο Παλαιολόγος Λεμονής, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, οργάνωσε στη Μυτιλήνη την πρώτη ομάδα των Φιλικών, στην οποία συμμετείχε και ο αδελφός του, Γιαννάκης Λεμονής ή Κοντογδής. Προσπάθησε να συγκροτήσει ένα εκστρατευτικό σώμα από φυγάδες Λέσβιους για να ελευθερώσουν το νησί, γράφοντας συνεχώς στην Κυβέρνηση, αλλά η αποτυχία του τον οδήγησε σε απέλαση.
Ενώ, ο Παναγιώτης Μιχαηλάρης, σε άρθρο του, αναφέρεται στον «φλογερό Λέσβιο μεγαλέμπορο και πατριώτη, τον Παλαιολόγο Λεμονή», αποκαλύπτοντας τη συμβολή του στην έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης και τη δημιουργία του ελληνικού κράτους.
Αυτή ήταν η μεγάλη φαμίλια των Λεμονήδων. Άγνωστοι είναι σήμερα οι απόγονοι τους. Ας κρατηθούν στη μνήμη των σύγχρονων πολιτών της Λέσβου τα ονόματα τους. Το φυλάκιο στη Λεμονού δεν είναι παρά το φυλάκιο στα κτήματα του Λεμονή.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
