Η φωτογραφία που θα μπορούσε να ονομαστεί «Πανόραμα Περγάμου» από τα αρχεία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών έγινε πρόσφατα γνωστή και τεκμηριώνει την ιστορία του Ρωμαίικου της Μικρασιατικής αυτής Πολιτείας. Αυτή η εικόνα προσφέρει τη δυνατότητα στους ερευνητές να κατανοήσουν τον περίεργο εορτασμό του Πάσχα, που είχε φτάσει σε σημείο παρέμβασης του Πατριαρχείου, ενώ υπήρξαν και σοβαρές συγκρούσεις.
Η φωτογραφία, τραβηγμένη το 1908 από τον Γάλλο αρχαιολόγο Ζοζέφ Σαμονάρ, αποκαλύπτει την τοπιογραφία της Περγάμου και αποδεικνύει στοιχεία της πόλης που ήταν γνωστά μέχρι τώρα μόνο από προφορικές μαρτυρίες.
Στο αριστερό τμήμα της φωτογραφίας, ο θεατής μπορεί να δει για πρώτη φορά μετά το 1922 ολόκληρο τον κατεστραμμένο Ναό των Αγίων Θεοδώρων, ο οποίος θεωρούνταν μέχρι σήμερα ότι δεν είχε διασωθεί ούτε φωτογραφικά. Επρόκειτο για μια κλασική Λεσβιακού τύπου βασιλική, που ανοικοδομήθηκε το 1870 πάνω σε παλιότερο ναό του 16ου αιώνα.
Στο δεξιό τμήμα της φωτογραφίας εικονίζεται ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ο τελευταίος Μητροπολιτικός Ναός της πόλης, ο οποίος χτίστηκε στη δεκαετία του 1870 πιθανώς από συνεργεία Λέσβιων κτιστάδων.
Ανάμεσα στους Ρωμιούς κατοίκους των δύο ενοριών, Αγίων Θεοδώρων και Ζωοδόχου Πηγής, είχε αναπτυχθεί μια ιδιότυπη αντιπαράθεση, η οποία σχετιζόταν με τις κοινωνικές και οικονομικές τους διαφορές. Κι η αντίθεση αυτή εκδηλωνόταν κάθε Μεγάλη Παρασκευή με την «αγριάδα» του κονιάκ.
Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, οι άνδρες της Περγάμου πήγαιναν στις εκκλησιές τους και συμμετείχαν σε εορτασμούς. Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, οι Επιτάφιοι έβγαιναν για την περιφορά ανάμεσα στα σπίτια. Σε κάποια σημεία, οι Επιτάφιοι συγκρούονταν, με τους συμμετέχοντες να εθιμούνται να καταναλώνουν κονιάκ.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, αυτή η «αγριάδα» εξελίχθηκε σε συγκρούσεις που οδήγησαν σε σοβαρούς τραυματισμούς και θάνατο, αναγκάζοντας τον Μητροπολίτη Εφέσου να απαγορεύσει το έθιμο της ταυτόχρονης περιφοράς των Επιταφίων.
Σήμερα, δεν σώζεται τίποτα από τους δύο Ναούς. Ο χώρος του Ναού των Αγίων Θεοδώρων έχει οικοδομηθεί και στην περιοχή της Ζωοδόχου Πηγής έχει κτιστεί σχολείο. Οι απόγονοι των Περγαμηνών βρίσκονται πλέον σε διάφορα σημεία του ορίζοντα.
Στην ίδια φωτογραφία διακρίνεται επίσης ο αρχαιολογικός χώρος του ιερού των Αιγυπτίων Μεγάλων Θεών, με τον ναό του Σεράπιδος, ο οποίος μετά τον εκχριστιανισμό χρησιμοποιήθηκε ως Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
